وتكەن جەكسەنبى كۇنى امەريكانىڭ مەملەكەت ىستەر حاتشىسى بلينكەن قىتايعا بارىپ ەكى كۇن كەلىسسوز وتكىزىپ قايتتى. ونىڭ الدىنداعى اقپانعا بەلگىلەنگەن بليكەننىڭ بەيجىڭ ساپارى قىتايدىڭ تىڭشى اۋە شارىنىڭ اتىپ تۇسىرىلۋىنە بايلانىستى كەيىنگە قالدىرىلعان ەدى. بۇل جولعى ساپارىنىڭ قارساڭىندا دا شەتىن وقيعالار، اقپاراتتىق داۋىلدار سايابىرسىعان جوق.

الەمدىك بەدەلدى باسىلىمدار قىتايدىڭ كوپ جىلدان بەرى كۋباعا اسكەري بازا ورنالاستىرىپ اقش-تىڭ قورعانىس سالاسىن باقىلاپ كەلگەنىن، كوروناۆيرۋسقا شالدىققان العاشقى ناۋقاستىڭ ۋحان بيولوگيالىق زەرتحاناسىنىڭ 3 عالىمى ەكەنىن جارىسا جازدى.

سول سەبەپتى دە قىتاي باسشىسى اقش وكىلدەرىمەن كەزدەسۋىندە باس ەلشىدەن باسقانىڭ بارىنە ماسكا تاقتىرىپ، ءوزى توردە وتىرىپ، «الەم ساقشىسى» اتانعان اقش-پەن تەرەزەسى تەڭ ەكەندەرىن، ءتىپتى اسىپ تۇسكەنىن كورسەتۋگە تىرىستى. بلينكەننىڭ بەيجىڭگە اياق باسقان كۇنى «اكەلەر كۇنىنە» تۋرا كەلگەندىكتەن ميلليارد قىتايدىڭ «ديۆان باتىرلارى» «امەريكا اكەسىن تانىپ، بەت جىلىتۋعا كەلدى» دەپ داۋرىقتى.

بليكەن قىتايدىڭ سىرتقى ىستەر باسشىلارىمەن مەملەكەت توراعاسىمەن كەزدەسكەننەن كەيىن ءباسپاسوز جيىنىن وتكىزىپ «ديولوگ وتكىزۋ – مويىنسال سالۋ ەمەس» دەپ مالىمدەدى. امەريكا ەلشىسىنىڭ ايتۋىنشا قىتاي شەنەۋنىكتەرىمەن كەزدەسۋىندە ايتىلا-ايتىلا جاۋىر بولعان تيبەت، ۇيعىر، تايۋان، كىسىلىك قۇقىق ماسەلەلەرىنەن تىس، قىتاي تاراپىنىڭ كۋباعا اسكەري بازا سالۋى، ەلىندەگى اقش كومپانيالارى مەن ازاماتتىرىن زاڭسىز تەكسەرۋى سياقتى تۇيتكىلدەر ءسوز بولعان. قىتاي باسشىسى رەسەيگە اسكەري كومەك بەرمەۋگە ۋادە بەرگەن. اسكەري سالاداعى ديالوگتى قالپىنا كەلتىرۋدەن ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتقان.

بىلتىر تامىزدا اقش وكىلدەر پالاتاسىنىڭ سول كەزدەگى تورەايىمى نەنسي پەلوسي قىتايدىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان تايۋانعا ساپارلاي بارعاننان كەيىن قىتاي تاراپى امەريكامەن اسكەري، جاھاندىق جىلىنۋ، حيميالىق ەسىرتكى سالاسىنداعى ارىپتەستىكتى توقتاتاتىنىن مالىمدەگەن ەدى.

الەمنىڭ ماڭداي الدى ەكونوميكا، اسكەري دەرجاۆاسى سانالاتىن اقش پەن قىتاي قاتىناسى ترامپ بيلىككە كەلگەننەن كەيىن ۋشىعىپ كەتكەنى بەلگىلى.

«قىتايعا ارتىق جەڭىلدىك جاساپ بايىتتىق» دەپ ەكىلەنگەن ترامپ قىتايدى تاۋبەگەن كەلتىرۋ ءۇشىن بەيجىڭگە قارسى «ساۋدا سوعىسىن» اشقان ەدى. ەكى ەلدىڭ تەكە-تىرەسى ەكونوميكادان اۋىتقىپ، ساياسي قۇرىلىمدىق قاقتىعىسقا تىرەلدى.

قىتاي تاراپى «ءنومىرى ءبىرىنشى وتان ساتقىنى» دەپ باعالاعان يۋماۋچۇن پروفەسسوردى اقىلشى ەتىپ العان پومپەو «قىتاي حالقى مەن كوممۋنيستىك بيلىكتى ءبولىپ قاراستىراتىندارىن» جاريا ەتىپ، ەكى مەملەكەتتىڭ بايلانىسىن ۇزۋگە شاق قالدى. ترامپتىڭ ورنىن باسقان بايدەن جۇمسارۋدىڭ ورنىنا الدىنعى پرەزيدەنتتىڭ جولىن جالعاپ قىتايعا قارسى «چيپ سوعىسىن» اشتى. قىتاي بيلىگىن «اقش بەرگەن جوعارى تەحنولنگيانى ءوز حالقىن باقىلاۋعا، الەمدى قاداعالاۋعا جۇمسادى» دەپ ايىپتادى.

بۇدان بۇرىن «اقش پەن قىتاي تىنىق مۇحيتقا سيادى» دەگەن قىتاي توراعاسى بلينكەنمەن كەزدەسۋىندە «اقش پەن قىتاي الەمگە سيادى» دەگەن. امەريكا پرەزيدەنتى بايدەن دە قالىسپاي ەكى ەل اراسىنداعى «اۋە شارى وقيعاسىن» قىتاي باسشىسىنىڭ بىلمەگەنىن العا تارتىپ، ونى كوز الدىنداعىنى كورمەيتىن «ديكتاتور» سانايتىنىن، قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ تۇرالاپ تۇرعانىن ايتىپ سالدى. قىتاي تاراپىنىڭ بليكەننەن گورى يلون ماسك پەن بيلل گەيتستى ۇلكەن سالتاناتپەن جايدارى قاباقپەن قارسى الۋى بايدەن ءسوزىنىڭ تەگىن ايتىلماعانىن راستاپ تۇرعانداي.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz