Býgin Abai.kz portalynyng poshtasyna tanymal azamattyq belsendi Sanjar Boqaev turaly material kelip týsti. Biz maqalagha esh redaksiyalyq týzetu engizbesten, oqyrman talqysyna úsynudy jón sanadyq.

Sanjar Boqaev ózine sengen adamdardy qalay satyp ketti?

Ózderin «Oppozisionermin, halyqtyng mýddesin qorghaushymyn» deytin túlghalardyng ishinde shyn mәninde adal iydeyany tu etkender kóp pe? Ókinishke oray, olardyng әrqaysysynyng ómir jolynan kólenkeli tústardy tabugha bolady. «Jeti ret ólshep, bir ret kes» degen halyq danalyghy bar. Búl maqaldyng búrynghy «Núr Otandyq» Sanjar Boqaevqa da qatysy bar.

2006 jylghy qarashada QR biyligi Qauipsizdik Kenesining sheshimimen Qazaqstangha ong jaq rulidi avtomobiliderdi әkeluge jәne paydalanugha tyiym saludy josparlap otyrghanyn mәlimdedi.

Sebep retinde, Kenes Odaghynyng kýni tayaghan uaqytta Japoniyadan әkeline bastaghan eski kólikterding kesirinen jol apaty kóp bolatyny aityldy. Biraq ong rulidi avtomobiliderding iyeleri búl jauapqa jappay qarsy shyqty. Olardyng narazylyq aksiyalary biylikti ýreylendirdi, nәtiyjesinde ong rulidi avtomobiliderge qatysty shekteu sharalary joyyldy.

Almatydaghy «onqaylar» qozghalysynda joghary oqu ornynyng jas oqytushysy Sanjar Boqaev erekshe kózge týsti. Birneshe jyldan keyin Boqaev bir súhbatynda ózining sayasattan óte alys bolghanyn jәne narazylyqty sayasilandyru oiyna kelmegenin aitqan. Búl onyng kezekti «ótirigi» bolatyn.

«Men alghash ret kóp adammen bir boldym. Meni jýzdegen azamattarymyzben bir mәsele biriktirdi. Men shyndyghynda kóshbasshy bolugha tyrysqan joqpyn. Eng alghash mitingke kelgen kezim. Men óz narazylyqtaryn qorytyndylap, naqty jetkize almay túrghan topty kórdim. Olar óz mәselesin jete týsine almay túrdy. Alghashqy miting shashyranqy ótti. Sol kezde men olargha óz qúqyqtaryn qorghau ýshin dúrystap úiymdasudy úsyndym. Sol úsynystan keyin men ayaq asty ong rulidi avtomobili jýrgizushilerining kóshbasshysyna ainalyp shygha keldim. Áriyne, sodan keyin biz mitingilerdi dúrystap úiymdastyryp, óz talaptarymyzdy aita bastadyq, - dedi Bokaev narazylyqtardan bes jyl ótken song bergen súhbatynda.

Qalay bolghanda da, Boqaev «onqaylar» kóshbasshy retinde tanyldy. BAQ-ta da, ong rulidi avtomobili jýrgizushileri de solay dep tanydy.

Onyng nómiri aqparattyq habarlamalarda taratyldy, ol narazylyq bildirushilerding atynan negizgi spiyker retinde sóiledi, onyng esimi forumdarda jәne pikirtalastarda aitylyp jýrdi.

2006 jylghy 16 qarashada Almatyda narazylyq aksiyasy ótti. Respublika alanynda jýzge juyq ong rulidi kólikterding iyeleri men satushylar jinaldy. Olar Qauipsizdik Kenesining japondyq kólikterdi әkeluge jәne paydalanugha tyiym salu turaly sheshimin joidy talap etti.

Qarasha aiynyng sonyna auqymdy narazylyq aksiyasy josparlanghan bolatyn. Oghan avtokólik iyeleri de, biylik te dayyndalyp jatty. Sol sәtte ayaq astynan Sanjar Boqaev kózden ghayyp boldy. Ol telefongha jauap bermedi, pikirtalastargha qatyspady. Narazylyq jetekshisi oghan sengen myndaghan adamdy syn sәtte tastap ketti.

26 qarashada jýzdegen adam Almatynyng ortalyq alanyna jinalugha tyrysty. Onyng arty polisiyamen qaqtyghysugha apardy. Aksiyagha qatysushylar polisiyanyng kýsh qoldanghanyn, birneshe adamnyng tayaq jegenin, ústalghanyn, birneshe kólikting aiyppúl túraghyna jetkizilgenin aitty.

«Frans press» agenttigi «Onshyldar odaghy» qozghalysynyng jetekshisi Sanjar Boqaevtyng qamaugha alynghanyn habarlady. «Reyter» agenttigi búl demonstrasiya Ortalyq Aziyadaghy siyrek kezdesetin әleumettik narazylyqtardyng biri bolghanyn atap ótti…

Bir aptadan keyin joghalyp ketken Sanjar Boqaev qayta payda boldy. Ol jurnalisterge ózining Bishkekke is sapargha ketuge mәjbýr bolghanyn aitqan. Sonymen qatar, Boqaev narazylyqtyng «Shanyraq» oqighasy siyaqty qayghyly oqighagha úlasyp ketkenin qalamaghanyn aityp, manipulyasiya jasaghan.

Esinizde bolsyn, sol kezde «Shanyraqta» polisiya qyzmetkeri tiridey órtenip ketti, shaghyn audannyng kóptegen túrghyndary úzaq jyldargha sottaldy, al ýilerdi búzugha qarsy narazylyqtyng ózi ýlken әleumettik tәrtipsizdikke úlasty.

Sanjar Boqaev adamdardy rúqsatsyz mitingke shaqyrghanyn joqqa shygharmady. Alayda, ol ózining belsendi azamattyq ústanymy ýshin uniyversiytettegi júmysynan shyghyp qaludan qorqatynyn aitqan.

«Sayasattan alys» sayasattanushy Sanjar Boqaev miting bolar kezde Bishkekte ne istedi?

Ol bir jyl búryn preziydent Qúrmanbek Bakiyevke jalghan reyting shygharyp bergen «Bashtama» qoryn úiymdastyrdy. Nәtiyjesinde Qyrghyzstandaghy kóterilis bolyp, 90 adam qaza tapty.

Keyin Almazbek Atambaev Bakiyevting ósuine «Otbasynyn» aralasqanyn mәlimdedi. Al Núrsúltan Nazarbaevtyng ózi 2020 jyly Qyrghyzstannan Respublikanyng búrynghy preziydentteri Asqar Aqaev pen Qúrmanbek Bakiyevti әketuge qalay kómekteskenin aityp berdi.

2006 jyldyng kýzinde Qyrghyzstan ýshin tarihtaghy eng alasapyran sayasy kezenderding biri bastaldy. Bakiyev oppozisiyanyng birqatar talaptaryn nominaldy týrde oryndady: Preziydent Ákimshiligining basshysy Ýsen Sydyqovty, Memlekettik hatshy Dastan Saryghúlovty jәne Últtyq qauipsizdik basshysy Tashtemir Aytbaevty otstavkagha jiberdi. Degenmen Bakiyevterding «otbasylyq basqaruy» ayaqtalghan joq, kerisinshe, Maksim Bakiyevting zansyz әreketi turaly qaueset kýsheye týsti. Aqaevtardyng barlyq mýlki Bakiyevterge ótti.

2006 jylghy 2 qarashada «reformalar ýshin» qozghalysy taghy da Bishkekting ortalyq alanyna eki talappen shyqty: jana Konstitusiyany qabyldau jәne preziydent Qúrmanbek Bakiyev bastaghan el basshylyghyn otstavkagha jiberu. Oppozisionerler biylik olardyng talaptaryn oryndaghangha deyin Aq ýiding janyndaghy Ortalyq alanda bolugha niyetti ekenin aitty. Sol kýni alangha basqa kýshter aghyla bastady, olar ózderin Bakiyevting jaqtastary dep atady. Bir apta ishinde jinalghandar Ýkimet ýiin, Parlament ghimaratyn, qalalyq әkimdikti jәne memlekettik teleradiokompaniyany kezekpen piyketke shyqty.

Osy bir qarashanyng kýnderinde kóp oqigha boldy: Bakiyevting otstavkagha ketuin talap etushiler men Bakiyevting jaqtastary arasyndaghy qaqtyghys, polisiyanyng arnayy qúraldardy qoldanuy, әrtýrli arandatular, eki taraptyng ― Preziydentting jәne «reformalar ýshin» qozghalysy jetekshilerining jabyq kelissózderi. Deputattar tipti Qúryltay jinalysyn qúrugha tyrysty, al biylik ony zansyz dep tanydy.

Qyrghyzstan jeltoqsan aiynyng sonyna deyin tynyshtalmady, biraq sonynda Bakiyev oppozisiyany jendi. Búghan Sanjar Boqaevtyng Bishkekke «is saparynyn» qanday da bir qatysy bar ma? Ol «ekeuding qúpiyasy» – júmys berushi men júmys isteushige ghana ayan. Biz ol oqytushy bolyp júmys istegen uniyversiytet turaly aityp otyrghan joqpyz.

Qarapayym adamdardyng azap sheguining eki faktisi. Bizding Qazaqstanda jәne kórshimiz Qyrghyzstanda. Múnda da, sol jerde de Sanjar Boqaevtyng aty atalady, yaghny «sayasattan alys» adamgha sengender japa shekti.

Qosymsha: «Abai.kz» erkin aqparat alany. Oy jarystyryp, pikir talastyru oqyrman enshisinde. Endeshe biz redaksiyamyzdyng poshtasyna kelgen jogharydaghy maqalany qogham talqysyna úsynghandy jón kórdik.

Atalghan mәselege qatysty maqalada aty atalatyn azamattar redaksiyamyzgha jauap beruge niyetti bolsa, olardyng da jauaptaryn jariyalaytynymyzdy eskertemiz.

Abai.kz