QR Parlamentining deputattary men Qazaqstandaghy QHR elshiligining nazaryna!

Qazaqstan Soty Qytay kompaniyasynyng mýddesin Qazaqstan bankining zandy talabynan joghary qoyyp otyr!

Qazaqstanda «shet elden investisiya tartu» degenge tek jaqsy jaghynan baghalau ýrdisi qalyptasqan. Ol – elimizding damuyna yqpal etushi qarjylyq tetik retinde qarastyrylady. Biraq, onyng da kólenkeli tústary jetkilikti – oghan nazar audarylmaydy. Qazir osy «investisiyalar» tónireginde kóptegen bylyqtardyng beti ashylyp jatyr.

1‑shi tariyh: QAZAQSTAN SOTY KIMNING MÝDDESINE QYZMET ETEDI?

Bir kezderi AQ «Bank SentrKrediyt» respublikalyq dengeydegi «Qalbatau‑Mayqapshaghay» avtojolyn qalpyna keltiru júmysyna dep TOO SP «KazGerStroy» atyna qaryzyn óteu turaly eki kepildik beredi. Birinshisi, onyng Qytay kompaniyasy China XingXing Corporation (Group)‑nan alghan 65 mln dollar avanstyq qaryzyn jabu, ekinshisi – jol qúrylysy konrtaktisine tiyesili 2,3 mlrd tenge qarjyny jabu. Álde bir sebeptermen júmys eki jylgha keshigip bastalady. Oghan deyin TOO SP «KazGerStroy» 17,4 mlrd tengening júmysyn jasap ýlgeredi de, bankpen kepildengen «avanstyq qaryz» 11,5 mln dollar, al kredittik liniya 418 mln tenge bolyp jenildetiledi. Alayda, sol eki arada júmysty jýrgizushi AQ «ÚK «QazAvtoJol» men Qytaydyng China XingXing Corporation (Group) kompaniyalary ózara ekijaqty shartqa qol qoyady da, eki tarap ózara kelise otyryp, joldy jóndeu konraktisinen TOO «SP KazGerStroy» kompaniyasyn shygharyp tastaydy. Al, olardyng búlay etuine zang boyynsha eshbir qúqy joq bolatyn. Sóitip, 2022 j. mamyr aiynda China XingXing Corporation (Group) kompaniyasy AQ «Bank SentrKrediyt» atyna kepildik boyynsha tólem jasau turaly talapty jiberedi. Al, Abay oblystyq Korrupsiyamen kýres departamenti bolsa, so jyldyng shilde aiynda‑aq «qylmystyq is» ashyp ýlgergen eken. Sóitip, Qazaqstan Soty Sheshimin qúrmetteytin qazaqstandyq bank 2023 jyldyng nauryzynda osy is boyynsha barlyq shyghyndy óteydi, «avanstyq qaryzdy» qaytarady, qarjy tolyghymen China Xinxing Corporation (Group) kompaniyasynyng esepshotyna audarylady...

Mine, osydan keyin naghyz detektivti oqighanyng basy bastalady. Sebebi, jogharyda atalghan «Qylmystyq isti» jabu barysynda mәrtebeli SOT «Qaryzdy kimge qaytaru kerektigin» úmytyp ketedi. Sóitip ol sot sheshiminde atausyz qalady. (Áriyne, onday «jartykesh sheshimnin» sot instansiyalarynan qalay ótip ketkeni sotqa emes, bir Qúdaygha ayan. Sonymen birge, sot sheshiminde «qaryzy ótelsin» dep aty atalmaghan Qytay kompaniyasyna bankting qalaysha aqsha audara salghany da belgisiz).

IYә, múny qazaqstandyq jaq elemeydi. Alayda, qytaylar basqasha әreketke kóshedi de tez arada atyn sәl ózgertip, «Bankiden qaryzdy ótetu turaly» sotqa aryz bere qoyady. Al, Astananyng ekonomikalyq Soty ony qabylday qoyady... Sóitip, ol Bankining búrynghy shygharghan barlyq Kepildemeleri boyynsha tolyq qarjyny jәne is jýrgizuge ketken 1,2 mlrd tenge shyghyndy óteu turaly Sheshimdi búrq etkizedi. Sheshim qaulysynda qarajatty Qytay kompaniyasynyng atynan әreket etushi, osydan tórt‑aq ay búryn ashylghan, búryndary kólenkesi de kórinbegen jana kompaniya ‑ XingXing Corporation (Group) esepshotyna audaru qajettigin de úmytpaydy..

2‑tariyh: ALTYN ShYQQAN JERDI BELDEN QAZ (halyq danalyghy)

Tura osy ssenariy CITIC Sonstruction CO LTD kompaniyasymen baylanysty jalghasady. Ol endi Astana‑Almaty jolyna qatysty oryn alady. Ondaghy qarjy ainalymy 4,2 mlrd tengeni qúraydy. Kepildik TOO «SP KazGerStroy» gha beriledi. Sosyn júmysty atqarushy, ózimizge belgili «KazAvtoJol» taghy da CITIC Sonstruction CO LTD kompaniyasymen ózara ekijaqty kontraktige otyrady da, odan TOO «SP KazGerStroy»‑dy shygharyp tastau turaly qosymsha kelisimge qol qoyady. Al osy eki arada TOO «SP KazGerStroy» Konrtakt boyynsha mindetterding 92 payyzyn oryndap ýlgergen bolatyn. Al, Qaraghandy oblystyq Korrupsiyamen kýres agentstvosy da kesh qalmay, AQ NK «KazAvtoJol» y TOO SP «KazGerStroy» jauapty qyzmetkerleri ýstinen qylmystyq is qozghaudy bastap, kinәli jaqtan shyghyndy óteuge qozghau salghan edi.

Soghan qaramastan, 2023 jyly Jeltoqsan aiynda Astana ekonomikalyq Soty taghy da Kepildik boyynsha somany tolyghymen óteu turaly Sheshimdi ýstelge qoyady. Sot Bankining qarsy shaghymyn qabyldamay tastaydy...

Osy jerde mynaday kýmәndi súraqtar tuyndaydy:

1. Qazaqstan Soty ne sebepten Qytay kompaniyasynyng mýddesin Qazaqstan bankining zandy talabynan joghary qoyady?

2. AQ NK «KazAvtoJol» kompaniyasy men onyng China XingXing Corporation (Group) jәne CITIC Sonstruction CO LTD kompaniyalary arasyndaghy «zansyz jasalghan sharttaryna» kóz júma qaraydy?

3. Sot ne sebepten «Qazaqstandyq bankting bir qaryzdy eki ret tóleuine» yqpal etedi?

Qazirgi kezde, Preziydent «Ádiletti Qazaqstan» damu vektoryn algha qoydy. Qazaqstan biyligining barlyq tarmaqtary osy prinsipke kóshedi dep jariyalady. Sonyng ishinde sottar da bar emes pe? Álde ol «memleketten bólek memleket» pe?

Abai.kz