19 nauryz kýni saylanghan Parlamentting 8-shaqyrylym deputattarynyng ant berui men Ýkimet basshysyn saylaugha dauys berui – biylikten sayasy ózgeris kýtip, taghaty tausylghan júrttyng nazaryn audaryp, talqysyna týsti.

Ata Zannyng «Qazaqstan Respublikasynyng Parlamenti jәne onyng deputattarynyng mәrtebesi turaly» babynda deputattar beretin anttyng mәtini: «Qazaqstan halqyna adal qyzmet etuge, Qazaqstan Respublikasynyng tútastyghy men tәuelsizdigin nyghaytugha, onyng Konstitusiyasy men zandaryna qatang baghynugha, deputattyng ózime jýktelgen mәrtebeli mindetterin adal atqarugha ant etemin», - dep belgilengen.

Halyq aldynda erekshe jauapkershilik arqalaytyn azamattar jatqa bilui tiyis osy qasiyetti sózderdi ejiktep, birinshi synyp oqushysynday kibirtiktegen deputattardyng kópting narazylyghyn tudyruy óte oryndy dep sanaymyz. Ata Zangha qolyn qoyyp ant beru kerek ekeni qaperine kirmeytin halyq qalaulylaryna qalay senim artugha bolady?!

Qogham qayratkeri Auyt Múqiybek búl mәseleni tereninen taldapty. Onyng pikirinshe anttyng atalghan Konstitusiyalyq zanmen belgilengen mәtinin eshkimning ózgertuge jәne búrmalap aitugha qúqyghy joq!

Eger, ant mәtinining sózderi búrmalansa, búl atalghan zangha qayshylyq jasaghandyq bolady. Zansyzdyq ýshin jauapkershilikti Ortalyq saylau komissiyasynyng basshysy moynyna aluy kerek ekenin algha tartqan Auyt myrza úiym basshysy Núrlan Mәjiytúlyna eki týrli aiyp taghypty. Óz sózimen aitsaq: «Siz segizinshi shaqyrylym deputattary ant bergen kezde eki ýlken qatelik jasadynyz. Birinshi, deputattardyng antyn qabyldau Sizding qúzyretinizge kirmeydi! Siz Preziydentting qúqyghyn taptap, óz qyzmetinizdi asyra paydalandynyz. Ekinshi, anttyng mәtinin dúrys aita almaghan deputattardyng da antyn qabyldap, «Qazaqstan Respublikasynyng Parlamenti jәne onyng deputattarynyng mәrtebesi turaly» Konstitusiyalyq Zanynyng búzyluyna jol berdiniz. Búl jerde «týsinistikpen qarau» degen qazaqy qaghida jýrmeydi...», - deydi.

Parlamentting ekinshi kýngi otyrysynda Ýkimetbasy saylandy. Búl joly memleket rәmizine qúrmetsizdik kórsetken últy orys eki jurnalistyng әreketi talqy taqyrybyna ainaldy. Otyrys bastaludyng aldynda saghat 11:00-de, Preziydent pen deputattar sóz sóileuden búryn әnúran oinalghan. «Vlasti» basylymynyng eki tilshisi elden erekshelenip oryndarynan miz baqpaghan. Eki tilshisining әnúrangha, memleket rәmizine kórsetken qúrmetsizdigi ýshin redaksiya keshirim súrasa da, Tamara Vaali ózining әreketinen әbestik kórip túrghan joq. Onyng oiynsha: «Ánúran kezinde orynynan túrmau – jurnalister jii jiberetin qatelik. Onyng sebebi jurnalisting júmys ereksheligine baylanysty. Memlekettik әnúran oryndalyp jatqanda operatorlar men fotograftardyng zaldy aralap týsirip jatqany siyaqty sharua – mys».

Ózining kәsibiyligin, 17 jyl júmys ótilin algha tartqan, әnúrangha selt etpeytin jurnalist memlekettik rәmizderdi qorlaghandargha jazanyng kýsheytilgenin, QR Qylmystyq kodeksining 362 baby boyynsha 3000 AEK kóleminde (10 mln tengeden joghary) aiyppúl tóleytinin nemese eki jylgha bas bostandyghynan aiyrylatynyn bilse de, betbaqtyqqa basyp, bilmegen synay tanytyp túrsa kerek.

Al naq maydanda bolghan jurnalist Aqbópe Tәnirbergen jeke paraqshasynda: «Eger әnúran sonyna qaray oryndalsa, meyli redaksiyalyq tapsyrmany oryndap jantalasyp material jazyp otyr dep aqtap alar edim. Áriptester materialdaryn Preziydent sózinen keyin ghana birtindep jazyp, jariyalay bastady», - deydi.

Tanymal mediya synshysy Moldiyar Ergebekov: «Búl jurnalisterding әreketi esh qúptarlyq emes. Kishkentay bala emes. Endeshe niyetteri dúrys emes dep oilaymyn. Bireuden (mysaly sheneunikten) «Óz mindetindi dúrys atqaryp jýrsing be?» dep súrau ýshin ózing de jurnalist, qarapayym adam retinde elding niyeti týzu azamaty boluyng kerek», - dep jazdy.

Deputattardyng ant mәtinin búzyp aituy men jurnalisterding әnúrangha pysqyrmauy otangha, elge, memleketke degen nemqúraydy kózqarastyng kórinisi. Onyng týptórkini memlekettik tildin, qazaq tilining memlekettik dengeyge kóterilmeuining saldarynan bolyp otyr.

Áleumettik jelini sharlap jýrgen mәlimet boyynsha Qazaqstanda 1200 taza orys tildi mektep, 2000 aralas mektep bar eken. Búrynghy kenes qúramynda bolghan respublikalardaghy orys tildi mektepterding jalpy sanynan da kóp eken. Búl maqtanatyn kórsetkish emes. BÚÚ-gha mýshe 142 memleket Ukrainagha shapqynshylyghyn aiyptap otyrghan Kremlding orys tilin sayasy qúralgha ainaldyryp, ózining geosayasy mýddesine, ekonomikalyq bopsasyna, imperlik qylmysyn býrkemeleuge paydalanyp otyrghany jalpaq júrtqa mәlim.

Sonyng aiqyn kórinisindey dәl saylau ótken kýni Soltýstik qazaqstannyng ortalyghy Petropavl qalasynda 19 adam bas qosyp, «Halyq kenesi» qúrylghanyn, tóraghasy men hatshylyghyn taghayyndap, «jarghysy» men «deklarasiyasyn» qabyldaghanyn, Qazaqstanna bólinip «tәuelsizdik» alghandaryn jariyalaghan. Tәuelsiz Qazaqstandy «Korporasiya» dep tanyp, onyng qúqyqtyq negizderin moyyndamaytyndaryn jetkizgen.

Ótkende ghana Resey qauipsizdik kenesining tóraghasy Medvedev: «Qazaqstannyng soltýstik bes oblysy orys jeri», - dep jazba jariyalap, artynan «akkaundym búzyldy» dep aqtalghany belgili. Jelding qaydan soghyp túrghany, aram pighyldylargha kimning dem berip otyrghany aitpasa da týsinikti. Keshe Soltýstik Qazaqstan oblysynyng polisiya departamenti el ishine iritki salghysy kelgen separatisterge qarsy qylmystyq is qozghalghanyn jariya etti. Ant pen әnúrangha jauapkersizdik tanytqandargha da shara qoldanylady dep senemiz.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz