Бүгін Abai.kz порталының поштасына танымал азаматтық белсенді Санжар Боқаев туралы материал келіп түсті. Біз мақалаға еш редакциялық түзету енгізбестен, оқырман талқысына ұсынуды жөн санадық.

Санжар Боқаев өзіне сенген адамдарды қалай сатып кетті?

Өздерін «Оппозиционермін, халықтың мүддесін қорғаушымын» дейтін тұлғалардың ішінде шын мәнінде адал идеяны ту еткендер көп пе? Өкінішке орай, олардың әрқайсысының өмір жолынан көлеңкелі тұстарды табуға болады. «Жеті рет өлшеп, бір рет кес» деген халық даналығы бар. Бұл мақалдың бұрынғы «Нұр Отандық» Санжар Боқаевқа да қатысы бар.

2006 жылғы қарашада ҚР билігі Қауіпсіздік Кеңесінің шешімімен Қазақстанға оң жақ рульді автомобильдерді әкелуге және пайдалануға тыйым салуды жоспарлап отырғанын мәлімдеді.

Себеп ретінде, Кеңес Одағының күні таяған уақытта Жапониядан әкеліне бастаған ескі көліктердің кесірінен жол апаты көп болатыны айтылды. Бірақ оң рульді автомобильдердің иелері бұл жауапқа жаппай қарсы шықты. Олардың наразылық акциялары билікті үрейлендірді, нәтижесінде оң рульді автомобильдерге қатысты шектеу шаралары жойылды.

Алматыдағы «оңқайлар» қозғалысында жоғары оқу орнының жас оқытушысы Санжар Боқаев ерекше көзге түсті. Бірнеше жылдан кейін Боқаев бір сұхбатында өзінің саясаттан өте алыс болғанын және наразылықты саясиландыру ойына келмегенін айтқан. Бұл оның кезекті «өтірігі» болатын.

«Мен алғаш рет көп адаммен бір болдым. Мені жүздеген азаматтарымызбен бір мәселе біріктірді. Мен шындығында көшбасшы болуға тырысқан жоқпын. Ең алғаш митингке келген кезім. Мен өз наразылықтарын қорытындылап, нақты жеткізе алмай тұрған топты көрдім. Олар өз мәселесін жете түсіне алмай тұрды. Алғашқы митинг шашыраңқы өтті. Сол кезде мен оларға өз құқықтарын қорғау үшін дұрыстап ұйымдасуды ұсындым. Сол ұсыныстан кейін мен аяқ асты оң рульді автомобиль жүргізушілерінің көшбасшысына айналып шыға келдім. Әрине, содан кейін біз митингілерді дұрыстап ұйымдастырып, өз талаптарымызды айта бастадық, - деді Бокаев наразылықтардан бес жыл өткен соң берген сұхбатында.

Қалай болғанда да, Боқаев «оңқайлар» көшбасшы ретінде танылды. БАҚ-та да, оң рульді автомобиль жүргізушілері де солай деп таныды.

Оның нөмірі ақпараттық хабарламаларда таратылды, ол наразылық білдірушілердің атынан негізгі спикер ретінде сөйледі, оның есімі форумдарда және пікірталастарда айтылып жүрді.

2006 жылғы 16 қарашада Алматыда наразылық акциясы өтті. Республика алаңында жүзге жуық оң рульді көліктердің иелері мен сатушылар жиналды. Олар Қауіпсіздік Кеңесінің жапондық көліктерді әкелуге және пайдалануға тыйым салу туралы шешімін жоюды талап етті.

Қараша айының соңына ауқымды наразылық акциясы жоспарланған болатын. Оған автокөлік иелері де, билік те дайындалып жатты. Сол сәтте аяқ астынан Санжар Боқаев көзден ғайып болды. Ол телефонға жауап бермеді, пікірталастарға қатыспады. Наразылық жетекшісі оған сенген мыңдаған адамды сын сәтте тастап кетті.

26 қарашада жүздеген адам Алматының орталық алаңына жиналуға тырысты. Оның арты полициямен қақтығысуға апарды. Акцияға қатысушылар полицияның күш қолданғанын, бірнеше адамның таяқ жегенін, ұсталғанын, бірнеше көліктің айыппұл тұрағына жеткізілгенін айтты.

«Франс пресс» агенттігі «Оңшылдар одағы» қозғалысының жетекшісі Санжар Боқаевтың қамауға алынғанын хабарлады. «Рейтер» агенттігі бұл демонстрация Орталық Азиядағы сирек кездесетін әлеуметтік наразылықтардың бірі болғанын атап өтті…

Бір аптадан кейін жоғалып кеткен Санжар Боқаев қайта пайда болды. Ол журналистерге өзінің Бішкекке іс сапарға кетуге мәжбүр болғанын айтқан. Сонымен қатар, Боқаев наразылықтың «Шаңырақ» оқиғасы сияқты қайғылы оқиғаға ұласып кеткенін қаламағанын айтып, манипуляция жасаған.

Есіңізде болсын, сол кезде «Шаңырақта» полиция қызметкері тірідей өртеніп кетті, шағын ауданның көптеген тұрғындары ұзақ жылдарға сотталды, ал үйлерді бұзуға қарсы наразылықтың өзі үлкен әлеуметтік тәртіпсіздікке ұласты.

Санжар Боқаев адамдарды рұқсатсыз митингке шақырғанын жоққа шығармады. Алайда, ол өзінің белсенді азаматтық ұстанымы үшін университеттегі жұмысынан шығып қалудан қорқатынын айтқан.

«Саясаттан алыс» саясаттанушы Санжар Боқаев митинг болар кезде Бішкекте не істеді?

Ол бір жыл бұрын президент Құрманбек Бакиевке жалған рейтинг шығарып берген «Баштама» қорын ұйымдастырды. Нәтижесінде Қырғызстандағы көтеріліс болып, 90 адам қаза тапты.

Кейін Алмазбек Атамбаев Бакиевтің өсуіне «Отбасының» араласқанын мәлімдеді. Ал Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі 2020 жылы Қырғызстаннан Республиканың бұрынғы президенттері Асқар Ақаев пен Құрманбек Бакиевті әкетуге қалай көмектескенін айтып берді.

2006 жылдың күзінде Қырғызстан үшін тарихтағы ең аласапыран саяси кезеңдердің бірі басталды. Бакиев оппозицияның бірқатар талаптарын номиналды түрде орындады: Президент Әкімшілігінің басшысы Үсен Сыдықовты, Мемлекеттік хатшы Дастан Сарығұловты және Ұлттық қауіпсіздік басшысы Таштемир Айтбаевты отставкаға жіберді. Дегенмен Бакиевтердің «отбасылық басқаруы» аяқталған жоқ, керісінше, Максим Бакиевтің заңсыз әрекеті туралы қауесет күшейе түсті. Ақаевтардың барлық мүлкі Бакиевтерге өтті.

2006 жылғы 2 қарашада «реформалар үшін» қозғалысы тағы да Бішкектің орталық алаңына екі талаппен шықты: жаңа Конституцияны қабылдау және президент Құрманбек Бакиев бастаған ел басшылығын отставкаға жіберу. Оппозиционерлер билік олардың талаптарын орындағанға дейін Ақ үйдің жанындағы Орталық алаңда болуға ниетті екенін айтты. Сол күні алаңға басқа күштер ағыла бастады, олар өздерін Бакиевтің жақтастары деп атады. Бір апта ішінде жиналғандар Үкімет үйін, Парламент ғимаратын, қалалық әкімдікті және мемлекеттік телерадиокомпанияны кезекпен пикетке шықты.

Осы бір қарашаның күндерінде көп оқиға болды: Бакиевтің отставкаға кетуін талап етушілер мен Бакиевтің жақтастары арасындағы қақтығыс, полицияның арнайы құралдарды қолдануы, әртүрлі арандатулар, екі тараптың ― Президенттің және «реформалар үшін» қозғалысы жетекшілерінің жабық келіссөздері. Депутаттар тіпті Құрылтай жиналысын құруға тырысты, ал билік оны заңсыз деп таныды.

Қырғызстан желтоқсан айының соңына дейін тынышталмады, бірақ соңында Бакиев оппозицияны жеңді. Бұған Санжар Боқаевтың Бішкекке «іс сапарының» қандай да бір қатысы бар ма? Ол «екеудің құпиясы» – жұмыс беруші мен жұмыс істеушіге ғана аян. Біз ол оқытушы болып жұмыс істеген университет туралы айтып отырған жоқпыз.

Қарапайым адамдардың азап шегуінің екі фактісі. Біздің Қазақстанда және көршіміз Қырғызстанда. Мұнда да, сол жерде де Санжар Боқаевтың аты аталады, яғни «саясаттан алыс» адамға сенгендер жапа шекті.

Қосымша: «Abai.kz» еркін ақпарат алаңы. Ой жарыстырып, пікір таластыру оқырман еншісінде. Ендеше біз редакциямыздың поштасына келген жоғарыдағы мақаланы қоғам талқысына ұсынғанды жөн көрдік.

Аталған мәселеге қатысты мақалада аты аталатын азаматтар редакциямызға жауап беруге ниетті болса, олардың да жауаптарын жариялайтынымызды ескертеміз.

Abai.kz