Qazaqstan Respublikasynyn
       Preziydenti  Q.K. Toqaevqa!

AShYQ HAT

Asa qúrmetti Qasym-Jomart Kemelúly!

Ózinizge mәlim, Qazaqstan Respublikasy Tәuelsizdigin alysymen Dýniyejýzi qazaqtarynyng birinshi qúryltayynda 1992 jylghy qyrkýiekte Dýniyejýzi qazaqtarynyng qauymdastyghy (búdan әri – DQQ) qúryldy. Sodan bergi aralyqta 1 million 87 myng qandasymyz elge oraldy. Tarihy Otanyna qonys audarghandar jalpy Qazaqstan halqynyng 6 payyzyn qúraydy. Al olardyng demografiyalyq ósimi 3 milliongha juyqtady. DQQ memlekettik emes úiym retinde elimizde adam kapitaly men últtyq mәdeniyetti damytu, birtútas elge ainalu siyaqty strategiyalyq baghdarlamalardy iske asyruda.

Qazir әlemning qyryqtan astam memleketinde shamamen 5 milliongha tayau qazaq diasporasy túryp jatyr. Olar shalghayda jýrgendigine qaramastan әrdayym ózderining atamekeni Qazaqstanmen ruhaniy-mәdeny jәne iskerlik baylanysta bolugha yntaly.

Songhy tórt jylda әlemdi jaylaghan indetke baylanysty kósh toqtap qaldy. Biraq soghan qaramay baylanys ýzilgen joq.

Qazaq әlemin qalyptastyrugha úiytqy bolyp otyrghan DQQ-gha byltyr qyrkýiekte 30 jyl toldy. Aytuly jylda Dýniyejýzi qazaqtarynyng kezekti VI qúryltayy ótui tiyis edi. Biraq Preziydent Ákimshiligining úigharymymen keyinge qaldyryldy.

Bes jylda bir ret ótetin Qúryltayda DQQ-nyng Tóraghasy, onyng orynbasarlary saylanady, úiymnyng aldaghy bes jylgha arnalghan Baghdarlamasy bekitiledi. Jalpy úiymdastyru sharalarymen qatar ózge de mәseleler qaralady.

2017 jylghy Dýniyejýzi qazaqtary V-qúryltayynyng QR Preziydenti qol qoyghan №17-32-39.1 hattamalyq tapsyrmasynda DQQ-nyng qyzmetin qarjylay qamtamasyz etu ýshin «Otandastar qoryn» qúrudy, «Shetten kóship kelgen aghayyndardy jana ortagha beyimdeudin, arnayy ýiler salyp qonystandyrudyn, qajetti mamandyq aluyna jәne júmyspen qamtyluyna qajetti әleumettik infraqúrylym jasaudyng baghdarlamasyn әzirleudi» Ýkimetke Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghymen birlesip jasau tapsyrylghan. Soghan say qandastarymyz ben elimizding enbek kýshi artyq aimaqtarynan eriktilerdi enbek kýshi tapshy soltýstik ónirlerge qonystandyru qolgha alyndy. Onda túrghyn ýy jәne júmys orny qosa qaralghan. Osynday maqsatta Aqmola oblysynyng Arshaly audanynda asar әdisimen agroqalashyq salyna bastady. Qazirgi uaqytta eki qabatty otyz ýy boy týzep túr, jalpy, 8 myng qandasqa arnalghan bir ýlgidegi 1282 kottedj salynbaq. Búghan budjet qarajatynan aqsha júmsalmaydy. Júrt óz ýiin sapaly әri tómen baghada jasauda. Onymen qatar 2 mektep, 2 balabaqsha investorlar esebinen boy kóteredi.

Ol agroqalashyq jobasynda 300 gektarlyq jylyjay, mal ósiretin jәne bordaqylaytyn ortalyq, auylsharuashylyq ónimderin satatyn kóterme bazar qarastyrylghan. Ári, 3,5 myng júmys orny ashylady dep josparlanyp otyr. Eng bastysy irgesinde túrghan Astana qalasynyng sapaly, tabighy kókónister men et-may, qúrt-irimshikke erinderi tiyedi. Bolashaqta búl eldimeken turister ýshin etno-auyl retinde tartymdy bolady.

Dәl osynday jobalardy Petropavl, Ekibastúz jәne Rudnyy qalalarynda jýzege asyrudy kózdep otyrghan DQQ-nyng isin qoldaymyz.  Bir quantarlyghy soltýstik ónirlerge kóshuge 2004 jas otbasy (10 mynnan astam adam) dayyn eken.

Qazaqstan ýshin júmys kýshi tapshy shekaralyq aimaqtargha el qonystandyru strategiyalyq manyzdy. Osy maqsatta qúrylysshy, dәriger, medbiyke, múghalim, injener, mehanizator siyaqty súranysqa ie mamandyqtary bar keminde 50 myng qonys audarushylardy anyqtap, tizimin jasaghan jón.

Osy rette Janaózen qalasyndaghy qandastardy júmyldyra agroqalashyq salu nemese olardyng bir bólegining soltýstik ónirlerge qonystanuyna DQQ-nyng aralasqany әbden oryndy bolar edi.

Búl is-sharalar QR Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministrligining qatysuymen jýzege aspaqshy. Qonys audarushylargha memleket baghdarlamasyndaghy kózdelgen kóterme qarjylarynan bólek jana túrghylyqty jerde 4 mln. tengege deyingi somagha túrghyn ýy satyp alu ýshin materialdyq kómek alugha mýmkindik qarastyrylghan. Ol – arnayy útqyrlyq sertifikattar beru arqyly jýrgiziledi.

Osy amaldy qoldanysqa engizsek, keminde eldegi alty kýrdeli mәsele sheshimin tabady.

Birinshiden, qonys audarushy baqshagha qolayly jerden sapaly әri arzan baspana salady;

Ekinshiden, júmys orny men auyl sharuashylyghy biznesine qol jetkizedi;

Ýshinshiden, júmys kýshi tapshy aimaqtardaghy bos júmys oryndary tolyqtyrylady;

Tórtinshiden, qala auyl sharuashylyghy ónimderimen qamtamasyz etiledi;

Besinshiden, halyq tyghyz ornalasqan aimaqtarda júmyssyzdardyn, az qamtylghandardyng sany tómendep, әleumettik jaghday dúrystalady;

Altynshydan, eldegi demografiyalyq ahual retteledi jәne shekaralyq aimaqtargha el qonystanady.

Sonymen qatar, Dýniyejýzi qazaqtarynyng qauymdastyghy mәdeniy-әleumettik sharalardy da nazardan tys qaldyrmaghan.

Qandastargha memlekettik bilim beru granttaryn bólu jәne soghan ýmitkerlerdi jinau boyynsha júmys jolgha qoyylghan. Jyl sayyn «Baldәuren» respublikalyq oqytu-sauyqtyru ortalyghynda 288 sheteldik qazaq balalarynyng demalystary úiymdastyrylyp keledi.

Sonday-aq, DQQ janynan shet elderde qazaq últtyq mәdeny ortalyqtary ashylghan. Onyng biri Ystambúl (Týrkiya), ekinshisi Shyrshyq (Ózbekstan) qalasynda. Onda etnikalyq qazaqtar ýshin ana tilin, halqymyzdyng salt-dәstýrin, әdet-ghúrpyn ýiretedi. Últtyq muzykalyq aspaptarda oinaugha baulidy.

Mine, býgingi DQQ-nyng qolgha alghan auqymdy isining biri – osy.

Alayda, DQQ qoghamdyq úiym bolghandyqtan jәne qoghamdyq úiymgha memleket zang boyynsha qarjy bóle almaytyndyqtan, tikeley Qauymdastyqtyng qyzmetin qarjylandyrugha qúrylghan «Otandastar qory» kommersiyalyq emes aksionerlik qoghamy (búdan әri – Qor) QR Syrtqy ister ministrligi qúrylymyna beriluine baylanysty bastapqy mindetin oryndaugha qúlyqsyz bolyp otyr. Ol óz qyzmetin sheteldegi qazaq diasporasymen júmys isteuge baghyttaghan. «Eger, «Otandastar qory» qazaq diasporasymen ghana júmys istese, memleketting syrtqy sayasaty negizinde ashylghan әlem elderindegi elshilikter men konsulidyqtar ne bitiredi?» degen zandy súraq tuady.

Qazirgi tanda «Otandastar qorynyn» qyzmeti Qazaqstan Respublikasynyng shetelderdegi mekemelerining qyzmetin qaytalauda. Budjet qarajaty tiyimsiz júmsaluda. Sondyqtan osy Qor Qazaqstan Respublikasynyng Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministrligining qarauyna berilgeni jón bolar edi.

Byltyr búl mәsele qaralyp, Sizding tarapynyzdan Qordy Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministrligine berilu jóninde sayasy sheshim qabyldanghan, Ýkimet qaulysynyng jobasy da әzirlengen. Alayda biylik dәlizindegi oiynshylardyng lobbiyleu amalymen jýz payyz aksiyasy QR Syrtqy ister ministrligine ótip ketip otyr.

Býginde Qor bir kýndik jenil-jelpi sharalardy ótkizip, preziydenti Abzal Saparbekúlynyng jarnamasyn jasaumen ainalysuda. Onymen qoymay syrttaghy qazaqtargha Qauymdastyq jayly әngime aitady. Búghan Saylau Batyrshaúly siyaqty keybir túlghalar dem berip, isti ushyqtyra týsude. Qandastar, negizinen, qara shanyraq – Dýniyejýzi qazaqtarynyng qauymdastyghyn biledi.

Al, býgingi kýnde kókeykesti mәsele bolyp túrghan halyqty shekaralas aimaqtargha qonystandyru, qandastardy baspanamen jәne júmys oryndarymen qamtamasyz etu jónindegi DQQ jobalaryn qarjylandyru qor budjetinde qarastyrylmaghan.

Osy rette, «Otandastar qoryn» Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministrligine berudi súraymyz, bolmasa, budjetke maqsatsyz shyghyn keltirip otyrghan Qordyng júmysyn toqtatudy úsynamyz. Óitkeni, ýy ishinen ýy tikkendey qandastarmen júmys isteytin eki mekemening boluy tiyimsiz.

Asa qúrmetti Qasym-Jomart Kemelúly!

Dәstýr boyynsha DQQ-nyng Tóraghasy El Preziydenti bolghanyn jón dep sanaymyz. Memleket basshysynyng atalghan Qauymdastyqtyng Tóraghasy boluy – qandastardyng tarihy Otanyna kóptep oraluyna jәne syrttaghy qazaqtardyng senimin bekituine yqpal etetini sózsiz.

DQQ jay qatardaghy qoghamdyq úiymnyng biri emes, 31 jylda últtyq brendke ainalghan saliqaly úiym – Dýniyejýzi qazaqtarynyng qara shanyraghy. Ári, ýlken qoghamdyq-sayasy institut jәne ol ishtegi qazaqtar men biylik jýiesine ghana emes, syrttaghy etnostyq qazaqtardyng qúrmetine bólengen. Onyng Tóraghasy bolu – Sizding imidjinizdi jalpy halyqtyq sipatqa ainaldyrady. Qazirgi kezde millionnan astam mýsheleri bar úiym – ýlken әleumettik kýsh.  Jәne әlem qazaqtarynyng jaghdayyn týsinetin, solargha jany ashityn, olardy qamqorlyghyna alyp, jәrdem qolyn sozatyn jalghyz úiym – Dýniyejýzi qazaqtarynyng qauymdastyghy.

Sondyqtan Sizding kandidaturanyzdy osy qoghamdyq úiymnyng basshylyghyna Qauymdastyq mýsheleri layyq kóredi. Sonda DQQ-nyng qogham aldyndaghy abyroyy men qyzmeti artyp, mәrtebesi men mәni biylik dәlizinde búrynghy dәrejesine kóteriler edi.

Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghynyng tarihy men býgingi geosayasy ahualdy eskere otyryp, qoghamdyq úiymdardyng úsynysyna kelisim beruinizdi súraymyz.

El iygiligi men yntymaghyn arttyrugha baghyttalghan enbeginizge jemis tileymiz.

Qúrmetpen,

Qazaqstan ziyalylary men qoghamdyq úiymdary atynan: 

Qapsattar  Omarúly – DQQ-nyng Mongholiyadaghy bólimshe tóraghasy,

Esengaly Ibraev – Resey Qazaqtarynyng Federaldyq últtyq-mәdeny avtonomiyasynyng basshysy,

Altynay Jýnisova – «Móldir» qazaq mәdeny ortalyghy, Omsk qalasy,

Bulekbaev Erkin Kasymovich – Qyrghyz Respublikasy qazaqtarynyng «Alash» qoghamdyq birlestigining tóraghasy, Qyrghyz Respublikasynyng memlekettik jәne sayasy qayratkeri, Qyrghyz Respublikasynyng 2-synypty memlekettik kenesshisi,

Abdybekova Kadyisha Tokonovna – OsOO «Sokuluk Zagotsbytbaza» tórayymy,

Serikbay Ýsenov – Ózbekstan qazaq qauymdastyghy tóraghasy,

Dәulet Qaliyev – «Últtyq mýdde» qoghamdyq birlestigi tóraghasy,

Jasay Zekeyúly – «Últtyq mýdde kenesi» qoghamdyq birlestigi tóraghasy, «Jas-Ay» Halyqaralyq medisina ortalyghynyng qúryltayshysy, bas diyrektory, Halyqaralyq ghylym akademiyasynyng akademiygi, M.Gh.D. professor, Astana qalasy qoghamdyq kenesining mýshesi,

Ashat Bazarhanúly – «Últtyq mýdde kenesi» qoghamdyq birlestigining atqarushy diyrektory,

Órken Nәsipbekúly – «Tarihy Atajúrt» qoghamdyq birlestigi tóraghasy,

Ýzben Qúrmanbayúly – «Meyirimdi qogham kz» saytynyng diyrektory,

Bekdayyr Nyghmetúly – «Ákeler odaghy» Respublikalyq qoghamdyq úiymynyng tóraghasy,

Qúrmet Qadilghazy – «Jebeu» Respublikalyq qoghamdyq birlestigi tóraghasy,

Orazaly Qazy – «Arsha.Tur» turistik kompanisynyng diyrektory,

Júmashәrip Shahadatúly – Elorda biyler alqa mýshesi, qogham qayratkeri, jazushy, ýzdik pedagog,

Qayrat Bodauhanúly ­– Respublikalyq Asar qoghamdyq birlestigining tóraghasy-S.Seyfullin atyndaghy Agrarlyq uniyversiytetining professory ekonomika ghylymdarynyng kanditaty,

Álhan Amantay ­– Qogham qayratkeri, zeyneiyker,

Mauthan Oraljan – qogham qayratkeri, «Qúrmet» ordenining iyegeri,

Hyzyr Mugraj – qogham belsendisi, zanger,

Mausymbaev Saparbek Shayhymúly – Resey Federasiyasynyng jazushylar odaghynyng mýshesi, qogham qayratkeri,

Tólegen Mandahbayar – Qogham belsendisi, tau-ken injeneri,

Múhit Jaqsylyqúly – Kóshi-qon salasynyng ardageri, zeynetker,

Elimbek Qazúly – v.gh.k.(PHD) agha ghylymy qyzmetkeri,

Bakeyúly Hazy – «Kiyikbay batyr» qorynyng preziydenti, tarih tanushy agha ústaz, qogham qayratkeri, «Shapaghat» medalining iyegeri, enbek ardageri,

Jyrghau Tughanbay – Krasny yar auyly «Núrlykósh» shaghyn audany qoghamdyq kenes» basshysy, «Múqalmas» qoghamdyq birlestigining tóraghasy,

Dahan Shoqshyr – Aqmola oblystyq Tarihy Otanyna oralushylardy qoldaushy «Ansap» qorynyng tóraghasy,

Adalgýl Týsipbay – Qazaqstan Respubliksy boyynsha «Elim-ay» qayyrymdylyq qory birlestigining tórayymy,

Toqmúhamet Bazarbayúly – Atajúrtqa qandastardy erikti bastap qonystandyrushy, qogham qayratkeri, shejireshi,

Biqabyl Dәuletbekúly – Aqmola oblysy Shyghys medisina emhanasynyng basshysy

Núrbaqyt Jandarhan – «IP Jandarhan» jeke kәsipker, Aq mamyq kórpe SEH -ning basshysy,

Qaster Toqtarúly – «IP Toqtar»  jeke kәsipker,

Qaynar Kemelbekúly – «IP Qaynar» jeke kәsipker,

Múhtarbek Qarpyqúly Karimov – tarih ghylymdarynyng kandidaty, Semey qalasynyng Shәkәrim atyndaghy uniyversiytetining professory, «Qúrmet» ordenining iyegeri.

Abai.kz