QR Bas prokurory B.Asylovqa! 

QR Sybaylas jemqorlyqqa qarsy is-qimyl agenttigi tóraghasy A.Júmaghaligha!

Turizm jәne sport ministri E.Myrzabosynovqa!

Biz búghan deyin birneshe ret sport salasy, onyng ishinde futbolgha ketip jatqan  sansyz milliardtar turaly deputattyq saual jasadyq. 2021 jyly jasaghan saualymyz qoghamda ýlken rezonans tudyrdy. Qazaq qazynasy arqyly bayyp jatqan shetel legionerleri sheruin toqtatu turaly talabymyz da qoghamnyng qatty qoldauyna ie bolghan edi. Óitkeni sol kezde tek premier-liganyng 150 futbolshysy, yaghny 40 payyzdayy sheteldikter edi. Tipti, birinshi ligada da 16 legioner bar edi...

Al biylghy 2024 jylghy Parlamenttegi sport turaly zang jobasy tanystyrylymynda Úlybritaniya, Fransiya, Germaniya tb damyghan elder, tipti kórshimiz Ózbekstan da  17-18 sport týrin ghana qarjylandyrsa, bizding Qazaqstan olardan 10 ese asyp týsip, 180 sport týrin qarjylandyratyny, yaghni, ministrlikting sportty sauyn siyr etip alghany turaly  kótergen mәselemiz de kópting qoldauyna ie bolghan-túghyn. Biraq,  jyl sayyn tek 13 jazghy jәne 5 qysqy olimpiadalyq sport týrlerinen ghana medal jenip alynady. Yaghni, bizding talap etken 18 sport týri osy jerden-aq shyghyp túr.

Óitkeni, Sport ministrligining mәlimeti boyynsha «2018-2020 jyldary sporttyng barlyq týrlerine 646 mlrd tenge bólingen, onyng 72 payyzyna juyghy elimiz ýshin basymdyghy men manyzyn eskerilmey bólingen.»

Yaghni, sonda 3 jylda 500 mlrd-tay aqsha dalagha ketken bolyp túr?! Al búny 30 jylgha kóbeytsek, esebimiz janylyspasa, 15 trillion tenge bolady!!? Búl elding jyldyq budjetining 70 payyzdayy?!.

Bir quanarlyghy, qazir Mәjiliste talqylanyp jatqan zang jobasynda osy legionerlerdi toqtatu men 180 sport týrin qysqartu sekildi birqatar mәseleler ong sheshiletin boldy. Sporttyng 60-70 týrine qysqartpaqshy ministrlik! Sonyng ózinde Europa elderinen 4 esedey kóp?!

2018 jyldan bastap sport salasynyng budjeti 2 esege ósip, 1,4 trln tengeni qúrady. Aldaghy 3 jylgha taghy 1,3 trln tenge bólu josparlanghan. Qanshama mol qarjylandyrugha qaramastan, Qazaqstan olimpiadalyq medalidyq esepterde jәne Dýniyejýzilik sport reytinginde eng tómen oryndarda.

QR Preziydenti Q.Toqaev sportta budjetting aqshasyn ondy-soldy  shasha berudi toqtatudy talap etse de, aqsha shashu aghynyn әzir azaymay túr...

Tek songhy 6 jyl ishinde (2018-2023 j.) «Samúryq-Qazyna» AQ 4 kәsiptik klubqa 138 mlrd tenge bólgen. («Astana» FK - 50,1 mlrd, «Barys» HK - 48,8 mlrd, «Astana Qazaqstan Team» velotoby - 31,5 mlrd, «Astana» BK - 8 mlrd). Ne degen milliardtar desenizshi?!.

Qazaqstanda eng kóp jalaqy alatyn – futbolshylar.  Biz sharshap qalghan Arshavin siyaqtylargha da  55 mln. tengege deyin ailyq tólegenbiz kezinde. Europadaghyday naryq qalyptasyp, jeke klubtar óz qaltalarynan tólep jatsa meyli ghoy. Bizde memleketting budjetinen, yaghni, halyqtyng qaltasynan tólenip jatyr.

Budjetten qyruar qarjy bóletindey, futbol memleketting manyzdy mәselesi me? Memleketting budjetinen tek memleketting manyzdy salasyna ghana ýnemdelip qarjy bólinui kerek. Halyq qarjysyn futbolgha shashyp otyrghan Qazaqstan sekildi el әlemde joq.

Futboldy damysyn dep qansha qarjy bólsek te, futbolymyz emes, futboldaghy jemqorlyq sonsha damyp jatyr. FIFA reytingisi boyynsha biz әli kýnge deyin songhy 110-130-shy  oryndar arasynda jýrmiz. Omyraulaghan 30-dyqqa kirudi oilaudy da qoyghanbyz. Al futboldaghy №1 jemqorlyq qylmys bolyp sanalatyn «kelisip alghan kýdikti oiyndar-matchtar» sany boyynsha әlemdik reytingte aldynghy 4-oryngha shyghyp, sportta da jemqorlyqqa úshyraghan el bolyp tanyludamyz.. (Sportradar halyqaralyq úiymynyng antiyreytingi). Áriyne, jemqorlyqtan әr qashan aldamyz bar salada! Oghan esh kýmәn joq...

Sonda biz memleketting qarjysyn futboldaghy jemqorlyqty damytugha júmsap jatyrmyz ba? Faktilerge qarasaq, solay. Toqeteri, sport, futbol degen memleketting mlrd-taghan qarjysyn shyghyndatyn, әldekimderding qaltasyn tyghyndatatyn salagha  aynalghan.

Al sportymyzdaghy eng masqaralardyng biri - «Astana velosport» klubyna ketip jatqan qyruar qarjynyng naqty esebin de eshkim bilmeydi. Tek «Samúryq – Qazynanyn» ózi  31,5 mlrd tenge audarghanyn aityp óttik.   Bizding býkil últtyq sportymyzgha bólinip jatqan qarjy osy shaytanarba aidaghandargha shash-etekten shashylyp jatqan aqshanyng shiyregine de jetpeydi.

Al endi olar olimpiadada, Tur de Frans, Djiro de Italiya jarystary etaptarynda eshqashan Qazaqstan tuyn kótergen emes. Olar tek óz elderining tuyn kóterip, әnúranyn aitady. Sonda qalay, biz qazaqtyng milliardtaryn ayamay shashamyz olargha, olar óz elderining atyn shygharady ol aqshagha? Múnday qorlyqqa Qazaqstannan basqa qanday el kónedi?

Memleket basshysy biyl 2024 jyly 27 tamyzda Olimpiada jýldegerlerimen kezdesude sheteldik sportshylargha azamattyq berip, el atynan dodagha qosu tәjiriybesin dogharu kerek ekenin tapsyrsa da, eki ay ótpey, eki veloshabandozdy Fransiya men  Italiyadan   aldyryp,  kelisim-shart jasaghanyn Astana velosportyna ne deuge bolady?!

Preziydent sol jiynda elimizdegi 500-den astam Balalar men jasóspirimderding sport mektebindegi olimpiadalyq sport týrlerining joghary jetistikter nәtiyjesi nasharlyghyn,  qarjynyng dúrys bólinbeuinen budjet aqshasynyng basym bóligi «jelge úshatynyn» óte dúrys aitqan edi.

IYә, mysaly, Qazaqstanda 100-den asa futboldan Balalar men jasóspirimderding olimpiadalyq sport mektebi bar eken. Biraq Qazaqstan osy kýnge deyin futboldan olimpiadagha qatysqan joq. Sonda nәtiyje qayda, 33 jyl boyy ne dayyndap kele jatyr? 33 jyl boyy júmsalaghan milliardtardyng óteui qayda?

Memleket basshysy 2023 jyly barlyq sport federasiyalaryna reviziya jýrgizu turaly tapsyrma berdi. Sodan beri ekinshi jylgha ketip barady, eshtene istelgen joq, biluimizshe, bir ghana federasiyagha reviziya jasalghan. Atyshuly futbol federasiyasyna әli eshkim jolaghan joq.

Al futboldan tórt oiynda qaqpasyna 8 gol kirgizip, oisyray útylghan, bir de bir ret jeniske jetpegen últtyq qúramanyng bas bapkeri, reseylik Shershesovke Barmenqúlov basqaratyn Qazaqstannyng futbol federasiyasy jylyna 640 mln tg tóleydi deydi baspasóz. Al endi 640 milliondy 8 golgha bóleyik? Sonda biz púlymyzdy maqtaytyn, tilimizdi taptaytyn Cherchesovke qarsylastyng emes... bizding últtyq qúramanyng óz qaqpasyna salghyzghan әr goly ýshin 80 million tenge tólep otyrmyz!?.

Eng ókinishtisi 30 jyl boyy futbolgha bólinip kelgen budjetting osynau qyruar qarjylaryna ne futboldy damytqan joqpyz, ne infraqúrylym salghan joqpyz. Stadiondarymyz keshegi Kenes odaghynan qalghan, kemi 70 jyl búryn salynghan. Qazaqstan 30 jylda 1 ghana stadion salsa, futbol budjeti bizden eki esege juyq az, Olimppiadan altyn arqalap qaytatyn  Ózbekstan 10 stadion salyp tastaghan...

Osydan 3 jyl búryn kýiingennen aitqan edik: «Milliardtar júmsalyp jatqan qazaq futbolynda gol joq, al auyldarda jol joq! Gol salmaytyn, tek halyq qazynasyna qol salatyn, qol salghanda mol salatyn futbolgha milliardttardy bosqa shashudy toqtatatyn uaqyt jetti!»-dep. Sodan beri de jetiskenimiz shamaly, endi el bolyp, esimizdi jiigha tiyispiz!

«Aq jol» fraksiyasy úsynystary:

1.Bas prokuratura men QR Sybaylas jemqorlyqqa qarsy is-qimyl agenttigi  Preziydent tapsyrmasyn basshylyqqa alyp,  barlyq sport federasiyalary men kәsiptik sport klubtaryna jedel reviziya jýrgizui tiyis.

2.Osy uaqytqa deyin memleketten sportqa, sonyng ishinde futbol salasyna bólingen qarjynyng esebi berilui tiyis. Óitkeni ol halyq qarjysy! Elimizdegi kәsiby futbol klubtaryna budjetten jyl sayyn qansha qarjy bólindi? Qazaqstan futbol federasiyasyna 2002 jyldan beri UEFA-dan jyl sayyn qansha qarjy bólindi? Turizm industriyasy men sportty qoldau qorynan jәne Últtyq olimpiada komiytetinen, «Samúryq-Qazyna» qorynan futbol federasiyasyna jyl sayyn qansha qarjy bólindi jәne qayda júmsaldy, bәrining esebin el bilui tiyis.

3.Kәsiby sport, futbol – búl negizi biznes. Al әlemde kәsiby sport memleketting moynyna minip almaydy. Sondyqtan, budjetke baylanghan futbol jәne basqa da kәsiptik klubtardyng barlyghyn jekeshelendirip, memleketten qarjylandyrudy toqtatu qajet;

4.Kezinde «Aq jol» partiyasy talay kótergendey, memleket qarjysy balalar men jasóspirimder mektepterin damytugha, últtyq sportqa bólinui kerek. Auyldardaghy talantty balalargha jaghday jasaluy kerek. Audan ortalyqtarynda, qala manynda da tegin futbol alandaryn salu kerek.

Halyq qarjysy halyqqa júmsaluy tiyis!

Qúrmetpen, «Aq jol» fraksiyasy deputattary:

Qazybek Isa,

Azat Peruashev,

Dәniya Espaeva,

Erlan Barlybaev,

Serik Erubaev,

Erjan Beysenbaev.

Abzal Qúspan, bir mandatty deputat,

Bolat Kerimbek, «Amanat» partiyasy mýshesi

Abai.kz