Ótken jeksenbi kýni Amerikanyng Memleket Ister hatshysy Blinken Qytaygha baryp eki kýn kelissóz ótkizip qaytty. Onyng aldyndaghy aqpangha belgilengen Bliykenning Beyjing sapary Qytaydyng tynshy әue sharynyng atyp týsiriluine baylanysty keyinge qaldyrylghan edi. Búl jolghy saparynyng qarsanynda da shetin oqighalar, aqparattyq dauyldar sayabyrsyghan joq.

Álemdik bedeldi basylymdar Qytaydyng kóp jyldan beri Kubagha әskery baza ornalastyryp AQSh-tyng qorghanys salasyn baqylap kelgenin, koronavirusqa shaldyqqan alghashqy nauqastyng Uhani biologiyalyq zerthanasynyng 3 ghalymy ekenin jarysa jazdy.

Sol sebepti de Qytay basshysy AQSh ókilderimen kezdesuinde bas elshiden basqanyng bәrine maska taqtyryp, ózi tórde otyryp, «әlem saqshysy» atanghan AQSh-pen terezesi teng ekenderin, tipti asyp týskenin kórsetuge tyrysty. Blinkenning Beyjinge ayaq basqan kýni «Ákeler kýnine» tura kelgendikten milliard qytaydyng «divan batyrlary» «Amerika әkesin tanyp, bet jylytugha keldi» dep dauryqty.

Bliyken Qytaydyng Syrtqy ister basshylarymen Memleket tóraghasymen kezdeskennen keyin baspasóz jiynyn ótkizip «diolog ótkizu – moyynsal salu emes» dep mәlimdedi. Amerika elshisining aituynsha Qytay sheneunikterimen kezdesuinde aityla-aytyla jauyr bolghan Tiybet, Úighyr, Tayuan, kisilik qúqyq mәselelerinen tys, Qytay tarapynyng Kubagha әskery baza saluy, elindegi AQSh kompaniyalary men azamattyryn zansyz tekserui siyaqty týitkilder sóz bolghan. Qytay basshysy Reseyge әskery kómek bermeuge uәde bergen. Áskery saladaghy dialogty qalpyna keltiruden ýzildi-kesildi bas tartqan.

Byltyr tamyzda AQSh ókilder palatasynyng sol kezdegi tóreayymy Nensy Pelosy Qytaydyng qarsylyghyna qaramastan Tayuangha saparlay barghannan keyin Qytay tarapy Amerikamen әskeri, jahandyq jylynu, himiyalyq esirtki salasyndaghy әriptestikti toqtatatynyn mәlimdegen edi.

Álemning manday aldy ekonomika, әskery derjavasy sanalatyn AQSh pen Qytay qatynasy Tramp biylikke kelgennen keyin ushyghyp ketkeni belgili.

«Qytaygha artyq jenildik jasap bayyttyq» dep ekilengen Tramp Qytaydy tәubegen keltiru ýshin Beyjinge qarsy «Sauda soghysyn» ashqan edi. Eki elding teke-tiresi ekonomikadan auytqyp, sayasy qúrylymdyq qaqtyghysqa tireldi.

Qytay tarapy «nómiri birinshi otan satqyny» dep baghalaghan Yumauchún professordy aqylshy etip alghan Pompeo «Qytay halqy men kommunistik biylikti bólip qarastyratyndaryn» jariya etip, eki memleketting baylanysyn ýzuge shaq qaldy. Tramptyng ornyn basqan Bayden júmsarudyng ornyna aldynghy preziydentting jolyn jalghap Qytaygha qarsy «chip soghysyn» ashty. Qytay biyligin «AQSh bergen joghary tehnolngiyany óz halqyn baqylaugha, әlemdi qadaghalaugha júmsady» dep aiyptady.

Búdan búryn «AQSh pen Qytay Tynyq múhiytqa siyady» degen Qytay tóraghasy Blinkenmen kezdesuinde «AQSh pen Qytay әlemge siyady» degen. Amerika preziydenti Bayden de qalyspay eki el arasyndaghy «Áue shary oqighasyn» Qytay basshysynyng bilmegenin algha tartyp, ony kóz aldyndaghyny kórmeytin «diktator» sanaytynyn, Qytay ekonomikasynyng túralap túrghanyn aityp saldy. Qytay tarapynyng Bliykennen góri Ilon Mask pen Bill Geytsti ýlken saltanatpen jaydary qabaqpen qarsy aluy Bayden sózining tegin aitylmaghanyn rastap túrghanday.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz