Qazaqstan su resursy tapshy elder sanatyna jatady. Geografiyalyq túrghydan alghanda, bizde tabighy su qory óte az jәne negizgi su resursynyng kózi shekaralas memleketter aumaghynda ornalasqan.

Soghan qaramastan, biz barlyq qoljetimdi su resursyn beybereket jәne ýnemsiz paydalanyp otyrmyz. BÚÚ mәlimetinshe, býginde 2,2 milliard adam taza auyz sugha qol jetkize almay otyr. Qauipsiz su men sanitariyagha qol jetkizu jәne túshy su ekojýielerin útymdy paydalanu adam densaulyghy, ekologiyalyq túraqtylyq pen ekonomikalyq órkendeu ýshin ýlken manyzgha iye. BÚÚ-nyng Dýniyejýzilik qorshaghan orta men damu komissiyasy «Bizding jalpy bolashaghymyz» atty esebinde «qorshaghan orta ýshin qauipsiz jolda ekonomikalyq dәuirge» ayaq basugha shaqyrdy.Alghash ret «túraqty damu» konsepsiyasy úsynyldy. «Túraqty damu maqsattary» – qazirgi uaqyttyng qajettiligin qamtamasyz ete otyryp, bolashaq úrpaqtardyng ózining qajettilikterin qamtamasyz etuine qauip tughyzbaytyn damu.Túraqty damu maqsattarynyng 6 maqsaty «taza su jәne sanitariya» ekeni bәrimizge belgili. Sarapshylar elding ekologiyalyq jaghdayy men últtyng әleumettik әl-auqaty sudy oryndy tútynugha tikeley baylanysty ekenin aitady. Ortalyq Aziyanyng basqa respublikalarymen salystyrghanda Qazaqstan sudy eng kóp tútynatyn elder qataryna kiredi. Qazaqstan jan basyna shaqqandaghy sudy tútynu boyynsha әlemde 11-orynda. Respublika boyynsha tәuliktik norma 3,5 myng litr. Derekterge sәikes, Qazaqstandaghy taza sudyng qory 539 tekshe shaqyrymdy qúraydy. Múnyng 190 tekshe shaqyrymy el aumaghyndaghy kólderde, 95 tekshe shaqyrymy su qoymalarynda, 101 tekshe shaqyrymy ózenderde, 95 tekshe shaqyrymy jer astynda, 58 tekshe shaqyrymy taular basyndaghy múzdaqtarda shoghyrlanghan. Elimizge syrttan keletin sular negizinen ózender arqyly qalyptasady.

Ghalymdardyng zertteuinshe 2025 jylgha qaray su tapshylyghyn kóretin adamdardyng sany 5,5 milliardqa deyin ósedi dep boljauda. Búl – әlem halqynyng ýshten eki bóligi auyz sugha zәru bolady degen sóz. Songhy jyldary jer betindegi halyq sanynyng kóbengimen әlemde su tútynu kólemi de úlghayghan.Qazaqstandaghy sudyng bar-joqtyghynan onyng lastanuy kóbirek alandatady. Búl – problema jәne solay bolyp qala bermek. Sebebi kóptegen salalarda, әsirese tau-ken óndiru jәne karierlerdi qazu isinde sudy shiykizat retinde nemese songhy ónimdi súiyltu ýshin paydalanady. Qoldanylghan su qaytadan ózenderge jiberiledi, al lastanghan sudy sýzip, qalpyna keltiru óte qiyn. Sondyqtan klimattyng ózgeruinen, sudyng qoljetimdiliginen jәne basqalar mәselelerden góri sudyng sapasy, mening oiymsha, manyzdyraq, óitkeni búl su ýimizge jetedi. Sonyng saldarynan sumen qamtu jәne sanitariya salasyndaghy problemalardan tuyndaytyn diareyalyq aurulardyng kesirinen mynnan astam bala qaytys bolady.

Sudyng bastapqy sapasyn qalpyna keltiru ýshin kóp qarajat qajet. Onyng baghasy tym joghary. Adam qyzmetining nәtiyjesinde payda bolghan aghyndy sulardyng 80 payyzdan astamy ózenderge nemese tenizderge tazartylmay aghyzylady. Sugha qatysty saqtyq sharalaryn qabyldau ýshin óndiris oryndargha qatang erejeler qoldanyluy qajet.Jogharyda atalghan jayttardy eskere otyra,túraqty damu maqsattary ayasynda әl-Faraby atyndaghy QazÚU-dyng zang fakuliteti Memleket jәne qúqyq teoriyasy men tarihy,konstitusiyalyq jәne әkimshilik qúqyq kafedrasy oqytushylar qúramy men studentter arasynda dóngelek ýstel,pikirtalas sayystary,týrli aksiyalar ótkizude.Elimizde oryn alghan ózekti mәselelerdi sheshuge bizde óz tarapymyzdan ýles qosudamyz.

Alibina Biskulitanova,

әl-Faraby atyndaghy Qazaq últtyq uniyversiytetining zang fakuliteti Memleket jәne qúqyq teoriyasy men tarihy,konstitusiyalyq jәne әkimshilik qúqyq kafedrasynyng agha oqytushysy

B.J.Ahmetjanov,

әl-Faraby atyndaghy Qazaq últtyq uniyversiyteti zang fakulitetining magistranty

Abai.kz