قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
       پرەزيدەنتى  ق.ك. توقاەۆقا!

اشىق حات

اسا قۇرمەتتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى!

وزىڭىزگە ءمالىم، قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىن الىسىمەن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ ءبىرىنشى قۇرىلتايىندا 1992 جىلعى قىركۇيەكتە دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى (بۇدان ءارى – دقق) قۇرىلدى. سودان بەرگى ارالىقتا 1 ميلليون 87 مىڭ قانداسىمىز ەلگە ورالدى. تاريحي وتانىنا قونىس اۋدارعاندار جالپى قازاقستان حالقىنىڭ 6 پايىزىن قۇرايدى. ال ولاردىڭ دەموگرافيالىق ءوسىمى 3 ميلليونعا جۋىقتادى. دقق مەملەكەتتىك ەمەس ۇيىم رەتىندە ەلىمىزدە ادام كاپيتالى مەن ۇلتتىق مادەنيەتتى دامىتۋ، ءبىرتۇتاس ەلگە اينالۋ سياقتى ستراتەگيالىق باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋدا.

قازىر الەمنىڭ قىرىقتان استام مەملەكەتىندە شامامەن 5 ميلليونعا تاياۋ قازاق دياسپوراسى تۇرىپ جاتىر. ولار شالعايدا جۇرگەندىگىنە قاراماستان ءاردايىم وزدەرىنىڭ اتامەكەنى قازاقستانمەن رۋحاني-مادەني جانە ىسكەرلىك بايلانىستا بولۋعا ىنتالى.

سوڭعى ءتورت جىلدا الەمدى جايلاعان ىندەتكە بايلانىستى كوش توقتاپ قالدى. بىراق سوعان قاراماي بايلانىس ۇزىلگەن جوق.

قازاق الەمىن قالىپتاستىرۋعا ۇيىتقى بولىپ وتىرعان دقق-عا بىلتىر قىركۇيەكتە 30 جىل تولدى. ايتۋلى جىلدا دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ كەزەكتى VI قۇرىلتايى ءوتۋى ءتيىس ەدى. بىراق پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ ۇيعارىمىمەن كەيىنگە قالدىرىلدى.

بەس جىلدا ءبىر رەت وتەتىن قۇرىلتايدا دقق-نىڭ توراعاسى، ونىڭ ورىنباسارلارى سايلانادى، ۇيىمنىڭ الداعى بەس جىلعا ارنالعان باعدارلاماسى بەكىتىلەدى. جالپى ۇيىمداستىرۋ شارالارىمەن قاتار وزگە دە ماسەلەلەر قارالادى.

2017 جىلعى دۇنيەجۇزى قازاقتارى V-قۇرىلتايىنىڭ قر پرەزيدەنتى قول قويعان №17-32-39.1 حاتتامالىق تاپسىرماسىندا دقق-نىڭ قىزمەتىن قارجىلاي قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن «وتانداستار قورىن» قۇرۋدى، «شەتتەن كوشىپ كەلگەن اعايىنداردى جاڭا ورتاعا بەيىمدەۋدىڭ، ارنايى ۇيلەر سالىپ قونىستاندىرۋدىڭ، قاجەتتى ماماندىق الۋىنا جانە جۇمىسپەن قامتىلۋىنا قاجەتتى الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم جاساۋدىڭ باعدارلاماسىن ازىرلەۋدى» ۇكىمەتكە دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىمەن بىرلەسىپ جاساۋ تاپسىرىلعان. سوعان ساي قانداستارىمىز بەن ەلىمىزدىڭ ەڭبەك كۇشى ارتىق ايماقتارىنان ەرىكتىلەردى ەڭبەك كۇشى تاپشى سولتۇستىك وڭىرلەرگە قونىستاندىرۋ قولعا الىندى. وندا تۇرعىن ءۇي جانە جۇمىس ورنى قوسا قارالعان. وسىنداي ماقساتتا اقمولا وبلىسىنىڭ ارشالى اۋدانىندا اسار ادىسىمەن اگروقالاشىق سالىنا باستادى. قازىرگى ۋاقىتتا ەكى قاباتتى وتىز ءۇي بوي تۇزەپ تۇر، جالپى، 8 مىڭ قانداسقا ارنالعان ءبىر ۇلگىدەگى 1282 كوتتەدج سالىنباق. بۇعان بيۋدجەت قاراجاتىنان اقشا جۇمسالمايدى. جۇرت ءوز ءۇيىن ساپالى ءارى تومەن باعادا جاساۋدا. ونىمەن قاتار 2 مەكتەپ، 2 بالاباقشا ينۆەستورلار ەسەبىنەن بوي كوتەرەدى.

ول اگروقالاشىق جوباسىندا 300 گەكتارلىق جىلىجاي، مال وسىرەتىن جانە بورداقىلايتىن ورتالىق، اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتاتىن كوتەرمە بازار قاراستىرىلعان. ءارى، 3,5 مىڭ جۇمىس ورنى اشىلادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. ەڭ باستىسى ىرگەسىندە تۇرعان استانا قالاسىنىڭ ساپالى، تابيعي كوكونىستەر مەن ەت-ماي، قۇرت-ىرىمشىككە ەرىندەرى تيەدى. بولاشاقتا بۇل ەلدىمەكەن تۋريستەر ءۇشىن ەتنو-اۋىل رەتىندە تارتىمدى بولادى.

ءدال وسىنداي جوبالاردى پەتروپاۆل، ەكىباستۇز جانە رۋدنىي قالالارىندا جۇزەگە اسىرۋدى كوزدەپ وتىرعان دقق-نىڭ ءىسىن قولدايمىز.  بىر قۋانتارلىعى سولتۇستىك وڭىرلەرگە كوشۋگە 2004 جاس وتباسى (10 مىڭنان استام ادام) دايىن ەكەن.

قازاقستان ءۇشىن جۇمىس كۇشى تاپشى شەكارالىق ايماقتارعا ەل قونىستاندىرۋ ستراتەگيالىق ماڭىزدى. وسى ماقساتتا قۇرىلىسشى، دارىگەر، مەدبيكە، مۇعالىم، ينجەنەر، مەحانيزاتور سياقتى سۇرانىسقا يە ماماندىقتارى بار كەمىندە 50 مىڭ قونىس اۋدارۋشىلاردى انىقتاپ، ءتىزىمىن جاساعان ءجون.

وسى رەتتە جاڭاوزەن قالاسىنداعى قانداستاردى جۇمىلدىرا اگروقالاشىق سالۋ نەمەسە ولاردىڭ ءبىر بولەگىنىڭ سولتۇستىك وڭىرلەرگە قونىستانۋىنا دقق-نىڭ ارالاسقانى ابدەن ورىندى بولار ەدى.

بۇل ءىس-شارالار قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ قاتىسۋىمەن جۇزەگە اسپاقشى. قونىس اۋدارۋشىلارعا مەملەكەت باعدارلاماسىنداعى كوزدەلگەن كوتەرمە قارجىلارىنان بولەك جاڭا تۇرعىلىقتى جەردە 4 ملن. تەڭگەگە دەيىنگى سوماعا تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ ءۇشىن ماتەريالدىق كومەك الۋعا مۇمكىندىك قاراستىرىلعان. ول – ارنايى ۇتقىرلىق سەرتيفيكاتتار بەرۋ ارقىلى جۇرگىزىلەدى.

وسى امالدى قولدانىسقا ەنگىزسەك، كەمىندە ەلدەگى التى كۇردەلى ماسەلە شەشىمىن تابادى.

بىرىنشىدەن، قونىس اۋدارۋشى باقشاعا قولايلى جەردەن ساپالى ءارى ارزان باسپانا سالادى;

ەكىنشىدەن، جۇمىس ورنى مەن اۋىل شارۋاشىلىعى بيزنەسىنە قول جەتكىزەدى;

ۇشىنشىدەن، جۇمىس كۇشى تاپشى ايماقتارداعى بوس جۇمىس ورىندارى تولىقتىرىلادى;

تورتىنشىدەن، قالا اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى;

بەسىنشىدەن، حالىق تىعىز ورنالاسقان ايماقتاردا جۇمىسسىزداردىڭ، از قامتىلعانداردىڭ سانى تومەندەپ، الەۋمەتتىك جاعداي دۇرىستالادى;

التىنشىدان، ەلدەگى دەموگرافيالىق احۋال رەتتەلەدى جانە شەكارالىق ايماقتارعا ەل قونىستانادى.

سونىمەن قاتار، دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى مادەني-الەۋمەتتىك شارالاردى دا نازاردان تىس قالدىرماعان.

قانداستارعا مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ گرانتتارىن ءبولۋ جانە سوعان ۇمىتكەرلەردى جيناۋ بويىنشا جۇمىس جولعا قويىلعان. جىل سايىن «بالداۋرەن» رەسپۋبليكالىق وقىتۋ-ساۋىقتىرۋ ورتالىعىندا 288 شەتەلدىك قازاق بالالارىنىڭ دەمالىستارى ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى.

سونداي-اق، دقق جانىنان شەت ەلدەردە قازاق ۇلتتىق مادەني ورتالىقتارى اشىلعان. ونىڭ ءبىرى ىستامبۇل (تۇركيا), ەكىنشىسى شىرشىق (وزبەكستان) قالاسىندا. وندا ەتنيكالىق قازاقتار ءۇشىن انا ءتىلىن، حالقىمىزدىڭ سالت-ءداستۇرىن، ادەت-عۇرپىن ۇيرەتەدى. ۇلتتىق مۋزىكالىق اسپاپتاردا ويناۋعا باۋليدى.

مىنە، بۇگىنگى دقق-نىڭ قولعا العان اۋقىمدى ءىسىنىڭ ءبىرى – وسى.

الايدا، دقق قوعامدىق ۇيىم بولعاندىقتان جانە قوعامدىق ۇيىمعا مەملەكەت زاڭ بويىنشا قارجى بولە المايتىندىقتان، تىكەلەي قاۋىمداستىقتىڭ قىزمەتىن قارجىلاندىرۋعا قۇرىلعان «وتانداستار قورى» كوممەرتسيالىق ەمەس اكتسيونەرلىك قوعامى (بۇدان ءارى – قور) قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى قۇرىلىمىنا بەرىلۋىنە بايلانىستى باستاپقى مىندەتىن ورىنداۋعا قۇلىقسىز بولىپ وتىر. ول ءوز قىزمەتىن شەتەلدەگى قازاق دياسپوراسىمەن جۇمىس ىستەۋگە باعىتتاعان. «ەگەر، «وتانداستار قورى» قازاق دياسپوراسىمەن عانا جۇمىس ىستەسە، مەملەكەتتىڭ سىرتقى ساياساتى نەگىزىندە اشىلعان الەم ەلدەرىندەگى ەلشىلىكتەر مەن كونسۋلدىقتار نە بىتىرەدى؟» دەگەن زاڭدى سۇراق تۋادى.

قازىرگى تاڭدا «وتانداستار قورىنىڭ» قىزمەتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەتەلدەردەگى مەكەمەلەرىنىڭ قىزمەتىن قايتالاۋدا. بيۋدجەت قاراجاتى ءتيىمسىز جۇمسالۋدا. سوندىقتان وسى قور قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ قاراۋىنا بەرىلگەنى ءجون بولار ەدى.

بىلتىر بۇل ماسەلە قارالىپ، ءسىزدىڭ تاراپىڭىزدان قوردى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنە بەرىلۋ جونىندە ساياسي شەشىم قابىلدانعان، ۇكىمەت قاۋلىسىنىڭ جوباسى دا ازىرلەنگەن. الايدا بيلىك دالىزىندەگى ويىنشىلاردىڭ لوببيلەۋ امالىمەن ءجۇز پايىز اكتسياسى قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە ءوتىپ كەتىپ وتىر.

بۇگىندە قور ءبىر كۇندىك جەڭىل-جەلپى شارالاردى وتكىزىپ، پرەزيدەنتى ابزال ساپاربەكۇلىنىڭ جارناماسىن جاساۋمەن اينالىسۋدا. ونىمەن قويماي سىرتتاعى قازاقتارعا قاۋىمداستىق جايلى اڭگىمە ايتادى. بۇعان سايلاۋ باتىرشاۇلى سياقتى كەيبىر تۇلعالار دەم بەرىپ، ءىستى ۋشىقتىرا تۇسۋدە. قانداستار، نەگىزىنەن، قارا شاڭىراق – دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعىن بىلەدى.

ال، بۇگىنگى كۇندە كوكەيكەستى ماسەلە بولىپ تۇرعان حالىقتى شەكارالاس ايماقتارعا قونىستاندىرۋ، قانداستاردى باسپانامەن جانە جۇمىس ورىندارىمەن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى دقق جوبالارىن قارجىلاندىرۋ قور بيۋدجەتىندە قاراستىرىلماعان.

وسى رەتتە، «وتانداستار قورىن» ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنە بەرۋدى سۇرايمىز، بولماسا، بيۋدجەتكە ماقساتسىز شىعىن كەلتىرىپ وتىرعان قوردىڭ جۇمىسىن توقتاتۋدى ۇسىنامىز. ويتكەنى، ءۇي ىشىنەن ءۇي تىككەندەي قانداستارمەن جۇمىس ىستەيتىن ەكى مەكەمەنىڭ بولۋى ءتيىمسىز.

اسا قۇرمەتتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى!

ءداستۇر بويىنشا دقق-نىڭ توراعاسى ەل پرەزيدەنتى بولعانىن ءجون دەپ سانايمىز. مەملەكەت باسشىسىنىڭ اتالعان قاۋىمداستىقتىڭ توراعاسى بولۋى – قانداستاردىڭ تاريحي وتانىنا كوپتەپ ورالۋىنا جانە سىرتتاعى قازاقتاردىڭ سەنىمىن بەكىتۋىنە ىقپال ەتەتىنى ءسوزسىز.

دقق جاي قاتارداعى قوعامدىق ۇيىمنىڭ ءبىرى ەمەس، 31 جىلدا ۇلتتىق برەندكە اينالعان ساليقالى ۇيىم – دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قارا شاڭىراعى. ءارى، ۇلكەن قوعامدىق-ساياسي ينستيتۋت جانە ول ىشتەگى قازاقتار مەن بيلىك جۇيەسىنە عانا ەمەس، سىرتتاعى ەتنوستىق قازاقتاردىڭ قۇرمەتىنە بولەنگەن. ونىڭ توراعاسى بولۋ – ءسىزدىڭ ءيميدجىڭىزدى جالپى حالىقتىق سيپاتقا اينالدىرادى. قازىرگى كەزدە ميلليوننان استام مۇشەلەرى بار ۇيىم – ۇلكەن الەۋمەتتىك كۇش.  جانە الەم قازاقتارىنىڭ جاعدايىن تۇسىنەتىن، سولارعا جانى اشيتىن، ولاردى قامقورلىعىنا الىپ، جاردەم قولىن سوزاتىن جالعىز ۇيىم – دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى.

سوندىقتان ءسىزدىڭ كانديداتۋراڭىزدى وسى قوعامدىق ۇيىمنىڭ باسشىلىعىنا قاۋىمداستىق مۇشەلەرى لايىق كورەدى. سوندا دقق-نىڭ قوعام الدىنداعى ابىرويى مەن قىزمەتى ارتىپ، مارتەبەسى مەن ءمانى بيلىك دالىزىندە بۇرىنعى دارەجەسىنە كوتەرىلەر ەدى.

دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ تاريحى مەن بۇگىنگى گەوساياسي احۋالدى ەسكەرە وتىرىپ، قوعامدىق ۇيىمداردىڭ ۇسىنىسىنا كەلىسىم بەرۋىڭىزدى سۇرايمىز.

ەل يگىلىگى مەن ىنتىماعىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان ەڭبەگىڭىزگە جەمىس تىلەيمىز.

قۇرمەتپەن،

قازاقستان زيالىلارى مەن قوعامدىق ۇيىمدارى اتىنان: 

قاپساتتار  ومارۇلى – دقق-نىڭ مونعولياداعى بولىمشە توراعاسى،

ەسەنگالي يبراەۆ – رەسەي قازاقتارىنىڭ فەدەرالدىق ۇلتتىق-مادەني اۆتونومياسىنىڭ باسشىسى،

التىناي ءجۇنىسوۆا – «ءمولدىر» قازاق مادەني ورتالىعى، ومسك قالاسى،

بۋلەكباەۆ ەركين كاسىموۆيچ – قىرعىز رەسپۋبليكاسى قازاقتارىنىڭ «الاش» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى، قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك جانە ساياسي قايراتكەرى، قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ 2-سىنىپتى مەملەكەتتىك كەڭەسشىسى،

ابدىبەكوۆا كادىيشا توكونوۆنا – وسوو «سوكۋلۋك زاگوتسبىتبازا» ءتورايىمى،

سەرىكباي ۇسەنوۆ – وزبەكستان قازاق قاۋىمداستىعى توراعاسى،

داۋلەت قاليەۆ – «ۇلتتىق مۇددە» قوعامدىق بىرلەستىگى توراعاسى،

جاساي زەكەيۇلى – «ۇلتتىق مۇددە كەڭەسى» قوعامدىق بىرلەستىگى توراعاسى، «جاس-اي» حالىقارالىق مەديتسينا ورتالىعىنىڭ قۇرىلتايشىسى، باس ديرەكتورى، حالىقارالىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، م.ع.د. پروفەسسور، استانا قالاسى قوعامدىق كەڭەسىنىڭ مۇشەسى،

اسحات بازارحانۇلى – «ۇلتتىق مۇددە كەڭەسى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى،

وركەن ناسىپبەكۇلى – «تاريحي اتاجۇرت» قوعامدىق بىرلەستىگى توراعاسى،

ۇزبەن قۇرمانبايۇلى – «مەيىرىمدى قوعام kz» سايتىنىڭ ديرەكتورى،

بەكدايىر نىعمەتۇلى – «اكەلەر وداعى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق ۇيىمىنىڭ توراعاسى،

قۇرمەت قادىلعازى – «جەبەۋ» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى توراعاسى،

ورازالى قازى – «ارشا.تۋر» تۋريستىك كومپانيسىنىڭ ديرەكتورى،

ءجۇماشارىپ شاھاداتۇلى – ەلوردا بيلەر القا مۇشەسى، قوعام قايراتكەرى، جازۋشى، ۇزدىك پەداگوگ،

قايرات بوداۋحانۇلى ­– رەسپۋبليكالىق اسار قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى-س.سەيفۋللين اتىنداعى اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديتاتى،

ءالحان امانتاي ­– قوعام قايراتكەرى، زەينەيكەر،

ماۋتحان ورالجان – قوعام قايراتكەرى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى،

حىزىر مۋگراج – قوعام بەلسەندىسى، زاڭگەر،

ماۋسىمباەۆ ساپاربەك شايحىمۇلى – رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، قوعام قايراتكەرى،

تولەگەن مانداحبايار – قوعام بەلسەندىسى، تاۋ-كەن ينجەنەرى،

مۇحيت جاقسىلىقۇلى – كوشى-قون سالاسىنىڭ ارداگەرى، زەينەتكەر،

ەلىمبەك قازۇلى – ۆ.ع.ك.(PھD) اعا عىلىمي قىزمەتكەرى،

باكەيۇلى حازى – «كيىكباي باتىر» قورىنىڭ پرەزيدەنتى، تاريح تانۋشى اعا ۇستاز، قوعام قايراتكەرى، «شاپاعات» مەدالىنىڭ يەگەرى، ەڭبەك ارداگەرى،

جىرعاۋ تۋعانباي – كراسني يار اۋىلى «نۇرلىكوش» شاعىن اۋدانى قوعامدىق كەڭەس» باسشىسى، «مۇقالماس» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى،

داحان شوقشىر – اقمولا وبلىستىق تاريحي وتانىنا ورالۋشىلاردى قولداۋشى «اڭساپ» قورىنىڭ توراعاسى،

ادالگۇل ءتۇسىپباي – قازاقستان رەسپۋبليكسى بويىنشا «ەلىم-اي» قايىرىمدىلىق قورى بىرلەستىگىنىڭ ءتورايىمى،

توقمۇحامەت بازاربايۇلى – اتاجۇرتقا قانداستاردى ەرىكتى باستاپ قونىستاندىرۋشى، قوعام قايراتكەرى، شەجىرەشى،

بيقابىل داۋلەتبەكۇلى – اقمولا وبلىسى شىعىس مەديتسينا ەمحاناسىنىڭ باسشىسى

نۇرباقىت جاندارحان – «يپ جاندارحان» جەكە كاسىپكەر، اق مامىق كورپە تسەح -ءنىڭ باسشىسى،

قاستەر توقتارۇلى – «يپ توقتار»  جەكە كاسىپكەر،

قاينار كەمەلبەكۇلى – «يپ قاينار» جەكە كاسىپكەر،

مۇحتاربەك قارپىقۇلى كاريموۆ – تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، سەمەي قالاسىنىڭ شاكارىم اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى.

Abai.kz