Preziydent Núrsúltan Na­zar­baev «Tarih tolqynynda» atty kitabynda «Tarih bәrin syigha tarta alady, biraq ishki erkindikting formasy retindegi tәuelsizdikti syigha alugha bolmaydy. Tәuelsizdik – búl tarih tolqynynda subekt bolu qúqyghyn týsinetin jә­ne osy ýshin jauap beretin halyq bolmy­synyng birden-bir formasy» degen bolatyn.

Tәuelsizdikti jalghastyrudyng bas­ty resursy memleket pen onyng kóp­últty jәne kópkonfessiyaly hal­qynyng birige otyryp, berik әri bәse­ke­ge qabiletti memleket qúru jәne Mәn­gilik El qalyptastyru jo­lyndaghy úly maqsatqa ózining materialdyq jәne ru­hany mým­kin­dikterin júmyldyra biluinde ekendigin jas Qazaqstannyng 20 jyldan asqan tarihy kórsetip berdi.

Býginde bizge tәuelsizdikting al­ghashqy kýninen bastap ózimiz tandap al­ghan konfessiyaaralyq kelisim ýlgisi tarihy ólshemmen alghanda osyn­sha qysqa merzim aralyghynda qogham­nyng túraqty damuyna myqty negiz qalanuyn qamtamasyz etip, zamanauy syn-tegeurinder men qauip-qa­ter­­lerge qasqaya qarsy túrugha mým­kin­dikter berdi, әlemning sanauly el­deri qatarynda ekonomikalyq jәne әleumettik túrghydan túraqty jәne qarqyndy damugha qol jetkizdi dep aitugha tolyq negiz bar.

Preziydent Núrsúltan Na­zar­baev «Tarih tolqynynda» atty kitabynda «Tarih bәrin syigha tarta alady, biraq ishki erkindikting formasy retindegi tәuelsizdikti syigha alugha bolmaydy. Tәuelsizdik – búl tarih tolqynynda subekt bolu qúqyghyn týsinetin jә­ne osy ýshin jauap beretin halyq bolmy­synyng birden-bir formasy» degen bolatyn.

Tәuelsizdikti jalghastyrudyng bas­ty resursy memleket pen onyng kóp­últty jәne kópkonfessiyaly hal­qynyng birige otyryp, berik әri bәse­ke­ge qabiletti memleket qúru jәne Mәn­gilik El qalyptastyru jo­lyndaghy úly maqsatqa ózining materialdyq jәne ru­hany mým­kin­dikterin júmyldyra biluinde ekendigin jas Qazaqstannyng 20 jyldan asqan tarihy kórsetip berdi.

Býginde bizge tәuelsizdikting al­ghashqy kýninen bastap ózimiz tandap al­ghan konfessiyaaralyq kelisim ýlgisi tarihy ólshemmen alghanda osyn­sha qysqa merzim aralyghynda qogham­nyng túraqty damuyna myqty negiz qalanuyn qamtamasyz etip, zamanauy syn-tegeurinder men qauip-qa­ter­­lerge qasqaya qarsy túrugha mým­kin­dikter berdi, әlemning sanauly el­deri qatarynda ekonomikalyq jәne әleumettik túrghydan túraqty jәne qarqyndy damugha qol jetkizdi dep aitugha tolyq negiz bar.

Din salasyndaghy tandap alynghan mem­lekettik sayasat ýlgisi ózining syn­darlylyghynyng jәne qoghamdyq qol­daugha ie boluynyng arqasynda eki on­jyldyq boyy nyq túryp, әlemdik jәne qazaqstandyq sarapshylar qau­ym­­dastyghy moyyndaghanday, radiy­kal­dy jamaghattardyng qylmystyq әre­ket­terining aldyn aluda jәne olardy beytaraptandyruda sheshushi ról atqardy.

Árbir órkeniyetting týp negizinde óz ústanushylarynyng ómir sýru mә­ne­rin aiqyndaytyn qanday da bir din túratyndyghy barshagha ayan. Búl, negizinen, músylman adamnyng túr­mys-tirshiligining barlyq qyrlaryn ret­teytin islam dinine kóbirek qatys­ty. Al osy maqalada «islam jәne jiy­ha­dizm» taqyrybyna nazarymyzdy audarudyng sebebi – islamnyng qo­ghamdy túraqtandyrushy faktor bolyp tabylatyn iydeologiyalyq tәjiriybesining manyzdylyghynda bolyp otyr. Búghan qosa, memleketimizding bolashaq túraqtylyghyn qaras­ty­ruda qazaqstandyqtardyng basym kóp­shiligin qúraytyn músyl­man­dardyng mýddesin eskermey jasaq­talghan kez kelgen strategiya eks­tre­mistik kórinisterding kó­bengine alyp kelui mýmkin dep payym­daugha bolady.

Eng aldymen, diny sauaty joq jas­­tardyng býginde Qúrandaghy «jiy­had» termiynin sayasilandyryp otyr­ghan­dyghyn atap aitu qajet.

Jihadshylyqqa janadan eligip jýrgenderding teoriyasyna sәikes, býkil әlem «islam aumaghy» (dәr әl-islam) jәne «soghys aumaghy» (dәr әl-harb) bolyp bólingen. Birin­shi­sine músylmandar biyligindegi el­der, ekinshisine «dinsiz» biyleu­shi­ler basqaratyn elder enedi. Ter­ror­shylardyng senimi boyynsha «dәr әl-islam» «dәr әl-harbpen» mәngilik soghys jaghdayynda boluy tiyis.

Sonymen qatar, radikaldy kóz­qarastaghy keybir iydeologtar «beybit kelisimdegi aumaq» (dәr as-sulh) degen sanattaghy taghy bir aumaqty bólip kórsetedi. Búl músyl­man­dar­gha tiyesili emes jәne olar biy­lik jýr­giz­beytin jerler, biraq onyng biyleu­shileri ózderin músylman mem­le­ketterining vassaly (bodany) sanaugha jәne sol ýshin belgili bir mólsherde salyq – «jiza» tóleuge mindetti.

Radikaldar, ekstremister men ter­­ro­risterding týsiniginshe, múnday «ja­­hiyl» (nadan) qoghammen Qiyamet qay­ymgha deyin talmay kýres jýrgizu ke­rek. Osy ýshin olar ózderinshe tý­sin­­­dirilgen «jihad» úghymyn qolda­nady.

Degenmen, islam dininde «qasiyet­ti soghys» úghymy joq ekendigi belgili. Ol – hristiandyq termiyn. Al shariy­ghat boyynsha soghys ne әdil (qorgha­nys­tyq sipatta), ne әdiletsiz (jaulap alu sipatynda) boluy mýmkin.

Músylmandyq diny әdebiyetterde «jihad» úghymy «din ýshin kýres» degen týsinikke ie jәne ol mynaday formalarda jýrgiziledi:

– «jýrek jihady» nemese «nәp­si­ge qarsy jihad» – adamnyng óz boy­yn­daghy kemshiliktermen kýresi;

– «til jihady» – «jaqsylyqqa sha­­qyru jәne jamandyqtan tyi»

– «qol jihady» – adamgershilik nor­malaryn búzushylargha qatysty tiyisti jaza qoldanu.

«Jihad» diny termiyni qasiyetti Qú­­ran­da tórt ret kezdesetinin atap óte­m­iz.

1). «әt-Tәuba» sýresining 24-ayatyn­da:«Olargha ait: «Eger әke­­lerin, balalaryn, tuystaryn, әiel­­derin, aghayyndaryn, tapqan mal­daryn, toqtap qaludan qoryqqan saudalaryn, jaqsy kórgen ýilering senderge Alladan, onyng jibergen Payghambarynan әri onyng jolynda soghysudan artyq kórinse, Allanyng әmiri kelgenge deyin kýtinder. Alla búzyq qauymdy tura jolgha salmaydy» delingen.

2).«әl-Furqan» sýresining 52-ayatynda:«Endi kәpirlerge baghynba jәne olarmen Qúran arqyly úly kýres jýrgiz»dep aitylghan.

3).«Qajylyq» sýresining 78-ayatynda:«Alla jolynda shynayy týrde kýresinder. Endi namazdy tolyq oryndandar, zeket berinder jәne Alladan myqtap ústanyzdar. Ol – senderding IYelerin» delinedi.

Búl ayattarda jýrek jihady turaly aitylyp otyrghany aidan-anyq. Múhammed payghambarymyz jihad turaly aitqanda «jihadtardyng eng úlysy – adamnyng óz nәpsisine qarsy jihady» degen. Búl naghyz imandy adam eng aldymen óz jandýniyesine ýni­lip, kemshilikterin kóre bilui ke­rek, so­dan keyin ózining barlyq kem­shi­lik­terin týzetuge úmtyluy tiyis degendi bildiredi.

«Til jihadynyn» maghynasyn qazaq halqynyng úly oishyly Abay ózining «Ghylym tappay maqtanba» atty tamasha tuyndysynda barshagha týsinikti tilde jetkize bilgen:

Bes nәrseden qashyq bol,

Bes nәrsege asyq bol,

Adam bolam deseniz.

Tileuin, ómiring aldynda,

Oghan qayghy jeseniz.

Ósek, ótirik, maqtanshaq,

Erinshek, beker mal shashpaq –

Bes dúshpanyng bilseniz.

Talap, enbek, tereng oi,

Qanaghat, raqym oilap qoy –

Bes asyl is, kónseniz.

4).«Mumtahina» sýresining 1-ayatynda: «Áy, iman keltirgender! Me­ning dúshpandarymdy da, óz dúsh­pan­daryndy da dos tútpandar. Olar senderge kelgen shyndyqqa qar­sy kelse de, olargha sýiispenshilik kór­se­tu­desinder. Olar Payghambardy da, sen­derdi de Jaratqan IYelering – Al­lagha iman keltirdinder dep júrt­tan qughyndady. Sender Mening jolym­da rizalyghymdy izdep, soghysqa shyq­qanda, olargha jasyryn dos bol­man­dar» delinedi.

Áriyne, Qúran mәtinderin birinshi ret oqyp otyrghan adamgha «pútqa tabynushylardy» óltiruge shaqyryp túrghanday kórinui mýmkin. Onyng ýstine búl ayattyng mәn-mazmúnyn dúrys týsinu ýshin qasiyetti Qú­ran­daghy «jihad» taqyrybyna arnal­ghan basqa ayattardy da bilgen jón. Sonymen qatar, ayattardyng ne sebepten týskendigin bilu de abzal. Sondyqtan, Qúran ayattaryn dúrys týsinu jәne maghynalaryna oy jýgirtu ýshin ol ayattardyng qay uaqytta jәne qanday jaghdaylargha baylanysty Alla taghaladan Jebireyil perishte arqyly Múhammed payghambarymyzgha jetkizilgenin bilu qajet. Búl naqty oqighalargha qatysty týsirilgen ayattardy tym keng maghynada jorymau ýshin, sonymen qatar olargha teris nemese ekiúshty maghynadaghy týsinikter bermeu ýshin qajet.

Shyn mәninde Qúranda «jihad­qa» qatysty ayattardyng shyghu tór­kinin zertteu ýshin eng aldymen Múhammed payghambardyng Mek­ke­degi ómiri men qyzmeti turaly bayan­daytyn tarihy derekterge kóz jýgirtu qajet.

Barshagha belgili, 613 jyly Mú­­ham­­med payghambar Mekke túrghyn­daryn islam dinine ashyq shaqyryp, óz dostary men tuystary jәne Mek­kening ózge de túrghyndary arasynan kóptep jaqtastar taba bas­tady. Olardyng basym kópshiligi bas bostandyghynan aiyrylghan qúldar bolatyn. Al islamnyng keng tarala bastauy Mekke biyleushilerine únay qoymady, óitkeni, olar Qaghbagha tәu etetin arab taypalarynyng qa­jy­lyqtarynan týsetin kiristen aiyry­lyp qaludan qoryqty. Pútqa tabynushylardyng búl narazylyqtary alghashqy músylmandardy qughyndaugha úlasyp, sonyng saldarynan birqatar músylmandar 615 jyly Efiopiyagha qonys audarugha mәjbýr boldy. Osy­nau alghashqy músylmandar ýshin qiyn-qystau kezende Alla taghala Mú­hammed payghambargha mynalardy әmir etti:

1). «mekkelik kópqúday­shyl­dar­men» kiykiljinge týspey, olardy aqiqat dinge «danalyqpen jәne jaq­sy nasihatpen» shaqyru. Osy jaghdaygha baylanysty «әn-Nahl» sýresining 125-ayatynda: «Adamdardy Jaratqan IYenning jolyna danalyqqa jәne jaqsy na­siy­hat­qa shaqyr. Ári olarmen sypayy týrde súhbattas. Jaratqan IYeng aqiy­qat jolynan adasqandar kim eke­nin jaqsy biledi. Ári Ol tura joldy tap­qandardy da jaqsy biledi»de­lin­gen.

2). Islam dúshpandarymen qor­­ghanys týrinde soghys jýrgizu. «Ba­qara» sýresining 190-ayatynda:«Óz­derinmen soghysqandarmen Alla jolynda shay­qa­syn­dar da shekten shyqpandar. Ne­gi­zinen Alla taghala shekten shyghu­shy­lardy jaqsy kórmeydi»delingen.

Keltirilgen ayatta Alla taghala Mú­­ham­med payghambargha ózine qarsy shyq­qandarmen tek qorghanu ýshin kýresudi búiyrady. Búl «Baqara» sýresining 192-193-ayattarynda naq­tylana týsken: «Olarmen raylarynan qaytqangha deyin, әri din Allagha tәn bolghangha deyin shayqasyndar. Eger olar soghysuyn qoysa, Alla olardy jarylqaydy, meyirimine alady. Jau jenilgennen keyin zalymdarmen ghana ymyrasyz kýresu kerek».

Qúrannyng osy ayattary qorghanu jә­ne qorghansyzdar men әlsizderdi qorghau maqsatynda ghana soghysu qa­jettigin menzeydi. Onda da tek din­búzar jaularmen jәne onyng ashyq odaqtastarymen soghysugha rúq­sat etilgen. Sondyqtan qaruly so­ghys­qa tyiym salynghanymen, Múham­med payghambargha jәne onyng jaqtas­taryna tuyp-ósken shahary – Mek­kede soghys jýrgizuge tura keldi. Múnday jaghdayda dinshilderge yjda­hat­ty bolyp, din ýshin kýsh-ji­gerin júmsau búiyrylghan. Al­ghash­qy músylmandardyng jogharyda kel­tirilgen ayattargha bergen týsi­nik­temeleri olardy osylay týsinu kerektigin menzeydi.

Kórip otyrghanymyzday, «jihad» sózining osy ayattaghy maghynasy eng jiy­naq­talghan maghynasy bolyp tabylady. Ártýrli kezenderde ómir sýr­gen Qúran tәpsirshileri «jihadtyn» ma­ghynasyn «soghys» degen týsinikpen shek­temegen. Bizge, yaghny XXI ghasyrda ómir sýrip jatqan músylmandargha ým­betimizding alghashqy buyny islamdy qalay týsingenin bilu jәne dәl sonday týsinikti ústanu qajet.

Birde Múhammed payghambargha bir adam kelip, soghysqa barugha rúqsat almaq bolady. Múhammed payghambar odan: «Ata-analarynnyng bireui tiri me?» dep súraydy. Álgi kisi: «Ekeui de tiri» dep jauap beredi. Múhammed pay­gham­bar: «Sen Allanyng sauabyn izdep jýrsing be?» dep súraydy. «IYә» deydi ol. Sonda Múhammed payghambar: «Ata-anana bar da, olargha dúrys qara» dep búiyrady.

Ol kezende Múhammed paygham­bar­dyng ókimi boyynsha әskery shay­qas­tardan kәmelettik jasqa tolmaghandar, әielder, qariyalar, aqyl-esi tolyq emes­ter, nauqastar men әlsizder, son­day-aq shayqasqa qatysugha óz ata-anasynan rúqsat almaghandar bosatyldy. Sonymen qatar, basqynshy jaugha toytarys berip, maydan shebi dúshpannyng jerinde bolghanda, ol jerlerdegi egin alqaptary men bau-baqshalardy jonggha da tyiym salynghan bolatyn.

Jogharydaghy aitylghandardy qo­rytyndylay kele, múnday jan-jaq­ty taldau Payghambardy ýl­gi tútatyn sýnnet jolyndaghy músylmandargha әser etui tiyis, qazirgi músylmandar islam zandylyqtaryna say sheshim shygharu ýshin tútas mәtinge erekshe nazar audarghany jón dep sanaymyz.

Taghy bir atap aitarymyz, Qúrangha onyng tolyq mәtini men ayattarynyng týsu tarihyn biletin ghalymdar ghana dúrys týsindire alady. Osy rette 2012 jyly 25-27 mamyr kýnderi Mәs­keude, odan keyin Groznyida Re­sey, Kuveyt, Qatar jәne basqa da mú­syl­man elderining belgili din qay­rat­kerlerining úiymdastyruymen «Islam doktrinasy radikalizmge qarsy» atty halyqaralyq konferensiya ótkizilgenin atap ótkim keledi.

Forumnyng qorytyndysy boyynsha qabyldanghan Deklarasiyada bylay delingen: «Islamdaghy «jihad» sózi kóptegen jan-jaqty maghynagha iye. Jihad «úrys jýrgizu» jәne «qar­­sy­lasqa qaru qoldanu» mәninde gha­na týsinilmeuge tiyis. «Jihad» úghy­myn tek úrys jýrgizumen shektep, jihadtyng Alla jolynda jasalatyn basqa iygi amaldaryn eskermey tas­tau dúrys emes. Múnday qadam jal­­ghan jala men orynsyz oilargha je­­teleydi. Jihad Alla jolynda ja­­sa­­lady jәne ol bý­likke ainalmauy kerek. Jihadtyng izgi mәn-maq­sa­­ty osynda jatyr. Jihad adam­dar­dyng aqiqatqa qaray tura jolmen jý­ruining jәne Qúdaygha qúlshylyq etui­ning manyzdy qúraly bolyp tabylady».

Jihadqa múnday týsinik berilu sebebi – búdan bir jyl búryn din ghú­la­malary tarapynan arnayy tújy­rym­dama jasalyp, onyng mәni men maz­múny jihadty «joyqyn joba» ne­mese «kek alu jospary» retinde sa­namaytyn músylman dinining órke­niyettik sipaty men missiyasyna sәi­kestendirilgendiginde. Islamnyng ózi әdiletsizdikting kez kelgen kórinisine jol bermeydi. Jalpylay alghanda, jihadty «adamdardyng aqiqatqa qaray tura jolmen jýruining jәne Qúdaygha qúlshylyq etuining manyzdy qúraly» retinde tanu onyng eshbir jalghan qospasyz, shynayy sipatyn bildiredi.

Osyghan baylanysty aitylghan Resey Mýftiyler kenesining tóraghasy Rafil Gaynutdinning myna tú­jy­rymy atap aitugha túrarlyq: «Je­ke­legen ekstremistik jalghan iys­lam­dyq toptardyng jihad jónindegi tý­sindirmeleri, sonday-aq keybir BAQ-tyng jihadty «kәpirlerge qarsy so­ghys» retinde týsindirui jalghan әri Qú­ran men sýnnetke qarama-qayshy bolyp keledi. Óitkeni, soghys arqyly óz dinine kirgizu ózgening mýlkin iyelenu sekildi islamda mýldem jol berilmeytin jayttardyng qatarynan sanalady».

Qoghamymyzda keninen taralghan «jihad» turaly jansaq týsinikting qasang qatelikterin joqqa shygharu ýshin mynaday manyzdy jaytqa da basa nazar audarghym keledi. Islam ter­minologiyasynda «jihad» sózi Alla jo­lyndaghy kýres, yaghny Allanyng әmi­rine sәikes ómir sýru ýshin músylmandar tarapynan jasalatyn is-әreket mәnindegi jalpylama mazmúnda qarastyrylady. Búghan Alla taghalanyng Qúranda aitylghan sózderi dәlel: «Shynayy iman keltirgender – shyn mәninde Allagha jәne onyng Elshisine sengender, sosyn kýdiktenbey, Alla jolynda mal-janyn sarp etkender. Mine, solar – shynshyldar» («әl-Hújyrat» sýresining 15-ayaty).

Osynday alghysharttardyng shy­nayylyghy men manyzdylyghymen qatar Qúranda da, islamy әdebiyette de arab tilindegi «jihad» sózining maghynasy «tyrysu», «talpynu», «bar kýshin salu», «maqsatqa jetu jolyndaghy qiyn­dyqtardy taban­dy­lyqpen kótere bilu» degendi bil­diretinin, al qazirgi zamanauy týsinikte búl úghym mýlde basqa: «Al­la jolynda maly men janyn ayamau, Alla jolynda ter tógip, qyzmet etu» sekildi tereng jәne izgi úghymgha ie ekenin atap aitqan jón.

Qúrangha sәikes «jihad» úghymy adam ómirining kóptegen qyrlaryna әrtýrli dengeyde qatysty bolyp tabylady. Qazirgi tanda músylman әle­minde «jihadty» әleumettik-eko­no­mikalyq damu men naqty maq­sattargha jetu jolynda barynsha kýsh salu ýrdisi retinde keng maghy­nada týsindiriledi. Mysaly, qúnar­ly jerlerding shó­leyt­ke ainaluymen kýres, astyq nau­qany, sauat­syz­dyqty joi jәne t.b. jó­nin­­de sóz qozghalghanda, «jiy­had» úghy­my qol­da­nylady. Son­dyq­tan da bolar, Iranda Auyl sha­rua­shy­ly­ghy ministrligin «Auyl sha­rua­shy­ly­ghyn­daghy jihad ministrligi» dep resmy ataydy.

Ókinishke qaray, terrorshylar «jiy­had» tújyrymdamasyn ózderining kózqarastaryn qoldamaytyn jandardy óltiruin aqtau maqsatynda paydalanady. Qylmyskerlerding osy toby jihadty músylmannyng bir paryzynday qabyldap, Alla taghala belgilep bergen bes paryzdy altaugha shygharyp jiberdi. Basqasha aitqanda, býgingi tanda búl jalghan senimdi jasandy týrde engizu radikaldy islam toptarynda aiqyn kórinis berip, memleket pen qoghamgha qarsy qauip-qaterlermen baylanysty bolyp otyr.

Islamdyq radikalizmdi ústa­nushylardyng múnday әdisteri men strategiyalary zamanauy әlemde diny ekstremizm kórinisterin tuyndatyp, tipti, damy kele, halyqaralyq terrorizmge deyin úlasuda. Keybir derek kózderine sýiensek, dýniyejýzinde jyl sayyn 320-dan 660-qa deyin terrorlyq aktiler jasalady, olardyng tórtten ýshi islam atyn jamylghan lankesterge tiyesili. Terrorizmning barlyq týrlerining ortaq túsy – óz aramza maqsattaryna qol jetkizuding basty qúraly retinde ózderining dýniyetanymyn, iydeologiyasyn, minez-qúlqyn, ómir sýru saltyn kýshtep tanu, beybit túrghyndardy qasaqana óltiru nemese óltirumen qorqytu jәne zorlyq-zombylyqtyng basqa da týrlerin paydalanu.

Din atyn jamylghan ekstremistik jәne terroristik iydeologiyalardyng taralu ýrdisi songhy kezderi býkil әlemde keng kólemdi sipat aluda, búl adamzat qoghamynyng túraqtylyghyna tóngen aiqyn qauip bolyp otyr. Mine, sondyqtan da Elbasy Núr­súl­tan Nazarbaev «Qazaqstan-2050» Strategiyasy – qalyptasqan mem­le­ketting jana sayasy baghyty» at­ty ózining Qazaqstan halqyna Jol­dau­ynda radikalizm, ekstremizm jәne terrorizmning barlyq týrleri men kórinisterine qar­sy kýres jýrgizudi memleket pen onyng instituttarynyng manyzdy qyz­met baghyty retinde belgiledi. Son­day-aq, Elbasymyzdyng Joldauynda qogham ishinde, әsirese, jastar arasynda diny ekstremizmning aldyn aludy kýsheytu qajettiligine, sonymen qatar, halqymyzdyng zay­yr­ly memle­ket – Qazaqstan Res­publikasynyng salt-dәstýrleri men mә­deny qún­dy­lyq­­taryna sәikes keletin diny sanasyn qalyptastyrugha airyqsha kónil bólindi.

Qazirgi tanda Elbasymyzdyng tapsyrmasymen bes jylgha josparlanghan Qazaqstan Respublikasyndaghy Diny ekstremizm men terrorizm­ge qarsy kýres jónindegi memlekettik bagh­darlama jasaldy. Búl baghdarlamanyng maqsaty – diny ekstremizm kórinis­teri­ning aldyn alu jәne terrorizm qaupin boldyrmau arqyly adamnyn, qogham­nyng jәne mem­leketting qauip­sizdigin qamtamasyz etu.

2017 jylgha qaray Qazaqstan hal­qy, sonyng ishinde jastar, әsirese, di­­ny negizdegi radikaldy iydeologiya yqpalyna beyim nemese soghan úshy­­ra­ghandar ekstremizm men terrorizm iydeya­laryna qarsy sanany qalyptastyrugha baghyttalghan keshen­di aldyn alu júmystarymen qamty­latyn bolady.

Qayrat Lama ShÁRIP,

Din isteri agenttigining tóraghasy

Abai.kz