«Qazaqstannan ukraina halqyn qoldaugha
kelgen azamattar da bar»: Ukrainadaghy erikti
 jerlesimiz eldegi songhy janalyqtar turaly aityp berdi.

Ukrainada soghys bastalghaly beri qazaq diasporasy eriktiler retinde gumanitarlyq júmystarymen ainalysyp keledi. Ásirese, olar qaqtyghys aimaqtarynan zardap shekken aimaqtardy aralap, túrghyndardy qajetti zattarmen qamtamasyz etude. Kiyev qalasynda túratyn sonday otandastarymyzdyng biri – Marat Dәrmenov eki jylgha juyqtaghan soghysqa ýirenip qalghanyn aitady. Keyipkerimiz tilshimizge eldegi songhy janalyqtar men ózderining júmystary jayly aityp berdi.

Marat Dәrmenov – Qyzylorda qalasynyng tumasy. Ukraina elinde soghys bastalghaly beri qazaq diasporasynyng basyn qosyp, erikti týrde zardap shekken halyqqa kómektesip jýr. Eki úl men bir qyzdyng әkesining ýlken úly Reseyge qarsy soghysuda.

Otandasymyzdyng eki jylgha juyqtaghan basqynshylyq soghysqa etteri de ýirenip ketken.

«Bastapqy kezde qatty qorqyp, baybalam salyp jýrdik qoy. Mine, qazir eki jylgha juyqtaghan soghysqa adamnyng eti de ýirenedi eken.  Osy qantardyng birinen ekisine qaraghan týni qatty jarylystar boldy. Terezeden bastan-ayaq baqyladyq. Qaranghy týndi jap jaryq qyldy ghoy. Qatty jarylystan úiqysy qatty, toghyz jastaghy qyzym da oyanyp ketti. Búryn alystan estisek, búl joly ýiding qasynan estidik. Bizding әue qorghanysh kýshteri jaqsy júmys istep túr. Biraq ta kóp zymyrandarmen atqylaghan son, keybireuleri nysanalargha dәl tiyedi.

Zardap shekkenderge biylik barynsha kómek qolyn sozuda. Barar jeri bolmaghandargha ýkimet uaqytsha panalaytyn oryn tauyp berude. Harikov jәne basqa da aimaqtardan ýisiz qalghan adamdar óte kóp. Olardy shipajaylargha ornalastyryp jatyr. Óitkeni, soghys bolyp jatsa demalaugha eshkim de barmaydy ghoy. Kónbegenderi tuystaryn panalauda. Jalpy әrkimde jaghday әrtýrli ghoy», - deydi súhbat berushi.

Marat myrzanyng aituynsha, ýlkenderdi qútqaramyz dep, jastar soghystyng qúrban bolady eken.

«Biylik evakuasiya júmystaryn jýrgizedi. Úrys bolyp jatqan jerlerge de avtobustardy jiberedi. Biraq, qart kisilerding avtobusqa minbey qalyp qoyatyn kezderi bar. Olar «tughan ólkem» degendey, qyrsyghyp birdeng jýre qoymaydy. Jastar qayta-qayta kóndiremiz dep jýrgende, soghys bastalyp ta ketedi. Osylaysha, boraghan oqtyng astynda qalghandary qanshama», - deydi ol.

Keyipkerimiz qazirgi kezde Reseyding bir jeri atqylansa, jappay halyqtyng quanatynyn jasyrmaydy.

«Búryn qazaqtar kóp edik, qazirgi kezde azaydyq. Kóbisi elge qaytty. Birneshe otbasy bir-birimizben aralasyp, erikti bolyp jýrmiz. Búdan búryn bir ay Donbasqa qarasty Kramatorsk qalasynda boldym. Donbastyng jartysy Reseyde, jartysy Ukrainada qaldy. Kramatorsk qalasyna shaghyn avtobusqa dәri-dәrmek jәne t.b. zattardy toltyryp apardyq. Sondaghysy bәri de ózimizding qazaqtar.  Bara almaytyndar janarmayymyz dep aqshasyn da berdi. Eki-ýsh kýn qonugha tura kelse, arzandau qonaqýiler izdeymiz. Bәrine de jerlesterimiz kómektesip jatyr», - deydi ýsh balanyng әkesi.

Sózinshe, Astanadaghy sheteldegi qazaqtardyng qúryltayyna da qatyspaqshy bolghan.

«Elde songhy ret 2020 jyldyng nauryz aiynda boldym. Byltyr Astanada sheteldegi qazaqtardyng qúryltayy ótti. Meni de shaqyrghan edi. Ókinishke oray, shekaradan shygha almadyq. Osynda túratyn qazaq jigiti biyletime deyin alyp qoyghan. Áue joldarymen emes, poyyz jol arqyly barmaqshy boldyq. Bizde 18 ben 60 jas aralyghyndaghy er azamattardy jibermeydi eken. Men Ukraina azamaty bolghan son, syrt elge ketuge rúqsat joq. Osyndaghy qyzdarymyz atamekenge baryp, qúryltaygha qatysyp keldi.

Osylay etti dep eshkimge ókpelemeymiz. Erikti retinde júmystarymyz toqtaghan joq. Eki apta búryn  Herson oblysyna baryp keldik. Kishkentay balalargha jana jyldyq syilyqtar aparghanbyz. Áueden atqylaularynyng saldarynan, eki aptaday kóligimde zattary túryp qaldy. Hersonnyng ózine 10-nan asa baryppyn. Jazda býlingen ýilerge qúrylysqa qajetti zattardy jetkizgenbiz. Ol jaqta adamdar jertólelerde tyghylumen jýr», - deydi erikti.

Jerlesimiz týrli jerlerdi aralap jýrip, jolda qyzyqty jaghdaylargha da tap bolghan.

«Myna býrkitti jolda kólik qaghyp ketipti. Osyny qolyma kóterip týskenim ghoy.  Shamalydan keyin ózi úshyp ketti. Áytpese, emdetemin dep oilaghanmyn. Endi býrkitti qolgha ýiretip, tazyny angha salghan halyqpyz. Quana-quana úshyryp jiberdim», - dep әserimen bólisti.

Qazirgi kezde kiyiz ýilerden tek Kiyevte qalasyndaghysy ghana túraqty týrde júmys eken.

«Kiyevtegiden basqalary demalys kýnderi ghana qabyldaydy. Ótken jyldardaghyday emes, elektr jaryqtary janyp túr. Áueden shabuyl bolsa, qayta-qayta óship qala beretin. Zymyrandar transformasiyalardy býldiretin. Shynyn aitqanda әbden yghyrymyz shyqqan. Qazir olar atatyn bolsa, bizdikiler de qarap jatpaydy ghoy. Keyde ghana bir-eki saghatqa óship qalady. Biyl endi kýnde qatty suyq emes.

Bir kiyiz ýidi Kiyevke әkeldik. Cherkassy oblysyna qaqtyghys aimaqtarynan auyp kelgen adamdar kóp. Solargha kómek retinde kiyiz ýidi tigemiz. Búl qazaq diasporasynan gumanitarlyq kómek. Kiyiz ýiding ashyluyna palau bassaq deymiz. Kýndelikti shәii men tamaghy da beriletin bolady», - deydi ol.

Marat Dәrmenov әleumettik jelilerde belsendi bolmasa da Ukrainadaghy qazaq diasporasynyng arqasynda tanymaldylyqqa iye.

«Eriktiler bolyp jýrgenimizge biylikten eshqanday jeke kómek joq. Jergilikti adamdar ózderi zattaryn әkep beredi. Qazir Jitomir oblysynan kelgen betim. Osynyng ózinde kórshim erikti týrde ýles qossam deydi. Olardyng zattaryn garajgha jinap, halyqqa ýlestiremiz. Jergilikti biylik Alghys hatyn berdi», - deydi otandasymyz.

Ákesi erikti bolyp jýrse, úly ukraina jauyngerlerining qatarynda jaularymen soghysyp jýr. Býginde demalysqa shyghyp, jarylystyng zardabynan kózin emdetude eken. Osy demalystarda qaytadan maydangha oralmaqshy.

«Úlymnyng shaghyn avtobustarynyng matoryn jóndetip berdim. Dostarym da aqshalaryn qosty. Úl jaraqat alghan sarbazdardy shygharu ýshin kerek deydi. Úrysqa shyghar kezde zymyran salyp, qaytarda jaraly sarbazdardy tasidy ghoy»,- deydi batyr úlyn uayymdaghan әke.

Qadyrbek Áulieata

Abai.kz