QR Preziydenti Q. Toqaevqa ashyq hat

Pikirimdi bir ghana mysalmen dәleldep bereyin.

2021 jyly orta mektepti jәne futbol akademiyasyn qatar bitirgen úlym kәsiby futbolshylar qataryna qosylghan edi. Biraq úzamay iyghynan jaraqat alyp, ota jasatty da, biraz uaqyt sporttan qol ýzdi. Bir jyldan keyin futbolgha oralghan ol qyrsyqqanda ayaghynan jaraqat alyp, taghy da ota jasatqanymen kәsiby futbolgha jaramady. «Jyghylghan ýstine – júdyryq» degendey sol shaqta anasy dýnie saldy. Oqu da, sport ta jayyna qaldy. Ómirdi basynan qayta bastauyna tura keldi. Osynday óliara kezende synyptastary ol turaly kezinde ózderin blatpen oqugha týsirgen almatylyq alayaq IY.Toqsanbaevagha aityp, kómektesuin ótinedi. «Izdegenge – súraghan».

Almatygha júmys izdep barghan mening úlym men onyng dosyna Toqsanbaeva ә degende bir bólmeli pәterin jalgha beruge kelisedi. Sodan «Jóndeu jýrgizuim kerek» dep, aldyn ala birneshe aidyng pәteraqysyn alady.

«Jóndeu» úzaqqa sozylady. Úlym qashanghy kýtsin, «aqshamdy qaytarynyz» deydi. Ákki Toqsanbaeva endigi jerde «Sen jetim ekensin, oqugha jenildikpen týse alasyn, men kómektesemin» degendi algha tartady. Birneshe synyptasynyng oqugha qalay týskenin jәne pәteraqy ýshin berilgen 600 myng tengening qaytpaytynyn týsingen úlym kelisim beredi. Qysqasy úlymnan bas-ayaghy 1 million 200 myng tengeni qaqshyghan alayaq aldap soghady: pәter de, oqu da joq. Uәdesine senip, eki ay kýtkenimen aqshasyn da qaytarmaydy.

Aryzdanu ýshin Enbekshi audandyq /Shymkent/ polisiyasyna bardym. Tas qamaldyng ishine tyghylghan poliyseyler, obaly ne kerek, qúshaq jaya, quana qarsy aldy. Anyqtaushy, agha leytenant B. Músaqúl alayaqtyng ýstinen is qozghau ýshin onyng meken-jayy ghana jetpey túrghanyn aitty. Basqa qajetti qújattardyng bәri bar eken. Shymkentte ary-beri shapqylap, týk shyqpaghan song Almatygha jol tarttym.

Almatygha jetken song kóshede kezdesken poliyseyden jón súray salghanmyn. Eki sózge kelmey, bir kabiynetke ertip baryp, kompiuterdi iske qosty da, әp-sәtte izdegen adamym turaly 5 bet mәlimet shyghardy da berdi.

Bir týsingenim: Shymkent polisiyasy joq jerden problema tudyryp otyr eken... Kimge ne aitayyn. Ishten tyndym.

Taghy sol Músaqúldyng aldyndamyn. Tiyisti qújattardyng bәrin qabyldap alyp, qylmystyq is qozghaytynyn, ózi tergep-tekseretinin mәlimdedi.

Iyghymnan auyr jýk týskendey, jenildep qaldym. Bir ay boyy polisiya tarapynan habar kýttim. Sabyr saqtap, taghy bir ay ýmittenip jýrdim. Bolmaghan song iske aralasuyma tura keldi.

«Almatynyng polisiyasyna poruchenie berdik. Jedel uәkilder kýdiktini ústap, osynda әkeledi» dedi jarylqaushym nyq senimmen. Rahmetten basqa ne aitayyn? Ýsh ay ótkende audandyq polisiyanyng tergeu bólimining bastyghy N.Sýleymenovke baryp, tanysu ýshin qylmystyq isting kóshirmesin shyghartyp aldym.

№217910031003788 qylmystyq  is qozghalypty. Bar-joghy jarty bettik qana qauly. Qayta-qayta oqyp, qatty tang qaldym. Qylmystyq iste kýdiktining aty-jóni kórsetilmepti. Sonda... Almaty polisiyasy aty-jóni, meken-jayy kórsetilmegen kýdiktini qalay ústap әkeledi? «Poruchenie berildi» degen sóz ótirik bolghany ghoy. IYә, búl tasqyn ótirikting basy ghana eken!!! Úzamay «shymkentskiy variant» degen atyshuly úiyqqa týsip ketkenimdi týsindim. «ShV» degen bәlening tamyryn terenge jiberip, pәlegin kenge jayghany sonshalyq, «Qylmystyq is» degen týsinikting qatarynda «Bopsalau isi» degen núsqa payda bolypty. Shymkent tergeushileri osy  әdisti qúp kóredi eken. Jan beru onay ma? Shyndyqty dәleldeu ýshin basymdy tasqa da, taugha da sogha bastadym.

Aldymen Enbekshi audandyq polisiyasynyng bastyghyna anyqtaushy B.Músaqúldyng ýstinen aryz jazdym. Aryzyma úzaq uaqyt jauap berilmegen song tikeley bastyqtyng ózine baryp jolyqtym. Ol tergeu isine jauaptylardy kabiynetine shaqyryp aldy. Sol arada Músaqúl: «Kýdikti qashyp jýr, telefony, meken-jayy belgisiz» dep, ótirikti soghyp jiberdi. «Solay ma?» dedi bastyq maghan qarap. Men telefony da, meken-jayy da belgili ekenin aittym. Bastyq men bergen telefon boyynsha kýdiktimen baylanysyp, mәn-jaydy týsindirip, onyng Shymkentke kelui kerektigin eskertti.

Osydan song ghana kýdikti men aryzdanushy tarap Músaqúldyng aldynda bettestik. Kýdikti IY.Toqsanbaeva qylmysyn tolyq moyyndady. Búrynghy beynejazbasyna qosa tilhat jazyp berip, aqshany tolyq qaytaratynyn mәlimdedi. Osynyng bәrin Músaqúl hattamagha týsirdi. Is sotqa qaray jyljyghanday әserde boldym. Biraq búl saghym siyaqty aldamshy әser eken. Kózime Munhauzenning jiyeni siyaqty kórine bastaghan Músaqúl joq jerden qylmystyq isti uaqytsha toqtatu turaly qauly shyghardy. Úiyq kýsh alyp, terenge tarta bastady.

Janúshyryp Enbekshi audandyq prokuraturasyna bardym. Audan prokurorynyng orynbasary bir kórmege mәdeniyetti jan eken, jyly qabyldap, on-san prokurorlardyng birin shaqyryp alyp, mening aryzymdy soghan tapsyrdy. Biraq ol týk te istegen joq. Qansha uaqyt bosqa ketti. Shymkentting qozghalmaytynyn bilgen song Bas prokurorgha aryz attandyrdym. Bas prokuratura bas auyrtpay, isti bylyqqa ainaldyryp otyrghandargha qaray siltey saldy.

Is nasyrgha shapty. Polisiya isti birjola jauyp tastaugha baghyt aldy. Shenber tarylyp, túiyqtala bastady. Barar jer, basar tau qalmaghanday. O, joq!

Prokuratura men polisiya әreketsizdik tanytsa nemese zansyz әreketterge barsa, olardyng ýstinen tergeu sotyna shaghymdanugha bolady eken.Solay ettim.

Shymkent qalalyq tergeu soty aryzymdy jedel qarady. Birinshi otyrysta eki tarapty tyndaghan sudiya ekinshide prokuratura men polisiya ókilderinen naqty qújattardy talap etip, ýshinshi otyrysta sheshim shygharatynyn mәlimdedi. Qúryqqa syryq jalghap, ótirikti suday sapyratyndardyng kәpelegi úshyp, mening jaghyma shygha keldi. Audan prokurory S.Ábdiyevting ókili ýshinshi otyrysqa bastyghy qol qoyghan eki birdey qaulyny alyp kelip, sudiyagha tanystyrdy.

Birinshi qaulyda prokuror «Enbekshi APB anyqtaushysy B.Músaqúl tergep-tekseru barysynda QPK-ting 15-baby, 24-baby, 34-baby talaptarynyng búzyluyna jol bergen» dey kele taghy birneshe zang búzushylyqtardy atap ótti. Sonday-aq «polisiyanyng osy iske jauapty qyzmetkerleri B.Jaqsylyqov, N.Sýleymenov, A.Múratov jәne B.Músaqúlgha qatysty zang búzushylyqtardy jong boyynsha tәrtiptik is jýrgizudi qozghau qaulysy Shymkent QPD-ne joldandy» dep kórsetti. Al ekinshi qaulyda Qystaubaevtyng ótinishhatyn qanaghattandyru turaly sheshim shygharylghanyn algha tartyp, sot qaraytynday mәsele qalmaghanyn anghartty.

Zannyng búzylmauyn qadaghalaushy organ osynday naqty eki qauly úsynghan song sudiya búl isti, әriyne, ary qaray sozudyng nemese basqasha qatal sheshim shygharudyng qajeti joq dep sheshti. Onymen aryzdanushy tarap kelispegende qayda barady?

Audan prokurorynyng eki qaulysy 2022-jyldyng 24-qarashasynda qabyldanghan. Osydan song audandyq polisiya isti basqa tergeushige tapsyrdy da, artynsha qaytadan әdettegisindey qalghyp-mýlguge kóshti. Jana tergeushi isti odan ary jalghastyru ornyna «qaytadan basynan bastaymyn» dep, qighashtay tartty. Uaqyt bosqa óte berdi. Aqyry jana tergeushi basqa qyzmetke auysty da, it talaghanday júlym-júlymy shyqqan is bayaghy B.Músaqúlgha qaytyp oraldy. Ol ózgermepti. Eski әdetimen týrli ótirik aityp, isti soza berdi. Bar oilap tapqany IY.Toqsanbaevamen qayta bettestiru sharasyn qolgha aldy.

Qashanghy shydasyn, eki jylgha sozylghan is oghan da onaygha soqpasa kerek, búl joly IY.Toqsanbaevanyng jýikesi syr berdi. Bizding naqty qújattarymyz ben dәlelderimizge qarsy qoyar uәj tappaghan kýdikti bettesu sonynda, yaghny 2023-jyldyng 18-sәuirinde óz qolymen jazghan qolhatynda alayaqtyq jolymen alghan aqshany bir apta merzimde tolyq qaytaryp beruge uәde etti. Jәne, eng bastysy, «qaytarmaghan jaghdayda bas bostandyghymnan aiyrugha kelisemin» dep shegeledi.

Endi polisiyada anyqtaytyn ne qaldy?

Polisiya onashada basqasha kenes berdi me, qaydam, Toqsanbaeva búl joly da uәdesinde túrmady. B.Músaqúl da ótirik aitudan jalyghar emes. Onyng jayy belgili ghoy. «Quyrdaqtyng kókesin týie soyghanda kóresin!» demekshi, audan prokurory S.Ábdiyev ózi shygharghan qaulyny ózi moyyndamay otyr. Basqasha aitqanda ol bәrimizdi bylay jiystyryp qoyyp, ózimen ózi soghysugha kirisip ketken. Bas prokuraturanyng da, qalalyq prokuraturanyng da, eng ókinishtisi zannyng da talaptaryna pysqyrar emes. Ózi de, orynbasary da, basqa qyzmetkerleri de isti bir-birine silteuden basqa naqty eshtene jasamaydy. Jalpy atalghan eki salada aryz-shaghymgha jauap berudin, qylmystyq isti qarau, jabu ne sotqa ótkizuding merzimi degen bolmaydy eken. Naqty iske naqty jauap beretin qyzmetker de joq. Is degening alandaghy dop siyaqty ary-beri sheksiz domalaydy da jýredi. Búl eki organ azamattargha ghana emes, bir-birine de betteri býlk etpesten ótirik mәlimet jolday salady. Búlarda jauapkershilik turaly týsinik әli qalyptaspaghan desem, artyq aitqandyq emes.

Jergilikti qúqyq qorghau organdarynyng júmysymen atýsti tanysqannyng ózinde olardaghy bey-bereketsizdik kózge úryp túr.

Siz, qúrmetti Preziydent myrza, batys pen shyghystaghy, múhittyng arghy jaghyndaghy alyp memleketterding shylauynda ketpey, arpalysyp jýrgende, qolymdy jýregime qoyyp aitayyn, Sizge kómektesuge tiyis qúzyretti organdar kerisinshe halyq aldyndaghy bedelinizdi týsiruge beyim túrady. Ony óziniz de bilesiz. Bilgendikten shyghar shendilerdi jii auystyrasyz. Biraq at auystyrghannan jolaushy jolynan qalmaydy ghoy. Sol siyaqty qyzmet auystyrghannan olardyng nesi ketedi? Jalpy úpaylary týgel emes pe.

Ózime de, ózgege de, tipti Sizge de janym ashidy. Qansha arpalyssaq ta tyghyryqtan shygha almay qoydyq qoy. Jana Qazaqstan, beynelep aitqanda, Shymkentte tezek terip jýr. Aytpaqshy Shymkent qalasynyng әkimine de janym ashidy. Megapoliske ýkimet jetkilikti qarjy bólmey me, qalay, әiteuir Áytenov joqtan bar jasap, ildәlap, Shymkentti qúlatpay ústap otyr. Keshiriniz, búl shymshyma sóz Sizge qatysty emes. Búny jalpy Shymkenttegi qay salanyng da júmys stiyli osynday nemese osyghan úqsas ekenin menzegenim dep týsininiz.

Tobyqtay týiin. Memleket pen halyq ýshin bir baghytta, bir zang ayasynda, bir maqsatta yntymaqpen, úiymshyldyqpen júmys istey almaytyn, ótirikti suday sapyratyn búnday qaptaghan prokurorlar men poliyseyler kimge kerek, ne ýshin kerek?!

Suret: ghalamtordan

Qystaubaev Zahardiyn

Abai.kz