بۇگىن Abai.kz پورتالىنىڭ پوشتاسىنا تانىمال ازاماتتىق بەلسەندى سانجار بوقاەۆ تۋرالى ماتەريال كەلىپ ءتۇستى. ءبىز ماقالاعا ەش رەداكتسيالىق تۇزەتۋ ەنگىزبەستەن، وقىرمان تالقىسىنا ۇسىنۋدى ءجون سانادىق.

سانجار بوقاەۆ وزىنە سەنگەن ادامداردى قالاي ساتىپ كەتتى؟

وزدەرىن «وپپوزيتسيونەرمىن، حالىقتىڭ مۇددەسىن قورعاۋشىمىن» دەيتىن تۇلعالاردىڭ ىشىندە شىن مانىندە ادال يدەيانى تۋ ەتكەندەر كوپ پە؟ وكىنىشكە وراي، ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ ءومىر جولىنان كولەڭكەلى تۇستاردى تابۋعا بولادى. «جەتى رەت ولشەپ، ءبىر رەت كەس» دەگەن حالىق دانالىعى بار. بۇل ماقالدىڭ بۇرىنعى «نۇر وتاندىق» سانجار بوقاەۆقا دا قاتىسى بار.

2006 جىلعى قاراشادا قر بيلىگى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ شەشىمىمەن قازاقستانعا وڭ جاق ءرۋلدى اۆتوموبيلدەردى اكەلۋگە جانە پايدالانۋعا تىيىم سالۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن مالىمدەدى.

سەبەپ رەتىندە، كەڭەس وداعىنىڭ كۇنى تاياعان ۋاقىتتا جاپونيادان اكەلىنە باستاعان ەسكى كولىكتەردىڭ كەسىرىنەن جول اپاتى كوپ بولاتىنى ايتىلدى. بىراق وڭ ءرۋلدى اۆتوموبيلدەردىڭ يەلەرى بۇل جاۋاپقا جاپپاي قارسى شىقتى. ولاردىڭ نارازىلىق اكتسيالارى بيلىكتى ۇرەيلەندىردى، ناتيجەسىندە وڭ ءرۋلدى اۆتوموبيلدەرگە قاتىستى شەكتەۋ شارالارى جويىلدى.

الماتىداعى «وڭقايلار» قوزعالىسىندا جوعارى وقۋ ورنىنىڭ جاس وقىتۋشىسى سانجار بوقاەۆ ەرەكشە كوزگە ءتۇستى. بىرنەشە جىلدان كەيىن بوقاەۆ ءبىر سۇحباتىندا ءوزىنىڭ ساياساتتان وتە الىس بولعانىن جانە نارازىلىقتى ساياسيلاندىرۋ ويىنا كەلمەگەنىن ايتقان. بۇل ونىڭ كەزەكتى «وتىرىگى» بولاتىن.

«مەن العاش رەت كوپ اداممەن ءبىر بولدىم. مەنى جۇزدەگەن ازاماتتارىمىزبەن ءبىر ماسەلە بىرىكتىردى. مەن شىندىعىندا كوشباسشى بولۋعا تىرىسقان جوقپىن. ەڭ العاش ميتينگكە كەلگەن كەزىم. مەن ءوز نارازىلىقتارىن قورىتىندىلاپ، ناقتى جەتكىزە الماي تۇرعان توپتى كوردىم. ولار ءوز ماسەلەسىن جەتە تۇسىنە الماي تۇردى. العاشقى ميتينگ شاشىراڭقى ءوتتى. سول كەزدە مەن ولارعا ءوز قۇقىقتارىن قورعاۋ ءۇشىن دۇرىستاپ ۇيىمداسۋدى ۇسىندىم. سول ۇسىنىستان كەيىن مەن اياق استى وڭ ءرۋلدى اۆتوموبيل جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ كوشباسشىسىنا اينالىپ شىعا كەلدىم. ارينە، سودان كەيىن ءبىز ميتينگىلەردى دۇرىستاپ ۇيىمداستىرىپ، ءوز تالاپتارىمىزدى ايتا باستادىق، - دەدى بوكاەۆ نارازىلىقتاردان بەس جىل وتكەن سوڭ بەرگەن سۇحباتىندا.

قالاي بولعاندا دا، بوقاەۆ «وڭقايلار» كوشباسشى رەتىندە تانىلدى. باق-تا دا، وڭ ءرۋلدى اۆتوموبيل جۇرگىزۋشىلەرى دە سولاي دەپ تانىدى.

ونىڭ ءنومىرى اقپاراتتىق حابارلامالاردا تاراتىلدى، ول نارازىلىق بىلدىرۋشىلەردىڭ اتىنان نەگىزگى سپيكەر رەتىندە سويلەدى، ونىڭ ەسىمى فورۋمداردا جانە پىكىرتالاستاردا ايتىلىپ ءجۇردى.

2006 جىلعى 16 قاراشادا الماتىدا نارازىلىق اكتسياسى ءوتتى. رەسپۋبليكا الاڭىندا جۇزگە جۋىق وڭ ءرۋلدى كولىكتەردىڭ يەلەرى مەن ساتۋشىلار جينالدى. ولار قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ جاپوندىق كولىكتەردى اكەلۋگە جانە پايدالانۋعا تىيىم سالۋ تۋرالى شەشىمىن جويۋدى تالاپ ەتتى.

قاراشا ايىنىڭ سوڭىنا اۋقىمدى نارازىلىق اكتسياسى جوسپارلانعان بولاتىن. وعان اۆتوكولىك يەلەرى دە، بيلىك تە دايىندالىپ جاتتى. سول ساتتە اياق استىنان سانجار بوقاەۆ كوزدەن عايىپ بولدى. ول تەلەفونعا جاۋاپ بەرمەدى، پىكىرتالاستارعا قاتىسپادى. نارازىلىق جەتەكشىسى وعان سەنگەن مىڭداعان ادامدى سىن ساتتە تاستاپ كەتتى.

26 قاراشادا جۇزدەگەن ادام الماتىنىڭ ورتالىق الاڭىنا جينالۋعا تىرىستى. ونىڭ ارتى پوليتسيامەن قاقتىعىسۋعا اپاردى. اكتسياعا قاتىسۋشىلار پوليتسيانىڭ كۇش قولدانعانىن، بىرنەشە ادامنىڭ تاياق جەگەنىن، ۇستالعانىن، بىرنەشە كولىكتىڭ ايىپپۇل تۇراعىنا جەتكىزىلگەنىن ايتتى.

«فرانس پرەسس» اگەنتتىگى «وڭشىلدار وداعى» قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى سانجار بوقاەۆتىڭ قاماۋعا الىنعانىن حابارلادى. «رەيتەر» اگەنتتىگى بۇل دەمونستراتسيا ورتالىق ازياداعى سيرەك كەزدەسەتىن الەۋمەتتىك نارازىلىقتاردىڭ ءبىرى بولعانىن اتاپ ءوتتى…

ءبىر اپتادان كەيىن جوعالىپ كەتكەن سانجار بوقاەۆ قايتا پايدا بولدى. ول جۋرناليستەرگە ءوزىنىڭ بىشكەككە ءىس ساپارعا كەتۋگە ءماجبۇر بولعانىن ايتقان. سونىمەن قاتار، بوقاەۆ نارازىلىقتىڭ «شاڭىراق» وقيعاسى سياقتى قايعىلى وقيعاعا ۇلاسىپ كەتكەنىن قالاماعانىن ايتىپ، مانيپۋلياتسيا جاساعان.

ەسىڭىزدە بولسىن، سول كەزدە «شاڭىراقتا» پوليتسيا قىزمەتكەرى تىرىدەي ورتەنىپ كەتتى، شاعىن اۋداننىڭ كوپتەگەن تۇرعىندارى ۇزاق جىلدارعا سوتتالدى، ال ۇيلەردى بۇزۋعا قارسى نارازىلىقتىڭ ءوزى ۇلكەن الەۋمەتتىك تارتىپسىزدىككە ۇلاستى.

سانجار بوقاەۆ ادامداردى رۇقساتسىز ميتينگكە شاقىرعانىن جوققا شىعارمادى. الايدا، ول ءوزىنىڭ بەلسەندى ازاماتتىق ۇستانىمى ءۇشىن ۋنيۆەرسيتەتتەگى جۇمىسىنان شىعىپ قالۋدان قورقاتىنىن ايتقان.

«ساياساتتان الىس» ساياساتتانۋشى سانجار بوقاەۆ ميتينگ بولار كەزدە بىشكەكتە نە ىستەدى؟

ول ءبىر جىل بۇرىن پرەزيدەنت قۇرمانبەك باكيەۆكە جالعان رەيتينگ شىعارىپ بەرگەن «باشتاما» قورىن ۇيىمداستىردى. ناتيجەسىندە قىرعىزستانداعى كوتەرىلىس بولىپ، 90 ادام قازا تاپتى.

كەيىن المازبەك اتامباەۆ باكيەۆتىڭ وسۋىنە «وتباسىنىڭ» ارالاسقانىن مالىمدەدى. ال نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى 2020 جىلى قىرعىزستاننان رەسپۋبليكانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتتەرى اسقار اقاەۆ پەن قۇرمانبەك باكيەۆتى اكەتۋگە قالاي كومەكتەسكەنىن ايتىپ بەردى.

2006 جىلدىڭ كۇزىندە قىرعىزستان ءۇشىن تاريحتاعى ەڭ الاساپىران ساياسي كەزەڭدەردىڭ ءبىرى باستالدى. باكيەۆ وپپوزيتسيانىڭ بىرقاتار تالاپتارىن نومينالدى تۇردە ورىندادى: پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى ۇسەن سىدىقوۆتى، مەملەكەتتىك حاتشى داستان سارىعۇلوۆتى جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك باسشىسى تاشتەمير ايتباەۆتى وتستاۆكاعا جىبەردى. دەگەنمەن باكيەۆتەردىڭ «وتباسىلىق باسقارۋى» اياقتالعان جوق، كەرىسىنشە، ماكسيم باكيەۆتىڭ زاڭسىز ارەكەتى تۋرالى قاۋەسەت كۇشەيە ءتۇستى. اقاەۆتاردىڭ بارلىق مۇلكى باكيەۆتەرگە ءوتتى.

2006 جىلعى 2 قاراشادا «رەفورمالار ءۇشىن» قوزعالىسى تاعى دا بىشكەكتىڭ ورتالىق الاڭىنا ەكى تالاپپەن شىقتى: جاڭا كونستيتۋتسيانى قابىلداۋ جانە پرەزيدەنت قۇرمانبەك باكيەۆ باستاعان ەل باسشىلىعىن وتستاۆكاعا جىبەرۋ. وپپوزيتسيونەرلەر بيلىك ولاردىڭ تالاپتارىن ورىنداعانعا دەيىن اق ءۇيدىڭ جانىنداعى ورتالىق الاڭدا بولۋعا نيەتتى ەكەنىن ايتتى. سول كۇنى الاڭعا باسقا كۇشتەر اعىلا باستادى، ولار وزدەرىن باكيەۆتىڭ جاقتاستارى دەپ اتادى. ءبىر اپتا ىشىندە جينالعاندار ۇكىمەت ءۇيىن، پارلامەنت عيماراتىن، قالالىق اكىمدىكتى جانە مەملەكەتتىك تەلەراديوكومپانيانى كەزەكپەن پيكەتكە شىقتى.

وسى ءبىر قاراشانىڭ كۇندەرىندە كوپ وقيعا بولدى: باكيەۆتىڭ وتستاۆكاعا كەتۋىن تالاپ ەتۋشىلەر مەن باكيەۆتىڭ جاقتاستارى اراسىنداعى قاقتىعىس، پوليتسيانىڭ ارنايى قۇرالداردى قولدانۋى، ءارتۇرلى ارانداتۋلار، ەكى تاراپتىڭ ― پرەزيدەنتتىڭ جانە «رەفورمالار ءۇشىن» قوزعالىسى جەتەكشىلەرىنىڭ جابىق كەلىسسوزدەرى. دەپۋتاتتار ءتىپتى قۇرىلتاي جينالىسىن قۇرۋعا تىرىستى، ال بيلىك ونى زاڭسىز دەپ تانىدى.

قىرعىزستان جەلتوقسان ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن تىنىشتالمادى، بىراق سوڭىندا باكيەۆ وپپوزيتسيانى جەڭدى. بۇعان سانجار بوقاەۆتىڭ بىشكەككە «ءىس ساپارىنىڭ» قانداي دا ءبىر قاتىسى بار ما؟ ول «ەكەۋدىڭ قۇپياسى» – جۇمىس بەرۋشى مەن جۇمىس ىستەۋشىگە عانا ايان. ءبىز ول وقىتۋشى بولىپ جۇمىس ىستەگەن ۋنيۆەرسيتەت تۋرالى ايتىپ وتىرعان جوقپىز.

قاراپايىم ادامداردىڭ ازاپ شەگۋىنىڭ ەكى فاكتىسى. ءبىزدىڭ قازاقستاندا جانە كورشىمىز قىرعىزستاندا. مۇندا دا، سول جەردە دە سانجار بوقاەۆتىڭ اتى اتالادى، ياعني «ساياساتتان الىس» ادامعا سەنگەندەر جاپا شەكتى.

قوسىمشا: «Abai.kz» ەركىن اقپارات الاڭى. وي جارىستىرىپ، پىكىر تالاستىرۋ وقىرمان ەنشىسىندە. ەندەشە ءبىز رەداكتسيامىزدىڭ پوشتاسىنا كەلگەن جوعارىداعى ماقالانى قوعام تالقىسىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.

اتالعان ماسەلەگە قاتىستى ماقالادا اتى اتالاتىن ازاماتتار رەداكتسيامىزعا جاۋاپ بەرۋگە نيەتتى بولسا، ولاردىڭ دا جاۋاپتارىن جاريالايتىنىمىزدى ەسكەرتەمىز.

Abai.kz