«Meshit soqqansha, mektep soq dep aitsanyz, Alla aldynda jauap beresiz». Búl esimi elge belgili din uaghyzdaushy Qabylbek Álipbayúlynyng aitqan pikiri. Onyng búl sózderin Karavan sayty jazypty.

Qabylbek Álipbayúlynyng búl aitqandary әleumettik jelide, qoghamdyq ortada talqy tudyruda. Din uaghyzshysynyng pikirin jaqtaushylar da, onymen kelispeytinder de barshylyq.

Suret: Karavan saytynyng skriyni.

Din uaghyzdaushysy ne deydi?

«Qazir kópshilik meshit soqqansha, mektep soqpaysyndar ma degendi jazbanyzdar eshqashan. Jәne de qaytalap aitamyn, keyde qarap otyrsaq, Allanyng dini, Allanyng meshitine qatysty sózder aitamyz dep, nebir osynday Alladan kelgen bәleketterdi kórip jatyrmyz, Alla saqtasyn! Sol ýshin qazaq aitady: «Barlyq bәle — tilken keledi» deydi. Ony aitpasanyz da, pikirinizge, siz aitqan sekildi ýkim beriledi.

Sol sekildi, jas bolsa da Allagha sәjde qylyp, meshit soghyp jatqan jastardy qoldap, jaqsy pikir jazyp ketiniz. «Bәrekeldi! Alla razy bolsyn! Paynambarymyz (s.a.s.) aityp ketken edi: «Kim meshit soqsa, Alla oghan jannatta osynday peyish nәsip etedi» degen sózderdi jazynyzdar. Búl — jaqsylyq. Al, biraq, janaghyday jaman pikir qaldyrsanyz, oghan erteng jauap bertininizdi úmytpanyz. Óitkeni әrbir isimizge, әrbir sózimizge, әrbir jazghan pikirimizge adamnyng aldynda, Allanyng aldynda jauap beretininizdi úmytpanyz», - deydi Qabylbek Álipbayúly. Búl Karanvan sayty keltirgen pikirding tolyq núsqasy.

Suret: Ayatjan Ahmetjanúlynyng әleumettik jelidegi paraqshasynan alyndy.

Osy rette biz belgili pedagog, Respublikalyq «QAZBILIM» ortalyqtarynyng negizin qalaushy Ayatjan Ahmetjanúlyn әngimege tarttyq.

Mektep salu – eng sauapty is boluy kerek!

- Ayatjan myrza, din uaghyzdaushy Qabylbek Álipbayúlynyng «meshit pen mektep» turaly qozghaghan sózin kórdiniz, oqydynyz. Búghan qatysty óz pikirinizdi tarqatyp aitsanyz...

- Shyny kerek, biz býgin shatasqan dәuirde ómir sýrip jatyrmyz ghoy. Búl júrtty shatastyru dep oilaymyn. Men din adamy emespin, ghylymnyng adamymyn. Biraq, dinning ózinde Payghambar: «Men ýmmetterimning bilimdi bolghanyn qalaymyn», - deydi. Dinning ózi «oqy, ghylym, bilim izde» dep bastalady. Sondyqtan, býgingining tilimen aitsaq, mektep salu – eng sauapty is boluy kerek dep oilaymyn!

Ekinshiden, elimizde janylmasam, 220-dan asa apatty mektep, 140-tan astam ýsh auysymdy mektep bar. Búl resmy sandar. Al beyresmy ýsh auysymdy mektepting sanyn jasyrady. Shyny kerek, múnday mektepterding sany 500-den aspasa, kem bolmaydy. Onyng ýstine, biylghy jyly 11-synypty ayaqtaytyn oqushynyng sany 186 myng bolatyn bolsa, 6-synypty ayaqtaytyn oqushynyng sany 400 mynnan asady. Yaghni, tómengi jaqta demografiyalyq ósim kele jatyr. Yaghni, memleketke mektep jetispey jatyr. Dәl osynday uaqytta bizding qazaqqa: «Investisiyany bilimge salma», dep aitu – qastyq dep oilaymyn óz basym.

Meshit – júmada bir kýn tolady. Mektep – bes-alty kýn tolatyn, bilim beretin jer. Meshit tapshylyghy sezilse – júma kýni bir saghat sezilui mýmkin. Basqa uaqytta meshit tapshylyghy sezilmeydi. Sondyqtan, bilimge shaqyratyn uaqyt boldy dep oilaymyn! Búl mәseleni mýftiyat ózi rettep otyruy kerek! Jalpy qadaghalau bolmaghannan keyin, osynday pikirler óte kóp bolady!

Ýsh auysymdy mektep - 30 jyl boyy aityp kele jatqan mәsele!

- Ayatjan myrza, janaghy mektep jetispeushiligi degen mәseleden shyghady. QMDB-nyng dereginshe elimizde 2752 meshit bar eken. Bir ghana Almatynyng ózinde 55-ke juyq meshit tirkelgen. Al resmy statistkia boyynsha (2023 jylghy), elimizde birinshi synypqa barghan baralar sany 1 mln-gha juyqtaydy degen aqparatty kózimiz shaldy. Al biyl oqu jylyn ayaqtaghaly otyrghan oqushylar sany 3,8 mln-dy qúraydy. BAQ-ta da «meshit jetispeydi» degen aqparattan góri «mektep jetispeydi» degen aqparattardy jii kózimiz shalady...

- Jauap bermes búryn, bir qateni dúrystayyn. Qazirgi tanda, resmy sanaq boyynsha byltyr 410 myng bala bardy mektepke. Songhy 5 jylda sol 400 mynnyng ainalasynda bala baryp jýr. 1 mln bala degen qate aqparat.

Jalpy bizde qazir 3,8 mln oqushy bar. Aldaghy oqu jylynda bizde oqushynyng sany 4 mln-gha shyghady, naqty.

Mektep jetispeushiligi, mektepterding ýsh auysymdy boluy – búl otyz jyl boyy kóterip kele jatqan mәsele. Otyz jyl boyy memleket «sheshemiz» dep úrandap kele jatyr. Biraq, qazirgi tanda sheshe almaytynyna ashyq kózimiz jetti. Sondyqtan da jekemenshik mektepterge memleket kóp basymdyq berip jatyr.

Sapaly adamy kapitalgha jetpey, eshqashan damyghan memleket bola almaymyz!

- Demografiyalyq ósim bayqalady. Ásirese, qazaq balalarynyng sany kóbeyip keledi. Al mektep jetispeushiligin tolyq sheshe almau әli ózekti bolyp túr...

- Eger biz shyn mәninde, damyghan memleketterdegi sekildi bilim sapasyn kórgimiz kelse, Singapur, Estoniya, Finlyandiya, Japoniya sekildi aldynghy qatarly sapagha jetkimiz kelse, bizde mektep 1 auysymdy jәne synyptaghy oqushy sany 24-ten aspauy kerek! Ol dýniyege jetpesek, biz eshqashan sapaly bilimge jetpeymiz! Sapaly bilimge jetpeu – búl sapaly adamy kapitalgha jetpeu degen sóz! Al sapaly adamy kapitalgha jetpey, eshqashan damyghan memleket bola almaymyz!

Sondyqtan, keyde osynday mektep jetispeushili degen mәseleni qoldan jasap, osynday uaghyzdardy әdeyi, midy ulau ýshin jasaytyn sekildi bolyp kórinedi, maghan.

Qaruly otarlaudan góri – iydeologiyalyq otarlau qarqyndy jýrip jatyr!

- Jekemenshik mektepter turaly sóz ettiniz. Qazir shet memleketterding Qazaqstanda jekemenshik mektepter saluy jiyiledi...

- Qazir memleketting jekemenshik mektepterge kóp kónil bólip jatqanyn, qazaqtardyng óz balalaryna investisiya salatynyn kórgennen keyin, bizde aghylshyndar, ýndiler, nemister, orystar, fransuzdar mektep salyp jatyr. Jәne olardyng baghasy uday. Aghylshyndardyng bir ghana «Heliyberi» mektebining jyldyq qúny - 14-15 mln. Astanadaghy ýndiler salyp jatqan mektepting jyldyq tólemi - 15 mln mysaly.

Onyng syrtynda, ózimiz jaqsy bilemiz, ontýstikke Resey preziydenti V.Putin ýsh mektep salyp beretin boldy. Onyng barlyghy ainalyp kelgende, otarlaudyng jana bir sipaty. Qazir qaruly otarlaudan góri – iydeologiyalyq otarlau qarqyndy jýrip jatqan kezen. Sondyqtan, mektep joq bolghan sayyn biz iydeologiyalyq otardyng qúrbany bola beremiz.

Bir ghana dýniye, ózderiniz bilesizder, byltyrghy Putinning Ukrainagha soghys ashqandaghy diktant mәselesin biraz aralas mektepter men biraz orys mektepteri jazdy. Ony belgili bir dengeyde Oqu-aghartu ministrligi juyp-japty. Biraq, qanshama orys mektepteri Resey iydeologiyasymen susyndap otyr. Bitirgen týlekteri negizinen Reseyge ketedi. Múnyng barlyghy – iydeologiyalyq jaulaudyng әseri.

Sondyqtan, biz Últtyq qauipsizdigimizdi nyghaytamyz desek, búl mәselening barlyghy oilanatyn mәsele! Eger biz mektebimizdi berip qoysaq – memleketimizdi berip qoyghanymyzben birdey!

- Pikir bóliskeninizge kóp rahmet!

Abai.kz