«مەشىت سوققانشا، مەكتەپ سوق دەپ ايتساڭىز، اللا الدىندا جاۋاپ بەرەسىز». بۇل ەسىمى ەلگە بەلگىلى ءدىن ۋاعىزداۋشى قابىلبەك ءالىپبايۇلىنىڭ ايتقان پىكىرى. ونىڭ بۇل سوزدەرىن كاراۆان سايتى جازىپتى.

قابىلبەك ءالىپبايۇلىنىڭ بۇل ايتقاندارى الەۋمەتتىك جەلىدە، قوعامدىق ورتادا تالقى تۋدىرۋدا. ءدىن ۋاعىزشىسىنىڭ پىكىرىن جاقتاۋشىلار دا، ونىمەن كەلىسپەيتىندەر دە بارشىلىق.

سۋرەت: كاراۆان سايتىنىڭ سكرينى.

ءدىن ۋاعىزداۋشىسى نە دەيدى؟

«قازىر كوپشىلىك مەشىت سوققانشا، مەكتەپ سوقپايسىڭدار ما دەگەندى جازباڭىزدار ەشقاشان. جانە دە قايتالاپ ايتامىن، كەيدە قاراپ وتىرساق، اللانىڭ ءدىنى، اللانىڭ مەشىتىنە قاتىستى سوزدەر ايتامىز دەپ، نەبىر وسىنداي اللادان كەلگەن بالەكەتتەردى كورىپ جاتىرمىز، اللا ساقتاسىن! سول ءۇشىن قازاق ايتادى: «بارلىق بالە — تىلكەن كەلەدى» دەيدى. ونى ايتپاساڭىز دا، پىكىرىڭىزگە، ءسىز ايتقان سەكىلدى ۇكىم بەرىلەدى.

سول سەكىلدى، جاس بولسا دا اللاعا ساجدە قىلىپ، مەشىت سوعىپ جاتقان جاستاردى قولداپ، جاقسى پىكىر جازىپ كەتىڭىز. «بارەكەلدى! اللا رازى بولسىن! پايڭامبارىمىز (س.ا.س.) ايتىپ كەتكەن ەدى: «كىم مەشىت سوقسا، اللا وعان جانناتتا وسىنداي پەيىش ءناسىپ ەتەدى» دەگەن سوزدەردى جازىڭىزدار. بۇل — جاقسىلىق. ال، بىراق، جاڭاعىداي جامان پىكىر قالدىرساڭىز، وعان ەرتەڭ جاۋاپ بەرتىنىڭىزدى ۇمىتپاڭىز. ويتكەنى ءاربىر ىسىمىزگە، ءاربىر سوزىمىزگە، ءاربىر جازعان پىكىرىمىزگە ادامنىڭ الدىندا، اللانىڭ الدىندا جاۋاپ بەرەتىنىڭىزدى ۇمىتپاڭىز»، - دەيدى قابىلبەك ءالىپبايۇلى. بۇل كارانۆان سايتى كەلتىرگەن پىكىردىڭ تولىق نۇسقاسى.

سۋرەت: اياتجان احمەتجانۇلىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىنان الىندى.

وسى رەتتە ءبىز بەلگىلى پەداگوگ، رەسپۋبليكالىق «QAZBILIM» ورتالىقتارىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى اياتجان احمەتجانۇلىن اڭگىمەگە تارتتىق.

مەكتەپ سالۋ – ەڭ ساۋاپتى ءىس بولۋى كەرەك!

- اياتجان مىرزا، ءدىن ۋاعىزداۋشى قابىلبەك ءالىپبايۇلىنىڭ «مەشىت پەن مەكتەپ» تۋرالى قوزعاعان ءسوزىن كوردىڭىز، وقىدىڭىز. بۇعان قاتىستى ءوز پىكىرىڭىزدى تارقاتىپ ايتساڭىز...

- شىنى كەرەك، ءبىز بۇگىن شاتاسقان داۋىردە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز عوي. بۇل جۇرتتى شاتاستىرۋ دەپ ويلايمىن. مەن ءدىن ادامى ەمەسپىن، عىلىمنىڭ ادامىمىن. بىراق، ءدىننىڭ وزىندە پايعامبار: «مەن ۇممەتتەرىمنىڭ ءبىلىمدى بولعانىن قالايمىن»، - دەيدى. ءدىننىڭ ءوزى «وقى، عىلىم، ءبىلىم ىزدە» دەپ باستالادى. سوندىقتان، بۇگىنگىنىڭ تىلىمەن ايتساق، مەكتەپ سالۋ – ەڭ ساۋاپتى ءىس بولۋى كەرەك دەپ ويلايمىن!

ەكىنشىدەن، ەلىمىزدە جاڭىلماسام، 220-دان اسا اپاتتى مەكتەپ، 140-تان استام ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپ بار. بۇل رەسمي ساندار. ال بەيرەسمي ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپتىڭ سانىن جاسىرادى. شىنى كەرەك، مۇنداي مەكتەپتەردىڭ سانى 500-دەن اسپاسا، كەم بولمايدى. ونىڭ ۇستىنە، بيىلعى جىلى 11-سىنىپتى اياقتايتىن وقۋشىنىڭ سانى 186 مىڭ بولاتىن بولسا، 6-سىنىپتى اياقتايتىن وقۋشىنىڭ سانى 400 مىڭنان اسادى. ياعني، تومەنگى جاقتا دەموگرافيالىق ءوسىم كەلە جاتىر. ياعني، مەملەكەتكە مەكتەپ جەتىسپەي جاتىر. ءدال وسىنداي ۋاقىتتا ءبىزدىڭ قازاققا: «ينۆەستيتسيانى بىلىمگە سالما»، دەپ ايتۋ – قاستىق دەپ ويلايمىن ءوز باسىم.

مەشىت – جۇمادا ءبىر كۇن تولادى. مەكتەپ – بەس-التى كۇن تولاتىن، ءبىلىم بەرەتىن جەر. مەشىت تاپشىلىعى سەزىلسە – جۇما كۇنى ءبىر ساعات سەزىلۋى مۇمكىن. باسقا ۋاقىتتا مەشىت تاپشىلىعى سەزىلمەيدى. سوندىقتان، بىلىمگە شاقىراتىن ۋاقىت بولدى دەپ ويلايمىن! بۇل ماسەلەنى ءمۇفتيات ءوزى رەتتەپ وتىرۋى كەرەك! جالپى قاداعالاۋ بولماعاننان كەيىن، وسىنداي پىكىرلەر وتە كوپ بولادى!

ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپ - 30 جىل بويى ايتىپ كەلە جاتقان ماسەلە!

- اياتجان مىرزا، جاڭاعى مەكتەپ جەتىسپەۋشىلىگى دەگەن ماسەلەدەن شىعادى. قمدب-نىڭ دەرەگىنشە ەلىمىزدە 2752 مەشىت بار ەكەن. ءبىر عانا الماتىنىڭ وزىندە 55-كە جۋىق مەشىت تىركەلگەن. ال رەسمي ستاتيستكيا بويىنشا (2023 جىلعى), ەلىمىزدە ءبىرىنشى سىنىپقا بارعان بارالار سانى 1 ملن-عا جۋىقتايدى دەگەن اقپاراتتى كوزىمىز شالدى. ال بيىل وقۋ جىلىن اياقتاعالى وتىرعان وقۋشىلار سانى 3,8 ملن-دى قۇرايدى. باق-تا دا «مەشىت جەتىسپەيدى» دەگەن اقپاراتتان گورى «مەكتەپ جەتىسپەيدى» دەگەن اقپاراتتاردى ءجيى كوزىمىز شالادى...

- جاۋاپ بەرمەس بۇرىن، ءبىر قاتەنى دۇرىستايىن. قازىرگى تاڭدا، رەسمي ساناق بويىنشا بىلتىر 410 مىڭ بالا باردى مەكتەپكە. سوڭعى 5 جىلدا سول 400 مىڭنىڭ اينالاسىندا بالا بارىپ ءجۇر. 1 ملن بالا دەگەن قاتە اقپارات.

جالپى بىزدە قازىر 3,8 ملن وقۋشى بار. الداعى وقۋ جىلىندا بىزدە وقۋشىنىڭ سانى 4 ملن-عا شىعادى، ناقتى.

مەكتەپ جەتىسپەۋشىلىگى، مەكتەپتەردىڭ ءۇش اۋىسىمدى بولۋى – بۇل وتىز جىل بويى كوتەرىپ كەلە جاتقان ماسەلە. وتىز جىل بويى مەملەكەت «شەشەمىز» دەپ ۇرانداپ كەلە جاتىر. بىراق، قازىرگى تاڭدا شەشە المايتىنىنا اشىق كوزىمىز جەتتى. سوندىقتان دا جەكەمەنشىك مەكتەپتەرگە مەملەكەت كوپ باسىمدىق بەرىپ جاتىر.

ساپالى ادامي كاپيتالعا جەتپەي، ەشقاشان دامىعان مەملەكەت بولا المايمىز!

- دەموگرافيالىق ءوسىم بايقالادى. اسىرەسە، قازاق بالالارىنىڭ سانى كوبەيىپ كەلەدى. ال مەكتەپ جەتىسپەۋشىلىگىن تولىق شەشە الماۋ ءالى وزەكتى بولىپ تۇر...

- ەگەر ءبىز شىن مانىندە، دامىعان مەملەكەتتەردەگى سەكىلدى ءبىلىم ساپاسىن كورگىمىز كەلسە، سينگاپۋر، ەستونيا، فينليانديا، جاپونيا سەكىلدى الدىڭعى قاتارلى ساپاعا جەتكىمىز كەلسە، بىزدە مەكتەپ 1 اۋىسىمدى جانە سىنىپتاعى وقۋشى سانى 24-تەن اسپاۋى كەرەك! ول دۇنيەگە جەتپەسەك، ءبىز ەشقاشان ساپالى بىلىمگە جەتپەيمىز! ساپالى بىلىمگە جەتپەۋ – بۇل ساپالى ادامي كاپيتالعا جەتپەۋ دەگەن ءسوز! ال ساپالى ادامي كاپيتالعا جەتپەي، ەشقاشان دامىعان مەملەكەت بولا المايمىز!

سوندىقتان، كەيدە وسىنداي مەكتەپ جەتىسپەۋشىلى دەگەن ماسەلەنى قولدان جاساپ، وسىنداي ۋاعىزداردى ادەيى، ميدى ۋلاۋ ءۇشىن جاسايتىن سەكىلدى بولىپ كورىنەدى، ماعان.

قارۋلى وتارلاۋدان گورى – يدەولوگيالىق وتارلاۋ قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر!

- جەكەمەنشىك مەكتەپتەر تۋرالى ءسوز ەتتىڭىز. قازىر شەت مەملەكەتتەردىڭ قازاقستاندا جەكەمەنشىك مەكتەپتەر سالۋى جيىلەدى...

- قازىر مەملەكەتتىڭ جەكەمەنشىك مەكتەپتەرگە كوپ كوڭىل ءبولىپ جاتقانىن، قازاقتاردىڭ ءوز بالالارىنا ينۆەستيتسيا سالاتىنىن كورگەننەن كەيىن، بىزدە اعىلشىندار، ۇندىلەر، نەمىستەر، ورىستار، فرانتسۋزدار مەكتەپ سالىپ جاتىر. جانە ولاردىڭ باعاسى ۋداي. اعىلشىنداردىڭ ءبىر عانا «حەليبەري» مەكتەبىنىڭ جىلدىق قۇنى - 14-15 ملن. استاناداعى ۇندىلەر سالىپ جاتقان مەكتەپتىڭ جىلدىق تولەمى - 15 ملن مىسالى.

ونىڭ سىرتىندا، ءوزىمىز جاقسى بىلەمىز، وڭتۇستىككە رەسەي پرەزيدەنتى ۆ.پۋتين ءۇش مەكتەپ سالىپ بەرەتىن بولدى. ونىڭ بارلىعى اينالىپ كەلگەندە، وتارلاۋدىڭ جاڭا ءبىر سيپاتى. قازىر قارۋلى وتارلاۋدان گورى – يدەولوگيالىق وتارلاۋ قارقىندى ءجۇرىپ جاتقان كەزەڭ. سوندىقتان، مەكتەپ جوق بولعان سايىن ءبىز يدەولوگيالىق وتاردىڭ قۇربانى بولا بەرەمىز.

ءبىر عانا دۇنيە، وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، بىلتىرعى ءپۋتيننىڭ ۋكرايناعا سوعىس اشقانداعى ديكتانت ماسەلەسىن ءبىراز ارالاس مەكتەپتەر مەن ءبىراز ورىس مەكتەپتەرى جازدى. ونى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى جۋىپ-جاپتى. بىراق، قانشاما ورىس مەكتەپتەرى رەسەي يدەولوگياسىمەن سۋسىنداپ وتىر. بىتىرگەن تۇلەكتەرى نەگىزىنەن رەسەيگە كەتەدى. مۇنىڭ بارلىعى – يدەولوگيالىق جاۋلاۋدىڭ اسەرى.

سوندىقتان، ءبىز ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزدى نىعايتامىز دەسەك، بۇل ماسەلەنىڭ بارلىعى ويلاناتىن ماسەلە! ەگەر ءبىز مەكتەبىمىزدى بەرىپ قويساق – مەملەكەتىمىزدى بەرىپ قويعانىمىزبەن بىردەي!

- پىكىر بولىسكەنىڭىزگە كوپ راحمەت!

Abai.kz