Keshe, 21 qantarda, 1917 jyldyng 7 qarashasynda Sankt-Peterborda tónkeris jasaghan bolishevikterding (keyin - kommunisterdin) kósemi bolghan Vladimir Leninning (Uliyanovtyn) ómirden ozghanyna tura 100 jyl toldy.

Keshegi Sovet zamany bolsa, búl kýnde «Kýn kósemge» arnalghan nasihaty filimder kórsetilip, ol turaly ólender oqylyp, әnder shyrqalyp jatatyn.

Quanyshtysy sol – qazaq aqparattyq әlemi, sonyng ishinde әleumettik jelilerde Leninning atynyng atalghanyn kórmeppin.

Búl da bolsa kezinde «Jana Qazaqstan» forumyn qúrghan bizderding «dekommunizasiya» men «desovetizasiya» úrandarymyzdyng birtindep jýzege asa bastaghanynyng bir kórinisi bolar.

Oghan da shýkir deysin..

Alayda búryn-sondy bop kórmegen totalitarlyq jýie atasynyng sózi men isi tolyghymen kelmeske ketti dep aita alamyz ba?

Joq!

Birinshiden, Kampanellanyng «Kýn qalasy» sekildi әdemi ertegisi men utopiyasynan bastau alatyn barsha adamnyng tendigi turaly iydeya adamzat oi-sanasyn men jýreginde qala bermek.

Úly fransuz revolusiyasynyng jalauynda da «Erkindik» pen «Bauyrlastyq»-pen qatar osy «Tendik» jazylyp, qazirding ózinde búl maqsattar Fransiya Respublikasynyng resmy deviyzine ainalyp otyr.

Ekinshiden, ótken ghasyrdyng basynda Reseyde sosial-demokratiyalyq ústanym eki jaqqa: bolishevik jәne menishevik bolyp ketkenin, odan alghashqylary qaruly tónkeris jasap, biylikti óz qolyna alghanyn bilemiz.

Al eger de biylik basyna bolishevikter emes, menishevikter kelgende, býgingi postsovettik kenistikting tarihy jaghdayy qanday bolar edi?

Áriyne, búl sayasy fantasttardyng enshisindegi janr bolar.

Ýshinshiden, Lenin úsynghan «Jer – sharualargha, zauyttar men fabrikalar – júmysshylargha, barlyq biylik – sovetterge berilsin!» degen superiydeyany dәl qazir eshkim qoldamaydy dep aita alamyz ba?!

Kerisinshe, әleumettik-ekonomikalyq jaghday ushyghyp, qarapayym halyqtyng jaghdayy nasharlaghan sayyn (Reseydegi revolusiya da Birinshi dýniyejýzilik soghysty bastan ótkerip, halqy ashyghyp әri ashynyp, narazylyq órshigen kezde jýzege asqanyn úmytpayyq) múnday úrandar ómirsheng bolyp, óz jaqtastaryn taba beredi.

Sóz joq, Qazaqstan – ózining týbegeyli memlekettik negizderin konstitusiyalyq túrghydan anyqtap, bekitip, bolashaqqa nyq qadam basqan el.

Biraq sayasy biylikting túraqsyzdyghy, bir iydeyanyng ornyna ekinshisi kelui – qazirgi zamannyng bir ýrdisi. Mәselen, onshyldardyng ornyna – solshyldar, sentristerding ornyna radikaldar kep jatyr. Jalpyadamzattyq qúndylyqtar men barshagha ortaq demokratiyalyq qaghidattargha bet búrudy maqsat etken Jana Qazaqstanda da kýni erteng iydeyalar tartysy sayasy alangha shyghyp, sonyng ishinde, saylau nauqanyna myqty yqpal jasaytyny anyq.

Sol kezde bronevikting ýstine shyghyp alyp, kezinde bolishevikter ústanghan, býginde de qúlaqqa jaghymdy әri kóp adam ket әri emes әleumettik-ekonomikalyq úrandardy qazaqtyng bir «Leniyni» aiqaylap túrsa, býgingi, halyqtyng jaghdayyn jaqsartudy qolgha ala almay jýrgen, kerisinshe, ózi túrpayy populizmge salynyp, qarabayyr hayptyng sonyna ergish ókimet ne isteydi eken?

Men búl jerde Lenin jýrgizgen súrqiya sayasatty, sonyng ishinde, onyng Sovet odaghy qúramynda bolghan últtargha qarsy jýrgizgen genosiydi men repressiyalardy aityp otyrghan joqpyn. Ol turaly әngime bólek. Men tek onyng qanday úrandarmen biylik basyna kelgenine ghana toqtadym.

Týiin: Jýz jyl boyyna Lenin sekildi qarapayym pendeni jerleuge jaramaghan, kommunistik partiyany óz parlamentining manyzdy kýshine ainaldyryp otyrghan Resey býginde bizding kórshimiz әri ishki jәne syrtqy sayasatymyzgha yqpal etip otyrghan basty әriptesimiz ekenin de úmytpayyq...

Ámirjan Qosan

Abai.kz