10 tamyz – Abay kýni!

«ATA-ANAGhA KÓZ QUANYSh...»

Songhy kýnderi Abaydyng kónili kóterinki edi. Búl ózgeristi bylayghy júrt  anday qoymaghan. Biraq, otaghasynyng qabaghyn baqqan Erkejan birden bayqady. Inisi Ospannyng qazasynan keyingi túnjyrynqy jýzining ashylghanyna ishtey quanady. Búghan Aqylbaydyng sebep bolghanyn da sezedi. Kelimdi-ketimdi kisi ayaghy basylghan bir әredikte Erkejan Abaygha:

– Aqyljannyng bauyrlarynyng ortasyna qosylghany jaqsy boldy-au... –  dep aqynnyng jauabyn tosqanday bógele berdi.

Abay basyn qaghazdan kótergenimen, lәm-mim dep jaq ashpady. Áyelin tyndaghysy keletin synayy bar. Soghan qaraghanda janaghy estigen sóz janyna jaghatynday. Erkejan júbayynyng jyly shyrayyn tanyghan son,  aitpaq oiyn endi irikpedi:

– Jastar әzilderi jarasyp,  birin-biri týzep, mәre-sәre bolady da jatady, әiteuir.

Otbasyndaghy kónil-kýidi tileuqor qosaghynyng aitqyzbay úqqanyna aqyn ishtey razy edi. Endeshe,  búdan әri ýndemey qalugha bolmaydy:

– Onyng ras, osy Aqyl tughanda bala qadirin biletin jasta ma edik, – dedi túnghysh perzentin erkelete almaghanyn moyyndaghanday. – Áytse de, meyirimge  kende bolghan joq. Qara shanyraqtyng kenjesi ornynda erkebúlang ósti. Tek qana, әne bir toqmeyil, maqtan qúmarlau minezi bolmasa...

Qajynyng ózi ghana emes, jas  toqaly Núrghanymnyng da Aqylbaygha qamqor bola alghanyn júrt jaqsy biledi. Onyng auyl moldasynan sauatyn ashqan song odan әri oqymaghan sauyq qúmarlau minezi de belgili. Soghan oray Aqylbaygha arnalypty degen óleninen balasynyng keleshegi alandatqan әke uayymy estiledi: «Ata-anagha kóz quanysh – Aldyna alghan erkesi. Kókiregine kóp júbanysh, Gýldenip oy ólkesi. Erkelik ketti, Er jetti, ne bitti?...».

Bәse, ne bitti?

Ólennen aqyn-әke armany men renishi qatar angharylady: «Sýier úlyng bolsa, sen sýi, Sýiinerge jarar ol. Sýikimi joq qúr masyl by / Sýiretilip óter sol. Tabylmas qayla, Oibayla – Ne payda?..».

Sýikimi qashqan úldan saqtasyn deniz. Áleueti zor әkesi bauyryna salghan túnghyshyn Ábdirahmany sekildi oqyta almay qalghany janyna batatyn.

Songhy uaqytta onyng Jiydebaygha at basyn jiyirek búryp, «óner ortasyn tapqanyna» razy:

– Endi alansyzbyn, sodan meyirimindi ayamashy,  – dedi.

Osy bir beykýnә sóz, alayda Erkejannyng janyna salqyndau tiydi:

– O ne degeniniz, Áubәkirim men Pәkizatymnyn  kókesining múnda ógeylik kórer jóni qaysy, – degeninde jýregin syzdatqan syryn býge almady: – Óitken kýnde ininizding amanatyn úmytqanym ghoy.

Ospan ekeui bauyrlaryna salghan Aqylbaydyng eki balasyna Erkejannyng erekshe óbekteytinin kórip jýr. Endeshe qúrsaq kótermegen  әielding kónilshektigin de týsinedi. Biraq jarynyng  «әlsizdigin» bayqamaghan  bola salu oghan onay emes: «Qalqam-ay, men ýndemey jýremin kóp, Oilama otsyz, oisyz, suyq jan dep. Jýrektegi jalyndy kózden jas qyp, Aghyzghanym bolady ol nege sep?..».

Kelesi sәtte ózi jaqynda tәrjimalaghan ólenmen jarynyng uayymyn ishtey bólisedi: «Ishimde qayghym qalyn, kóz jasym kem, Adam joq, kimdi dos dep men shaghushy em...».

Aqynnyng osy sәt jan syryn ólenge ashyp, sodan júbanysh tauyp otyrghanyn Erkejan bilmegen. Ólenning әzil aralas songhy buynyn oisha qayyryp, jýzi jylúshyray qaldy: «...Áyel adam gýlmen ten, dymdy sýimek, Kózinen jasy shyqsa, boyyna em».   

Talaydan beri salqyn sabyr tauyp, jýzi siyrek jadyraytyn Abaydyng jymighany Erkejannyng eski kýiinishin tez úmyttyrdy. Aqynnyng kitabyna qayta ýnilgenin kórgen son, sharuasymen ainalysyp ketti. Hәkim onasha qalghan song da perzentine qatysty oy sýrleuinen birazgha sheyin shygha almady. «Aqylbaydy aitypty» dep, el auzynda jýrgeni «Ata-anagha kóz quanysh...» degen óleng ghana edi.

Sony biletin keybireudin, tipti ózine kinә artatynynan da habardar. Biraq sol ýshin eshkimning de aldynda aqtalmaq emes. On alty jasynda әke atansa, perzentin qaydan bauyrgha tartsyn. Onyng ýstine әkesi Qúnanbay óz aldyna, Núrghanym da búghan úlynyng mandayynan «sipata» qoymas edi. Ózine bir shaqalaq búiyrmaghan jas toqal Aqylbaydy  kózining aghy men qarasynday kórip,  shang júqtyrmay otyrady.

Olay bolsa, alandaytyn da jóni joq sekildi. Biraq túnghyshynyng moldadan sauatyn ashqan kýii oquyn odan әri jalghastyra almaghany qabyrghasyna batatyny da ras. Bәlkim, úlynyng oquyna der shaghynda mәn berse, әkesi de qolyn qagha qoymas pa edi? Endi, mine, onyng sauyqshal minezine ózin de kinәlidey sezinedi: «Basynda әke aitpasa aqyl jarlyq, Aghayyn tabylmasa oy salarlyq, Qaljyndasyp ótkizgen qayran dәuren, Týbinde tartqyzbay ma ol bir zarlyq?» – dep oigha batady.  

Qara shanyraqtaghy Aqylbayynyng  manghaz qalpy men «elen-selen» tirligine degen qynjylysyn Abay búryn da jasyrmaytyn. Osy sebeppen óleng jazghany da sol bir joly ghana emes. Kórgisi keletini – «sýiinerge jarar» ónegeli úrpaq. Ózining osy armanyn dәiim ólenge týiip, balasynyng qúlaghyna jetuinen dәmeli: «Taygha mindik, Toygha shaptyq, jaqsy kiyim kiyinip. Ýki taqtyq, Kýlki baqtyq, Joq nemege sýiinip. Kýikentay kýtti, Qús etti, ne bitti?...»  dep alang kónil jýretin.

Ras, ne bitti? Shala oqu, bos qaljyn, at jaratyp, sәn taratqan kýndestik... Úlynyng altyn uaqytynyng tekke ótip jatqanyna qalay bey-jay qarasyn: «Jazu jazdyq, Hat tanydyq, Boldyq azat moldadan. Shala oqudan / Ne jarydyq, Qalghannan song qúr nadan?...» dep qabaghy týiiledi. Endeshe «Baghasyz jastyq – Bozbastyq, adastyq... Búrynghy qayda? Oibayla – Ne payda?...». Qayta ainalyp kelmes uaqyttyng qadirin bilgenge ne jetsin: «Saghattyng shyqyldaghy emes ermek, Hәmiyshә ómir ótpek – ol bildirmek. Bir minut – bir kisining ómirine úqsas, Ótti, óldi, taghdyr joq qayta kelmek...».

Balasyna qatysty ókinishinin  jeke basyna, yaky jalqygha ghana emes, jalpygha ortaq ekenin de Abay jaqsy biledi: «Bir dәuren kemdi kýnge –  bozbalalyq, Qartaymastay kórmelik, oilanalyq. Jastyqta kókirek zor, uayym joq, Deymiz be esh nәrseden qúr qalalyq...» – depoqushysyna oy salady. Osyny, әtteng ózge júrt, әsirese, jastar týsinse ghoy: «Áueli óner izdelik, qoldan kelse, Eng bolmasa enbekpen mal tabalyq... «Ehe-ehege» elirme, bozbalalar, Búl bes kýndik bir maydan er synarlyq».  

Aqylbaygha arnaghan sózining qalyng qazaghy dilgir bilim men enbekti dәripteuining bir sebebi ghana ekeni ózine ghana ayan. Janyna oralghaly beri onyng ólenge beyimi baryn bayqap jýr: «Naghashym – er Qazybek әulie etken...» sekildi jyr-toghaulary qúlaghyna jetip te jatady.  Túnghyshynyng ata-tegin maqtan etken sózderimen eshkimning talasa almaytyny dausyz:

« .... Ári Arghyn, babam dese bolmas jalghan, Tek kisi emes osynday joldy salghan... Bekbolat tuyp qalghan sonday zattan... Tilenshi odan tughan ózi dana, Úlyna Orta jýzding bolghan pana...».

Búdan әri onyng «Birine - birinen song júrt biyletip, Jaratqan osylay ghyp haq taghala» dey kelip,  «yghy zor» Qúnanbayday atasymen maqtanghanyna eriksiz ezu tartady: «Búlghynnan ishik kiydim, kәmshat jagha, Sarp ettim dýniyeni bilmey bagha...».

Áke jýregi úlynyng darynyn moyyndaydy. Óz qataryna qaraghanda sózge jýirik,  suyryp salma ekeni de ras: «Álekem bir әn tauyp ber degen son, Matay da alys birtalay jer degen son. Oiyma on minutta osy әn týsti, Qolymdy qapash-qúpash sermegen son», – dep tógiltkenine shyn kónilden razy.

Hәkim «qolyn kesh sermegen» ókinishining ornyn «bilmekke qúmar, ýirenuge toymaytyn» úrpaqpen toltyrsam degen maqsatyna jetuden ýmitti. Aqylbayy men Maghauiyasynyng tayauda ózimen birge Semeydegi Bastauysh bilim beru jónindegi qamqorshylyq keneske mýshe bolghanyn da janyna tayanysh etedi. Onyng ýstine inisi Ospannyng qazasy qamaghan qayghysyn  Aqylbayynyng oraluy jenildete týskendey sezinedi. Ol turaly «eskining bir әngimesin dastan etip jazyp shyghypty» degen sózdi estigen. Ólenning Qap tauyn mekendegen eldegi qos múnlyqtyng ghashyqtyq syry jayynda ekeni aqyngha mәlim.

Búl әngimeni, teginde Tobyqty júrtynyng Abaydan estip, keyin auyzdan-auyzgha taraghaly qashan. Býgin ústaz-әke úlymen onasha qalghanynda, onyng poemasyn tyndaugha yqylas tanytty. Soghan oray Aqylbay emin-erkin ósken minezben qaghazgha qaramay-aq mәnerlep oqy jóneldi. Ólendi tynday otyryp Kavkazdyng tamyljyghan tabighatyn úlynyng shynayy surettey alghanyna kónili toldy: «Qazaqtyng «Qap» degeni Kavkaz serek, Tәnirim, súlu biyik etken erek... Kavkazdy súlu qylghan Qúday qalap, Kórgen adam kete almas tamashalap... Aq jiyek, kókshil súrghylt sәule bergen, Múnartqan Kavkaz buy kóterilgen. Altyn shatyr sәulesi tau basynda...».

Dastannyn, әsirese,  «Búlbúl qús úiqysynan kózin ashyp, Týrine gýl-bәisheshek tanyrqasqan» degen jerine kelgende Aqylbaydyng sóz saptauyna ishtey sýiindi. Biraq óleng sózding «tigisining setinep» ketuinen sekemdenip, óz pikirin әzirge oiyna týiedi: «Pәli, «Ólenge әrkimnin-aq bar talasy, Sonda da solardyng bar tandamasy» degen  osy da».

Hәkim jyrdyng «qiynnan qiystyrghan» shumaqtaryna erekshe yqylas qoyady:  «Qozghaghan jas quatyn mәueli jaz, Maqúlyq qybyrlaghan bәri de mәz» degen «aynalasy tep-tegis, júmyr» óleng joldary «jýregine jyly tiyedi». Odan aqyn ózining tónirekti mәz-mәiram, mamyrajay kýige bólegen «Jazghytúry» atty ólenining lebin  sezgendey jadyraydy: «Jazdyng kórki enedi jyl qúsymen, Jayrandasyp jas kýler qúrbysymen. Kórden jana túrghanday kempir men shal, Jalbandasar ózining túrghysymen...».

Alty ailyq qytymyr qystan keyin jer ayaghy kenip,  tirshilik jayrang qaghady: «Jaz jiberip, jan bergen qara jerge / Rahmetine Allanyng kónil sener. Mal semirer aq penen as kóbeyer, Adamzattyng kónili ósip kóteriler. Qara tastan basqanyng bәri jadyrap, Bir sarannan basqanyng peyili ener». Aqyn-әkening suretti sózining talapty jasqa qanat baylaghany anyq: «Qyrdaghy el oidaghy elmen aralasyp, Kýlimdesip, kórisip, qúshaqtasyp... Kóbelekpen, qúspenen say da du-du. Gýl men aghash mayysyp qaraghanda, Sybdyr qaghyp búrandap aghady su. Kól jaghalay mamyrlap qu menen qaz, Júmyrtqa izdep jýgirip balalar mәz..».

Osyndaghy Abaydyng «du-du úshqan kóbelegi»  men balalardyng mәz-mәiram sureti Aqylbaydyng da dastanynan kórinis beredi: «Kóbelektey kóp әsker sayda dulap, Qamdanghan qalyng kisi shyqty shulap...» nemese «Qozghaghan jas quatyn  mәueli jaz, Maqúlyq qybyrlaghan bәri de mәz». Álbette, beybit kýnde Abaydaghy  «Gýl men aghash mayysyp qaraghanda» sudyng «sybdyr qaghyp búrandap aqqany» jarasymdy-aq. Biraq, osy erke-naz «bir sózge qanjar alyp qaghysqannan irkilip kórmegen» nemese «eki sózdi kótermes zor kókirek, qara saly jamylghan  kempiri kóp» ónirding «tentek» minezimen qabysa qoymas edi.

Sondyqtan Daghystannyng tabighatyn sipattay otyryp Aqylbaydyn  jaziraly ónirdegi qarama-qayshylyqty taygha tanba basqanday beyneleui ústaz kónilinen shyghady: «Gýl men aghash mayysyp qaraghanda, Elirip tik qaraydy Kavkaz myqty». Darhan tabighat pen halyqtyng tәkappar bolmysynyn   betpe-bet qoyyluynan da әke daryn «sybaghasyn» sezedi. Jas aqynnyng kórkem tili men kórikti oiyna jýregi elbirep, jany sýiinedi. Tipti, ózining jazghanyna eliktep, jekelegen sózderin tól shygharmasyna engizgenine ish tartady.

Múny Hәkim ózining Lermontovtan audarghan «Terekting syiy»  ólenine úlynyng elikteuinen de bayqaydy: «Asau Terek doldanyp, buyrqanyp, Taudy búzyp jol salghan, tasty jaryp, – dep tolghanady jas shayyr. – Arystannyng jalynday búira tolqyn / Aydaharday býktelip, jýz tolghanyp...». Kavkazdyng asqaq ruhy men halqynyng kekshil minez-qúlqyn Aqylbay «Daghystanda» sózbe-sóz nemese maghynalyq jaghynan astastyra otyryp tolghaydy: «Aqyryp aidaharday jýz tolghanyp, Taudy búzyp, tas jarghan doly Terek...».

Olay bolsa, osy tauly ónirge «Jaumenen jalyghu joq shabysqannan... Bir sózge qanjar alyp qaghysqannan... Ár jerinen ajaldyng iyisi shyghyp, Suyq týspen qaraydy kәri Kavkaz...» dep berilgen bagha el men jerding «egiz» jaratylysynyng aighaghynday. Tap qazir esil-derti ózi jazghan dastangha aughan Aqylbay әkesining baryn da úmytqanday. Dastandaghy  keyipkerlerimen qoyan-qoltyq aralasyp, tipti dýnie tónkerilse de, ózge eshtenege alandaytyn hәlde emes.

Ólenning kelesi bir sәtinde ótkenning lәzzatty shaghy eles berip, әke jýregin ghashyqtyq syry qytyqtaydy. Daghystannyng tap mynaday aruyn kórgen jangha «onsyz dýnie tar» ekenimen de ishtey kelisedi. Tal boyynyng mini joq, qolang shashty arudyng ajarynan ózining «qaqtaghan aq kýmistey keng mandayly» súluynyng sipatyn tanyghanday bolady. Arudyng ajaryn ózi «Búralghan tal shybyqtay qypsha beli... Tolqyndy qara shashy jibek talday... Alasy az, núrly qara, úyaly kóz, Jaralghan bir denesi qapy qalmay...» dep surettegen edi.

Sol bir «kirsiz tis, qyrly múryn, minsiz erin... alma bet, appaq eti qar sekildi...» kelbet taghy da ainadaghyday jarq etti:  «Alasy az qara kózi núr jaynaydy. Jinishke qara qasy syzyp qoyghan, Bir jana úqsatamyn tughan aidy. Mandaydan tura týsken qyrly múryn, Aqsha jýz, alqyzyl bet til baylaydy». Shәkirt úly da ólenining aqyn-әkege, onyng ózi surettep,  jas atauly qyzyqqan boyjetkenning kelbetin esine salatynyn sezetindey: «Auzyn ashsa, kóriner kirsiz tisi, Syqyldy qolmen tizgen, ish qaynaydy... Soraqy úzyn da emes,  qysqa da emes, Nәzik bel tal shybyqtay búrandaydy... Qolang qara shashy bar jibek taldy, Torghynday tolqyn úryp, kóz tandaydy».  

Aqylbay óz «ghashyghynyn» kelbetine sýisine otyryp,  ústazynyn    «Qansonarda» óleninde kónilin terbegen «hasa súludyng shomylghany» kezinde ózining de kózin arbaghanyn qalay úmytsyn: «Qar – appaq, býrkit – qara, týlki –  qyzyl... Appaq et, qyp-qyzyl bet, jap-jalanash, Qara shash qyzyl jýzdi jasyrghanda...». Osy uaqyt Abaydyng  «Kәmshat bórik, aq tamaq, qara qasty... Alasy az qara kózi ainadayyn... Ýlbiregen aq etti, ashyq jýzdi, Tisi әdemi... Búrang bel, boyy súlu, kishkene ayaq...  Pisken alma sekildi tәtti qyz»  aldynan shygha keletindey tolqyp ketkenin ol bayqamady.

Aqylbay shygharmasyn ayaqtaghanda aqyn-әke  rizashylyghyn ashyq bildirdi:

– Bәrekeldi, el aitsa, aitqanday-aq eken, sóz jaqsysyn kelistiripsin, ishi altyn, syrty  kýmis bolyp shyghypty, – dep úlynyng jauabyn kýtpesten kitap sóresine búryla berdi:

– Endi sen mynany da oqyp shyq, – dedi orys tilindegi kitapty ústatyp jatyp.

Búl aghylshyn jazushysy Haggardtyng «Sýleymen patshanyng qazynasy» («Kopy sarya Solomona»)   romany bolatyn. Ákesi dastandy únatyp otyrghanday kóringenimen, Aqylbaydyng kónilinde «ne aitar eken» degen  kýmәni basym edi. Tól tuyndysyna janaghy berilgen bagha men syilaghan kitap jas aqyndy sәigýlik mingennen artyq quantty. Jiydebaygha kelui jiyilegen Aqylbay әke tarapynan jyly shyraydy osy joly shyndap sezinip, aghynan jaryldy:

– Rahmet, әke, – degeninde «әke» sózin әdeyi basa aitty, – ózge júrttyng da tirshiliginen habardar bolghan lәzim ghoy.

– Dúrys aitasyn, onyng ýstine myna kitaptaghy jat júrttyn   bizding elmen taghdyrlas ekenin de keyin úgha jatarsyn. Oqyp kór, únasa aitasyn, – dep búl әngimening әli de jalghasatynyn bildirdi.

Osydan  kóp úzamay-aq, taghy bir jolyqqanda úlyna romannyng únaghanyn bilgen son, ony óleng etip jazugha kenes berdi. Ol da kibirtiktey qoymady. Qayta osynday  әngime bolaryn sezgendey jýzi núrlanyp túrghan...

Shәkirt-balalarynyng biri – Aqylbay da ómir ónegesinen ólenmen susyndap, jay ghana «kóz quanyshy» emes,  «sýiinerge jarar» azamatqa ainalyp kele jatty. Ákesining «Eskendir», «Masghút», «Vadiym», «Ázimning әngimesi» jәne basqa shygharmalaryna oy jiberip, aqynnyng jan syryna den qoyghan-dy.

Aqylbay «Daghystan (kәri Jýsip»), «Zúlys»   dastandarynda   ústaz ýlgisimen zamannyng tamyryn basyp, úly aqyn óleng sózining terenine «sýnguge» tyrysady.  El-júrtynyng basyndaghy qaranghylyq pen bodandyq qyspaghyna onyng da jýregi aqyn-әkesimen birge syzdaydy: «Orys aitty ózine erik berem dep, Kimdi sýiip saylasan, bek kórem dep. Búzylmasa, oghan el týzelgen joq, Úlyq jýr búl isindi kek kórem dep...».

Búl azday aghayynnyng alakóz tirligi de qabyrghasyna batady:  «Baryp kelse Ertisting suyn tatyp, Berip kelse bir aryz bútyp-shatyp, Eldi alyp, Edildi alyp esiredi, Isip-keuip, qabaryp kele jatyp». Búl – bas kóterer iygi jaqsynyng kópshiligi halyqtan alystap, orys patshasynyng biyligine jaltaq kýy keshken kezeng edi.

Belden basqan otarlyq biylikke jәne qaryndas halqynyng kýiki tirligine  ashynghan aqyn-әkesinin  mún-zaryn sanasyna toqy beredi.  Biraq, Abay ózi úsynghan hikayany úly  shapshang jaza qoyady dep oilamasa kerek. Sondyqtan óz oiyn onyng ótken joly-aq aitqyzbay úqqanyna riza.  «Zúlys» poemasynda Aqylbay Afrika qúrylyghyn sheteldikterding otarlauyna qaru alyp, qarsy kóterilgen jergilikti júrttyng qaysar minezin dәriptep, oy jelisin әke armanymen ózektes óredi. Bar aiyrmasy, dastandaghy oqigha Shynghystaudyng baurayynda emes, Afrikadaghy Nil dariyasynyng boyynda ótedi.

Hәkim shәkirtining jana shygharmasynan qara qúrylyqtyng qazynasyna qyzyqqan kelimsekterding «bay meyirsiz er qúldan saza tartqan» opasyz taghdyrynyng kuәsine ainalady. Afrika zәngileri turaly dastan әkeli-balaly ekeuding otarlyq «órtine» kýiingen jandarynyng yshqynysy bolatyn. Olar bodandyq qúryghynda búlqynghannyng jalghyz qazaq emesin biledi. Europanyng sol tústaghy Angliya men Fransiya, Ispaniya men Portugaliya sekildi әleuetti  memleketteri  ozyq tehnika men tehnologiyanyng arqasynda jana jerlerge basa-kóktey kirdi. Ásirese, HVIII ghasyrda kenje qalghan halyqtar jappay derlik qúldyq qamytyn kiydi.

«Krepostnoylyq pravo» kenirdegin syghymdaghan irgedegi orys patshalyghy múhit kezip, әure bolmady. Oral tauynan asyp, ontýstikke qaray jónkidi. Europalyq otarlaushylar «qazynaly» jerlerdi, arzangha bolsa  da satyp alyp jatty. Al, orys basqynshylary kerisinshe, әueli Sibir júrtyn, búdan keyin kezinde ózi bas úrghan «Altyn orda» múrageri – qazaq dalasyn zorlyqpen basyp, janshydy. Búghan kelispey, qarsy shyqqandy qyryp, joydan da esh tayynbady.

Aqyn úldaryna bodandyqta kýn keshken elder turaly jyr jazugha tapsyrma berui, Abaydyng ishte qaynaghan yza-kekti shym-shymdap bolsa da syrtqa shygharuynyng «beykýnә» joly edi. Ol aghartushylyq jolyndaghy  tynymsyz qam-qareketke kóshken edi. Aqynnyn  qarumen maydangha týsuge emes, bilim men óner bәsekesine shaqyruy ómirden týigen  úly sabyr edi. Alla taghalanyng erekshe jaratylysy – adam ekenin bilgendikten «tәnirining bergen óneri / kók búlyttan ashylsa... kirlegen jýrekting juynbay túra almasyna»  senedi.

Osylay qayran qazaghyn oyatudy ansaghan  Hәkim aqyndargha zor ýmit artady: «Tәnirining kýni jarqyrap, Úiqydan kónil ashar kóz...  Sonda aqyn belin buynyp, Aldy-artyna qaranar. Dýnie kirin juynyp, Kórinip oigha sóz salar. Qyransha qarap qyrymgha, Múng men zardy qolgha alar».

...Al, qazir she? Halyqtyng janyna batqan sózdi biz – aqyn - jazushylar, barsha qalamger qauym aita alyp otyrmyz ba? «Kektenip nadan, zúlymgha, Shiyrshyq atar tolghanar» jannyng kóp emesi de shyndyq.

Abaydyng «Ádilet pen aqylgha / Synatyp kórgen-bilgenin,  Bildirer alys, jaqyngha / Solardyng sóile degenin. Yzaly jýrek, doly qol, Uly siya, ashy til / Ne jazyp ketse – jayy sol, Jek kórsender ózing bil» deui de sodan.

El-júrtyn suretti sózding samalymen sergitip, tereng oimen terbegen adamdyq pen azattyqtyng shamshyraghy   –  Abay sózin Aqylbay da aqyn-әke amanatynday qabyldaydy. Zamanynyng zaryn jan jýregimen týsingen daryndy aqyn, ókinishke qaray, Semeyde әkesining qyrqyn bergen kýni jalghannan baqigha ozdy.

Bolat Jýnisbekov

Abai.kz