Júma, 20 Qyrkýiek 2024
Aqmyltyq 3276 21 pikir 2 Tamyz, 2023 saghat 15:27

Biylikke dat: Bizge Aughannyng tauarynan búryn qazaghy kerek!

Aughanstannyng qazirgi biylik ókilderi, Tәlipter biyligi Qazaqstangha arnayy 200-den astam adamdy bastap, delegasiya bolyp keldi. Olardy QR Premier-Ministrding orynbasary – sauda jәne integrasiya ministri Serik Júmangharin kýtip aldy. Al Aughan delegasiyasyn AIR Ónerkәsip jәne sauda ministri Nuriddin Azizy bastap keldi.

Qazaq biyligi býgin Aughanstangha erekshe nazar audaryp otyr. Áueli: «Tәripter terrorshy emes, sanksiyalanghan adamdar», - dep sóiledi SIM ókili. Taliban basqaruyndaghy Aughanstannyng diplomattaryn Qazaqstan Ortalyq Aziyada alghashqy bolyp akredittep, Elshi qabyldaytynyn aitty. Onan song «Qazaqstan OA-da Aughanstanmen eng kóp sauda jasaytyn memleket. Aughan júrty qazaqtyng astyghyna múqtaj», - dep nasihattady.

Endi 3-5 tamyz aralyghynda Astanada qatar-qatar biznes forumdar men Aughan tauarlarynyng kórmesi úiymdastyryluda.

Biz mynany aitpaqpyz: Qazaq biyligining osynsha nazary aughan Tәlipter biyliginen súraluy tiyis basty mәsele bar. Ol – Aughanstandaghy qazaqtar mәselesi, qandastar mәselesi.

Qazaq ómir sýretin qay memleketpen de qandayda bir alys-beris, barys-kelis jasaytyn kezde birinshi kezekte qazaq mýddesi túruy kerek! Áueli qazaqtyng sózi sóilenui kerek. Astyq satyp, Aughandy asyraugha asa yntaly bolyp otyrghan Qazaqstan biyligi, qyryq jyl qyrghynnan (soghystan) aman qalghan az qazaqtyng taghdyryn dóge-dóge dýniyening tasasynda qaldyrmasa deymiz!

Biz alystaghy aghayyngha arasha bolyp jýrgen azamattardy sózge tarttyq...

Aughandaghy qazaqtar qyrylyp bara jatyr...

Jәnibek Qojyq, qogham qayratkeri:

- Qazir Astanagha Aughanstannan arnayy delegasiya kelip jatyr. Olardyng sany 200-den asady dep estiymiz. Olardyng basty maqsattary Qazaqstanmen eki ortada sauda-sattyqty nyghaytu eken. Osyghan deyin olar Qazaqstanmen 1 mlrd dollargha juyq sauda-sattyq jasap kelgen. Al osy kelgen saparda búl kórsetkishti odan sayyn kótergisi keledi. Bylaysha aitqanda, olar bizding astyghymyzgha, basqa da shiykizattarymyzgha zәru. Óz kezeginde olar óz kilemderin, jemis-jiydekterin t.b. bizding elge әkelgisi keledi.

Búl kezdesu Aughanstan tarabynyng súranysy boyynsha ótude. Al bizding memleket osy mýmkindikti qalay paydalanuy kerek? Eger de halyqqa jany ashityn Ýkimet bolsa, dәl qazir Aughanstandaghy qazaqtardy osy mýmkindikti paydalana otyryp, shúghyl elge qaytaruy kerek!

Qazaq taryday shashylghan. Álemning barlyq elinde bar. Biraq eng qiyn jaghday qazir Aughandaghy qazaqtardyng basynda. Keshegi qyryq jyldyq soghystan qanshama qazaqtar qaza boldy. Qanshama jas balalar mýgedek bolyp qaldy. Qazir elge oralghandary bar. Al kelmegenderi Aughanstannyng әr týkpirinde taryday shashylyp jatyr.

Sol Aughan elindegi bauyrlarmen biz jii sóilesip otyramyz. Kýnde aitatyn zary – «Bizdi elge qaytaryndar», - deydi. Olar bizden «ýy tauyp ber», «júmys tauyp ber», dep súramaydy. Qazir ol jaqta adamdar ashtan ólip jatyr. Auruhanalar joq, jabylyp qalghan. Qyz balalar mýldem oqy almaydy. Kóshege de shygha almaydy. Aughandaghy qazaqtar qyrylyp bara jatyr. Olardyng Qazaqstangha kelgisi keledi. Kóbisinde mýmkindik joq. Kópshiligi ózderining tilderinen janyla bastaghan. Olargha sókettik aitugha bolmaydy. Qazaqstan Ýkimetinde otyrghandardyng ózderi qazaqsha bilmey, oryssha sóilep jýr ghoy... Biraq olar ózderining ruyn biledi. Ata-babalarynyng qaydan kelgenin biledi. Olar Qazaqstangha kelgisi keledi. Kelgende de masyl bolyp kelmeydi. Teri iyleydi, egin, baqsha ónimderin egedi, kilem toqidy, qúrylysqa aralasady. Olar Qazaqstangha keletin bolsa, bizde jýrgen ózbek, qyrghyz, tәjik, qaraqalpaq migranttardy ysyryp shygha alady. Olarday enbekqor adam joq. Olar bizding óz bauyrlarymyz. Sondyqtan osy mýmkindikti paydalanyp, olardy Qazaqstangha aldyruymyz kerek. Soltýstik oblystargha ornalastyruymyz kerek. Qazir ol jaq bos qaldy. Shekaralyq aimaqtardyng bos túruy – elding Tәuelsizdigine qater degen sóz.

Keybireuler: «Aughandaghy qazaqty qaytemiz, óz qazaghymyzdy jarylqap almaymyz ba», - deui mýmkin. Biz keshe milliard qytaygha vizasyz kelinder degende ýndemedik qoy. Milliondaghan orys kelip jatqanda ýndemedik qoy. Biz Qazaqstandy kerek etpey, «jihadqa» ketip qalghan qazaqtardy arnayy úshaq jiberip, aldyrttyq qoy. Olargha ýndemeymiz. Al Aughannan qazaq keledi dese ishimiz tarylyp qala ma?!

Qazir bizge kóship kelgen Aughan qazaqtary bar. Solardyng ishinen til biletin, jón biletin azamattardy shygharyp, arnayy komissiya qúru kerek. Olardy Aughanstangha delegasiya retinde jiberip, ol jaqtaghy qazaqtardy týgendeuimiz kerek. Búl sol jaqtaghy qazaq balalarynyng kóz jasyna jiberilip otyrghan mýmkindik shyghar. Osy mýmkindikti qúry jibermeyik! «Jau ketken son, qylyshyndy tasqa shap», - deydi. Qazaqstan Syrtqy ister ministrligi, qarap otyrmay, Aughandaghy qazaqtyng jaghdayyn mәsele etip kóterui kerek!

Bizge Aughannyng kileminen búryn qazaghy kerek!

Auyt Múqiybek, qogham qayratkeri:

- Ótkende Preziydent Qasym-Jomart Toqaev ózining kenesshisi Mәlik Otarbaevty Kishi Qúryltaygha Germaniyagha jiberdi. Osy joly Mongholiyagha jiberdi. Ondaghy qandastardyng hal-jaghdayyn bildirip, qúttyqtauyn oqytty. Sol jerde túryp jatqan qazaq qalamgerlerinin, ziyaly qauym ókilderining keudelerine Qazaqstannyng orden, medalidaryn qadatyp qaytardy. Búnyng barlyghy Qazaqstan Preziydentining shettegi qazaq diasporasyna degen qamqorlyghy dep bilemin. Al biraq, QR Syrtqy ister ministrligi osynday barys-kelis, alys-beris kelisimderin jasaghan kezde ylghy da sol jerde túryp jatqan etnikalyq qazaqtardy úmyt qaldyrady. Búl Preziydentting «Qasiyetti paryzyna» qayshy. Sosyn búl QR Memlekettik Tәuelsizdigi turaly zanynyng 7-8 baptaryna qayshy. Bizding diplomattar osy zandardy birinshi bilui kerek!

Osyghan deyin «Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaev aldaghy kýnderde Qazaqstan men Qytay arasyndaghy ózara vizasyz rejim turaly kelisimge qol qoyady eken» degen aqparat taraghaly tynshymyz ketip, QR Syrtqy ister ministrligine birneshe mәrte súrau saldyq. «Eki el arasynda vizasyz rejim turaly kelisim jasasarda Qytayda túratyn qandastarymyz turaly qanday jana uaghdalastyqqa qol jetkize aldynyzdar?!», - dep súradyq. Osy saualymyzgha QR Syrtqy ister ministrligi syrghyma jauap berdi.

«Syrtqy ister ministrligi qyzmetining syrtqy sayasattaghy manyzdy baqyttarynyng biri - Qazaqstan azamattary ýshin shet elderding vizalyq talaptaryn jenildetu, olardyng qúqyqtary men mýddelerin qorghau bolyp tabylady.

Qazaqstan Respublikasy dýniyejýzilik qoghamdastyqtyng órkeniyetti mýshesi retinde Birikken Últtar Úiymynyng Jarghysynda jәne ózge halyqaralyq normalarda belgilengendey, basqa memleketterding ishki isterine aralaspau jәne olardyng egemendigi men aumaqtyq birtútastyghyn ózara qúrmetteu qaghidattaryn berik ústanady. Búl orayda, QHR azamattary bolyp tabylatyn etnikalyq qazaqtar mәselesi Qytaydyng ishki isi ekenin eskeru qajet», - dep jazdy resmy jauaptarynda.

IYә, biz Qytaymen ekiarada vizasyn rejim ornatylady degen sóz jelige taraghan sәtte-aq, osy mýmkindikti paydalanyp, Qytaydaghy etnikalyq qazaqtardyng jaghdayyn Qazaqstan biyligi basty mәsele etip qarastyruy kerektigin aittyq. Sózimiz qúmgha singen suday boldy.

Endi mine, elimizge attay qalap Aughan delegasiyasy kelip jatyr. Úzyn-sany 200-den asa adam. Álem elderining oqshauyndaghy Tәripter biyligi Qazaqstanmen memleketaralyq baylanys ornatugha ynta-shyntasymen qúlyq biltirude. Al Qazaqstannyng Syrtqy ister ministrligi osy joly Aughandaghy qazaqtardyng mәselesin úmyt qaldyrmauy kerek! Bizge Aughannyng kilemi men qauyn-qarbyzynan búryn, arasha súraghan qandastar kerek!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

21 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2388