Osy aptada Japoniyada jana ýkimet jasaqtaldy. Búl tek Kýnshyghys eli ýshin ghana emes, jalpy adamzat ýshin de manyzy bar tarihy oqigha boldy. Elu jyl boyy biylik tizginin bermey kele jatqan Japoniyanyng liyberaldyq-demokratiyalyq partiyasy tamyz aiynda ótken jalpyúlttyq parlamenttik saylauda jeniliske úshyrady.

Biylikke kelgen Japoniyanyng demokratiyalyq partiyasynyng kóshbasshysynyng esimi Yukio Hatoyama. Ýstimizdegi jyldyng 16 qyrkýieginen bastap Japoniya Premier-ministri qyzmetine kirisken Yukio Hatoyama jana ghasyrdyng basynda әlemning sayasy arenasyna shyqqan Barak Obama, Mahmud Ahmadiynejad syndy túlghagha ainaluy mýmkin. Búlay oilauymyzgha sayasatkerdin: «Meni tarih keruenin basqa arnagha búrugha baghyttalghan keleshek isterimiz qatty tolghandyrady. Men ózime jýktelip otyrghan tarihy jauapkershilikting salmaghyn da anyq sezinemin» - degen alghashqy sayasy mәlimdeleri týrtki boldy.

ykio Hatoyamanyng AQSh-tyng syrtqy sayasatyna baylanysty aitylghan pikiri de bizdi eleng etkizdi. Jaqynda ghana New York Times gazetinde jariyalaghan maqalasynda Hatoyama Japoniyada ghana emes, jalpy Aziya qúrlyghynda oryn alatyn bolashaq ózgeristerdi sipattap shyqqan. Aziyadaghy ózgeristerdi Hatoyama osy aimaqtaghy ortaq aqsha ainalymy bar sayasi-ekonomikalyq qauymdastyq qúrudan bastau kerek dep esepteydi. Álgi maqalasynda Hatoyama «...biz aziyalyq halyq ekenimizdi eshuaqytta úmytpauymyz kerek» - degeni taghy bar.

Osy aptada Japoniyada jana ýkimet jasaqtaldy. Búl tek Kýnshyghys eli ýshin ghana emes, jalpy adamzat ýshin de manyzy bar tarihy oqigha boldy. Elu jyl boyy biylik tizginin bermey kele jatqan Japoniyanyng liyberaldyq-demokratiyalyq partiyasy tamyz aiynda ótken jalpyúlttyq parlamenttik saylauda jeniliske úshyrady.

Biylikke kelgen Japoniyanyng demokratiyalyq partiyasynyng kóshbasshysynyng esimi Yukio Hatoyama. Ýstimizdegi jyldyng 16 qyrkýieginen bastap Japoniya Premier-ministri qyzmetine kirisken Yukio Hatoyama jana ghasyrdyng basynda әlemning sayasy arenasyna shyqqan Barak Obama, Mahmud Ahmadiynejad syndy túlghagha ainaluy mýmkin. Búlay oilauymyzgha sayasatkerdin: «Meni tarih keruenin basqa arnagha búrugha baghyttalghan keleshek isterimiz qatty tolghandyrady. Men ózime jýktelip otyrghan tarihy jauapkershilikting salmaghyn da anyq sezinemin» - degen alghashqy sayasy mәlimdeleri týrtki boldy.

ykio Hatoyamanyng AQSh-tyng syrtqy sayasatyna baylanysty aitylghan pikiri de bizdi eleng etkizdi. Jaqynda ghana New York Times gazetinde jariyalaghan maqalasynda Hatoyama Japoniyada ghana emes, jalpy Aziya qúrlyghynda oryn alatyn bolashaq ózgeristerdi sipattap shyqqan. Aziyadaghy ózgeristerdi Hatoyama osy aimaqtaghy ortaq aqsha ainalymy bar sayasi-ekonomikalyq qauymdastyq qúrudan bastau kerek dep esepteydi. Álgi maqalasynda Hatoyama «...biz aziyalyq halyq ekenimizdi eshuaqytta úmytpauymyz kerek» - degeni taghy bar.

Atalghan maqalasynda ol: «AQSh-tyng bastamasymen jýzege asyp kele jatqan jahandanu dәuiri ayaqtaluda. Osynday qym-quyt zamanda Japoniya qalay ózining sayasy jәne ekonomikalyq derbestigin saqtap qalyp, últtyq mýddelerin qorghaytyny meni qatty oilandyrady. Óitkeni Japoniya býgin әlemdik gegemon retindegi rólin saqtaugha tyrysqan AQSh pen әlemdik gegemondyqqa shyghugha jol izdep jatqan Qytaydyng ortasynda otyr» - degen oiyn býkpey jayyp saldy.

Búl búryn-sondy әr sózin salmaqtap, sayasy tilek-talaptaryn júmbaqtap aityp kelgen Hatoyamagha deyingi japon basshylaryna mýlde úqsamaytyn batyl sayasatkerding mәlimdeleri. Onyng ýstine, әlemdegi jalpy ishki ónim boyynsha ekinshi orynda túrghan memleketting basyna kelgen túlghanyng osynday oidyng jeteginde jýrgendigi neni anghartady? Búl әlemdik gegemondyqqa taghy bir el ýmitti degen sóz.

Alayda, Hatoyamagha degen alghashqy kónil kýiimizdi irkip qalghan túsymyz da joq emes. Onyng sebebi Hatoyamanyng ómirbayananynda reseylik izding sayrap jatqandyghynda.

Búl kisining atasy da Japoniyanyng ýkimet basshysy bolghan. Biylikte bolghan túsynda Hatoyamanyng atasy 1956 jyly KSRO men Japoniya arasyndaghy dostyqty janghyrtu jónindegi kelisim-shartqa qol qoyghan edi. Endi osy kelisim shartqa qoyghan adamnyng nemeresi Reseymen jaqyn aralasugha mýddeli ekendigin bayqatyp qoydy. Búghan Hatoyamanyng kóptegen jyldar boyy «Resey - Japoniya» qoghamdyq qoryn basqaryp kelgenin taghy qosynyz. Ári Hatoyamanyng Kiitiro esimdi balasy Lomonosov atyndaghy memlekettik uniyversiytette qyzmet isteydi eken.

Áytsede, myqty Japoniya Qazaqstangha teris әserin tiygizbeydi. Japon halqynyng shyghu geneziysi turaly birneshe gipoteza bar. Sonyng biri qazirgi kezde qyzu talqylanyp jatqan - japondyqtardyng ózimizding Altaydan taraghan degen boljam. Japondyqtardyng minez-qúlqy men batyrlyghy da bizge úqsaydy. Osy elding Yaity Haga degen etnopsihology ózining «Últtyq minez turaly on ocherk» atty kitabynda japondyqtyng boyyndaghy qazaqtan ainymaytyn qasiyetterdi tizip shyqqan bolatyn. Olar: basqarushy biylikke degen tabynushylyq pen otanshyldyq, ata-babagha degen qúrmet pen otbasylyq namys, tabighatqa degen mahabbat pen sezimtaldyq, kenpeyildik pen qonaqjaylyq, әzildi jaqsy kóru, sypayylyq pen qanaghat.

Búl ortaq qasiyetter diplomatiyalyq kelissózderde bayqalyp túrady. Sosyn ortaq tarihy tamyrlar adamdardy bir-birine magnitshe tartyp, jaulasugha jol bermeydi. Kerisinshe, tarihy tuysqandyq bir-birine qol úshyn beruge, qiyn-qystau zamandarda kómektesuge iytermeleydi.

Ejelgi japon men ejelgi týrki tilderinde 18 sózding sәikestigi anyqtalghany da belgili. Stalindik qughyn-sýrgin kezinde bizding elge jer audarylghan japondyqtar qazaqtan ógeylik kórmey, pana tapqany da keshegi kýnning shyndyghy. Múnday tarihy faktiler elimiz egemendigin jariyalaghannan beri Japoniyanyng qazaq eline degen kózqarasynyng týzu bolyp kele jatqandyghyna da yqpal etkeni ras. Sondyqtan bizge Japoniyamen qarym-qatynasty terendetu mәselesi basqa memlekettermen baylanysty damytudan anaghúrlym manyzdy.

Biz ýshin gegemondyqqa úmtylghan Qytaymen bәsekege týskisi kelip otyrghan Aziyadaghy myqty memleketting boluy da tiyimdi. Jasyratyn nesi bar, alpauyt Qytay jәne Reseyding arasynda otyrghan bizge Japoniya sekildi seriktes aghayyn kerek. Euraziya kenistiginde ghana emes, barlyq baghyttarda bolashaqta týzetin syrtqy sayasatymyzdy qoldaytyn, syrttan keletin qauip-qaterdi tejep otyratyn, qajet deseniz, últtyq ereksheligimizdi qorghap qalu ýshin de Japoniya sekildi eldi strategiyalyq әripteske ainaldyrugha tiyispiz.

Qytay men Reseyge, Batys pen AQSh-qa berip jatqan tabighy resurstarymyzgha qaray Japoniyagha da jol ashyp, esesine basqa elderden ala almaytyn tehnlogiyalardy tartuymyz kerek sekildi. Onyng ýstine memleketti basqaru isine qajetti әdis-aylalar men qoghamdaghy keybir kelensizdikterdi joyatyn minezderdi ýirenu - asa tiyimdi dep esepteymiz.

Eger jaqyn arada Hatoyamanyng armany oryndalyp, Japoniya gegemon elge ainalatyn bolsa, búl bizding bolashaghymyz ýshin óte paydaly bolmaq. Búl Japoniyanyng yqpalyna týsu degen sóz emes. Búl bizge bir taban bolsa da jaqyn bir memleketting jetistikterin paydalanu, sol arqyly keleshekte Qazaqstandy Aziyadaghy kóshbasshylyq róline dayyndau degen sóz.

Býgingi halyqaralyq sayasi-ekonomikalyq baylanystar jýiesinde basty elementterding biri bolyp aimaqtyq qarym-qatynas ústanymy damyp keledi. Yaghny kýshti memleketting manayynda ornalasqan basqa elder amalsyzdan órkendeu jolyna týspek. Tarihtyng zandylyghy sonday, bir imperiyanyng ornyna kelesi bir favorit dayyn túrady. Aymaqtyq prinsip boyynsha birikken Europa, bolmasa Ontýstik Amerika elderine qaraghanda, aziyalyq elderding birigui nәtiyjeli bola bastaghany osy kenistikte ghúmyr keship jatqan bizdi quantady. Sondyqtan bolashaqta damyghan Japoniyanyng jetken jenisteri men odan kórgen jemisterdi biz de tatuymyz kerek. Qazirgi tanda Europagha eliktep-solyqtaudan góri Qazaqstangha aimaqtyq qauymdastyqty damytugha den qoyyp, sol úiymdar ishinde yqpaldy memleketke ainalu anaghúrlym abyroy әpermek.

Sol sebepten Qazaqstangha Kýnshyghys elining jana sayasy kýshterimen baylanys ornatyp, Japoniyanyng investisiyasyn ózimizge molynan tartyp, sol arqyly ekonomikalyq túrghyda bite qaynasyp ketuimiz qajet.

Japondyq maqalmen qorytqanda: «Ertengi jel - erteng soghady».