Tәuelsizdik atyn qorghay almaghandar tәuelsizdikti qalay qorghaydy?

Keshe ghana elimiz sayasy qughyn-sýrgin men asharshylyq qúrbandaryn eske aldy. «Aq jol» partiyasy Astana, Almaty, Shymkent qalalarynda jәne barlyq ónirdegi elimizding azattyghy jolynda qúrban bolghan sheyitterdi eske alu sharalaryn ótkizdi.

Qazir sayasiy-qughyn sýrgin men asharshylyqty zertteu komissiyasynyng naqty materialdary boyynsha 1916 jylghy últ azattyq kóterilis kezindegi zobalang bastalghan jyldan, 1921-1922 jyldardaghy asharshylyq pen 1931-1933 jyldardaghy 4 million adamdy jalmaghan úly jútqa úlasqan asharshylyqty qosqanda, barlyghy 7 million qazaqtan airylghanymyz aityluda.

Sondyqtan da kenes imperiyasynyn, totalitarlyq biyligi úiymdastyrghan, qazaqtyng tórtten ýshin - tórt millionyn qyryp salghan, sayyn dalany saqyrlaghan aqsýiekke ainaldyryp, úly dalada úly jút jasaghan alapat asharshylyq qyrghynyn resmy týrde «genosiyd» dep tanyp, qúqyqtyq bagha berudi taghy da talap etemiz.

«Osy kenes imperiyasy jasaghan asharshylyq pen sayasy qughyn-sýrgin qúrbandaryn eske alyp, qúqyqtyq bagha berudi aita qalsan, nemese әrbir azattyq alghan elding mindetti týrde eng aldymen jasauy tiyis otarsyzdanu sayasaty, de-kommunizasiyany qozghasan, tәuelsizdik alghanymyzgha 32 jyl bolsa da bizding biyliktegi iydeology bar, basqalary bar, sheneunikterding bәrining shekesi tyrysyp, qaltyray qalatyny nesi? Kenes odaghy kelmeske ketken joq pa? Joq, búl sheneunikter ózderin kenes odaghynyng múragerleri sanay ma?!.» - dep jazdyq, súqbat ta berdik jurnalisterge.

IYә, tәuelsizdik alghanymyzgha 32 jyl bolsa da, әlemde bizden basqa azattyq alghan elderding bәri mindetti týrde eng aldymen bastaghan otarsyzdanu sayasatyn, de-kommunizasiyany әli kýnge jolgha qoya almay kelemiz. Otyz jylda últtyq iydeologiyanyng úshqyny da bolmaghanyn, 2019 jyly biylik auysqanda alghashqy kýnnen-aq birden әshkere boldy.

Al endi biz sol osydan 4 jyl búryn 2019 jyly Astananyng aty Núr-Súltan bolyp ózgergende, qala kóshelerine N.Nazarbaevtyng atyn beruden jarysqa týsken әkimderding әreketin sol kezde ózimiz sózimizde de, maqalamyzda da qatty synaghandyqtan, qayta eske týsiruge tura kelip túr. Yaghni, әkimder N.Nazarbaevtyng atyn eng ýlken kóshelerge qongdan jantalasyp, jarysyp, aqyrynda, tipti, eng qasiyetti tәuelsizdik atauyn alyp tastaghanyn shyqqyr kózimiz kórip, kuә bolghan edik...

IYә, Pavlodar, Óskemen jәne Taldyqorghan qalalary eng iri kóshelerinen tәuelsizdik atauyn alyp tastap, N.Nazarbaevtyng atyn berdi. Ónirlerde úly túlghalarymyz Ábilqayyr hannyn, Abaydyn, Tóle biydin, Qanysh Sәtbaevtyng attaryn alyp tastamaq bolyp, biz «Qazaq ýni» últtyq portalynda «Tәuelsizdik atauyn jonggha kim rúqsat berdi?!» dep jazyp, jәne 2019 jyly 25 nauryzdaghy demokratiyalyq kýshterding «Qazaqstan-2050» koalisiyasy otyrysynda sóilegen sózimizde de kóterip, atalmysh túlghalardyng attary әupirimmen saqtalyp qaldy.

Tәuelsizdik atyn qorghay almaghandar tәuelsizdikti qalay qorghaydy? Tәuelsizdik atyn joygha tapsyrma bergen әkimder tәuelsiz qazaq elinde qalay otyrady?!.

«Tәuelsizdik atauyna qarsy sheshim shygharghan Pavlodar oblysy, Óskemen jәne Taldyqorghan qalalyq mәslihattary taratyluy kerek!» dep jazdyq sol kezde.

Qasiyetti tәuelsizdikting atyn qorghap, bir de bir deputattyng shyqpaghany bizding últyq qauipsizdik dengeyimizding qauipti jaghdayda túrghanyn kórsetedi!

Búnday әkimder men deputattaryng bolsa, jaudy alystan izdeuding keregi joq qoy!

«Batyr babalarymyzdyng qanymen kelgen, baghasy da, balamasy da joq tәu eter tәuelsizdigimiz bolmasa, el bola ma, elbasy bola ma?» dep, aiqay salyp edik sol kezde...

«Birinshiden, osy oblys ortalyghy bolyp sanalatyn ýsh qaladaghy basty kóshelerden tәuelsizdik atyn joygha kim tapsyrma nemese rúqsat berdi?!. Ákimder me, mәslihat hatshylary ma?

Ekinshiden, mәslihat sessiyasynda tәuelsizdik atyn joigha kim bastama kóterip, úsynys jasady?!.

Ýshinshiden, qasiyetti tәuelsizdikting atyn qorghap, bir de bir deputattyng shyqpaghany bizding últtyq qauipsizdik dengeyimizding qauipti jaghdayda túrghanyn kórsetedi!

Sonda tәuelsizdik atyn qorghay almaghandar tәuelsizdikti qalay qorghaydy?

Mәslihat hatshylary men deputattar әkimning aituynsyz attap baspaytynyn eskersek, tәuelsizdik atyn joygha tapsyrma bergen, bastama kótergen әkimder tәuelsiz qazaq elinde qalay otyrady?!.» dep mәsele kótergenbiz.

Tәuelsizdik kóshesin alyp tastaugha núsqau bergen oblys әkimderi. Shyghys Qazaqstan oblysynda Danial Ahmetov, Pavlodar oblysynda Bolat Baqauov, Almaty oblysynda Amandyq Batalov әkim boldy sol kezde. Oblys, qala mәslihattary deputattary týgel birauyzdan dauys bergen.

Qazir búrynghy 30 jyldyq dәuirdegi orasan qatelikter qayta qaralyp, jóndelip, aqiqat bas kóterip jatqanda, tәuelsizdik ataularymyz ben úly túlghalarymyzdyng ardaqty attaryn qayta qaytaru – tarihy әdilettilik bolar edi dep oilaymyz.

Múnday talap Taldyqorghannan bastap, kóp jerde kóterilip jatqanyn da eske salamyz.

Al sol kezdegi «Qazaq ýni» gazeti men últtyq portaly jariyalaghan tәuelsizdik atauyn tәrk etken osy ýsh qaladaghy oblys pen qala әkimderi men mәslihattar deputattarynyng tizimin qarasanyzdar, kóbisi qazir de oryndarynan tapjylmay oblys, qala әkimi, mәslihat deputattary bolyp otyr. Tipti parlament deputaty bolyp ketkenderi de boldy.

Mysaly, osydan otyz jyl búryn soltýstikte әkim bolghan, 2019 jyly Óskemen kóshesinen tәuelsizdik atyn alyp tastaghanda oblys әkmi bolghan Daniyal Ahmetov әli kýnge tәuelsiz elde әkim bolyp otyr?!.

Al búl әdildikke jata ma? Ádiletti Qazaqstan atauyna say ma?!

Qazybek Isa

Abai.kz