Mәjiliste Ekologiya mәseleleri jәne tabighat paydalanu komiytetining tóraghasy Edil Janbyrshinning jetekshiligimen komiytet otyrysy ótti. Jiyn barysynda elishilik qúndylyqtardy damytu jәne otandyq tauar óndirushilerdi qoldau mәseleleri talqylandy.

Otyrysty ashqan Edil Janbyrshin Preziydent Qasym-Jomart Toqaev elishilik qúndylyqtardy jәne otandyq tauar óndirushilerdi qoldau, yaghny importty oqshaulau boyynsha әdiletti qorghau sharalaryn iske asyrudy tapsyrghanyn aitty. Osyghan baylanysty Qazaqstandaghy «Teniz», «Qashaghan» jәne «Qarashyghanaq» iri múnay-gaz jobalarynda júmys isteytin transúlttyq múnay-gaz kompaniyalarynyng satyp aluyndaghy otandyq tauarlardyng ýlesin arttyru ýshin 2023 jylghy mausymda Energetika ministrligi janynan júmys toby qúrylghan.

– Býgin biz «Ónimdi bólu turaly kelisimderdi iske asyru» jónindegi júmys tobynyng bir jylghy júmysynyng qorytyndysyn qarastyramyz. Atap aitsaq, 2024 jyly 15 mamyrda 23 otandyq tauar óndirushimen: «Tenizshevron» (13 kontrakt – $52 mln), «NSOS» (5 kontrakt – $79 mln) men «Qarashyghanaq Petroleum Opereyting» (5 kontrakt – $105 mln) kompaniyalary jalpy somasy 240 mln AQSh dollaryna kelisim sharttargha qol qoydy. Otyrysymyzdyng kýn tәrtibindegi basty mәsele – «Qarashyghanaq» jobasynda qyzmet etip otyrghan «Qarashyghanaq Petroleum Opereytiyn» kompaniyasynyng 2024 jylghy otandyq tauarlardy satyp alu jóninde jәne 2025 jyly osy baghyt boyynsha júmys josparlaryn tyndau, – dedi E.Janbyrshiyn.

«Qarashyghanaq Petroleum Opereyting B.V.» JShS bas diyrektory Marko Marsily búl baghytta deputattarmen jәne Ýkimetpen birlesip júmys jýrgizgennen beri Qarashyghanaq jobasyndaghy tauarlardyng jergilikti qamtu ýlesi 2022 jylghy 7 payyzdan 2024 jyly 18 payyzgha deyin óskenin habarlady. Otandyq tauar óndirushilermen ózara týsinistik turaly 23 memorandum jasalghan. Onyng tórteui boyynsha biyl nauryz-sәuir ailarynda tender ótkizu josparlanyp, taghy tórteui boyynsha alghashqy kezendegi yntymaqtastyq júmystary jýrgizilip jatyr.

Búl rette kәsiporyn birqatar ónim ataulary boyynsha qajetti oqshaulau dengeyinen asyp týsken. Mysaly, únghymalardy qosu baghdarlamasy boyynsha moduliderdi lokalizasiyalau («Kaspian Kontraktor Trest» JShQ) 67 payyzdy (qajet 55%), únghymanyng basqaru pulitteri ýshin («Green Spark Limited» JShS) 30,9 payyzdy (qajet 14%) qúrady.

Basty mindetter qataryna servistik kelisimsharttar ayasynda qoldanylatyn tauarlardy oqshaulau, jergilikti qamtu ýshin onlayn-platforma qúru, barlyq kelisimshart boyynsha tauarlardyn, júmystardyn, qyzmetterding mindetti paketin engizu kiredi. Sonday-aq bilikti qazaqstandyq óndirushilerding tizimin qúru jәne túraqty týrde janartu, tenderlerdi baghalauda jergilikti qamtu ýlesin arttyru jәne basqalar.

Energetika viyse-ministri Qúdaybergen Arymbekting aituynsha, 2024 jyldyng qorytyndysy boyynsha «Qarashyghanaq Petroleum Opereyting» kompaniyasynyng tauarlardy, júmystardy jәne qyzmetterdi satyp aluynyng jalpy kólemi 485,7 mlrd tengeni, ishki qúnnyng ýlesi 315 mlrd tengeni (64,9%) qúraghan. Búl rette qúny 6,3 mlrd tenge bolatyn kompressorlar men gaz turbinalarynyng qosalqy bólshekterin shygharatyn óndirushilerdi, sonday-aq 3,9 mlrd tengege týpnúsqalyq jabdyq óndirushilerining tauarlaryn oqshaulau mýmkindigi bar.

 – Birlesken júmys nәtiyjeleri – «Qarashyghanaq Petroleum Opereyting» 2024 jyldyng mamyr aiynda otandyq tauar óndirushilermen jәne júmystardy (qyzmetterdi) jetkizushilermen jalpy somasy shamamen 105 million dollargha qol qoyghan bes kelisimshart, qazan aiynda jalpy somasy 88,3 million dollargha jeti kelisimshart jәne jeltoqsanda jalpy somasy 5,6 million dollar bolatyn eki kelisimshart, – dedi viyse-ministr.

Onyng aituynsha, biyl tauar óndirushilermen jasalghan memorandumdardy jýzege asyru jәne E-procurement elektrondyq satyp alu jýiesin engizudi ayaqtau josparlanyp otyr.

Sonday-aq deputattargha Múnay-gaz mashinalaryn jasaudy damytudyng halyqaralyq ortalyghynyng qyzmeti turaly aqparat berildi. Onyng bas diyrektory Dastan Ábishev ortalyqtyng Ýkimet pen múnay-gaz salasyndaghy ýsh iri operatordyng bastamasymen múnay-gaz mashina jasau ónimderine qajettilik turaly derekterdi biriktiru jәne taldau, ishki naryqty taldau jәne qazaqstandyq óndirushilerding әleuetin damytu, investisiya tartu jәne tehnologiyalar transferti ýshin qúrylghanyn habarlady.

Talqylau barysynda Mәjilis deputaty Dýisenbay Túrghanov qazir deputattar tauardyng shyqqan elin anyqtau mәseleleri boyynsha zang jobasyn әzirlep jatqanyn eske saldy. Onyng ayasynda qazaqstandyq tauar óndirushilerding birynghay tizilimin engizu josparlanghan. Osy orayda ol óndirushiler úsynatyn tauarlardyng shynymen de qazaqstandyq ónim ekenine kóz jetkizu ýshin múnay-gaz kompaniyalaryna әleuetti jetkizushilerdi reestrden tandau qajettigin aitty.

Jiyn barysynda deputattar ózge de mәselelerdi kóterdi. Atap aitqanda, satyp aludyng ashyqtyghyn saqtau, shaghyn tauar óndirushiler ýshin tenderge qatysudyng qoljetimdiligi. Snejanna Imasheva múnay-gaz salasyndaghy servistik kompaniyalargha óz ónimderin jetkize bastaghan «Auyl amanaty» baghdarlamasyna qatysushylarmen yntymaqtastyqtyng әleuet zor ekenin atap ótti. Býginde «Qarashyghanaq Petroleum Opereyting» seriktesteri Batys Qazaqstan oblysyndaghy auylsharuashylyq tauar óndirushilerinen ay sayyn 200 myng júmyrtqa, 500 keli sary may, 30 tonna kartop, 17 tonna piyaz, 10 tonna sәbiz jәne qyryqqabat satyp alady.

Otyrys conynda komiytet tóraghasy Edil Janbyrshin jergilikti qamtudy damytu jәne otandyq tauar óndirushilerdi qoldau júmystaryn jalghastyru kerektigin basa aitty. Jyl sayyn qazaqstandyq tauarmen qamtu ýlesin úlghaytyp, elimizdegi múnay-gaz sektoryndaghy kәsiporyndar ýshin tauarlar men jabdyqtar óndirisin ashyp, keneytu qajet. Óitkeni búl – qosymsha júmys oryndary, budjet kiristeri, jana innovasiyalyq tehnologiyalar, bilikti kadrlardyng kóbengi.

– Ózderinizge belgili, 2024 jyly 25 qarashada Mәjiliste ótken Ýkimet saghatynda múnay sektory kәsiporyndaryndaghy tauarlardyn, júmystardyng jәne kórsetiletin qyzmetterding qazaqstandyq tauarlarmen qamtu ýlesin 60 payyzgha deyin úlghaytugha qatysty úsynym bolghan. Búl – Memleket basshysynyng tapsyrmasy. Osy mәsele bizding Komiytetting baghyty boyynsha júmys isteytin múnay-gaz, energetika, uran jәne tótenshe jaghdaylar salalaryna qatysty ýnemi baqylauda bolady, – dep týiindedi Edil Janbyrshiyn.

Abai.kz