Emge ilip alar bir úiqasy joq әnsymaqtardy ekran men sahnadan shyrqap jýrgenderdi, tipti, halyq әrtisterin de kórdik…

Ánshilerimiz barrikada jasap alyp, “fonogrammany toqtatugha bolmaydy, onda qúrimyz” dep kese-kóldeneng jatyp alghan…

“Fonogrammany toqtatugha bolmaydy, sahnalyq, dybystyq tehnikalyq jabdyqtarymyz dayyn emes” degen әngime osydan 20 jyl búryn da aitylghan… Osylay soza bersek, әnshilerimiz endi 20 jyldan keyin de “dayyn emespiz” dep otyrady…

Fonogrammany paydalanyp, daryny da, dauysy da joq oryndaushylar sahnada sayran salyp jýr...

Qatang zang qabyldaghan memleketterde ekran men sahna týgili, toyda da fonogrammamen әn aitugha tyiym salynghan.

Býgin QR Parlamenti Mәjilisining Jalpy otyrysynda “Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine mәdeniyet jәne bilim beru mәseleleri boyynsha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng jobasy birinshi oqylymda qabyldandy.

Talay jyldan beri kóterilip kele jatqan mәsele - fonogrammany paydalanyp әn aitudy toqtatudy talap etken QR Parlamenti Mәjilisi deputaty Qazybek Isanyn sózin jariyalap otyrmyz.

“FONOGRAMMA BOLU KEREK!”-degenderdiki “HALYQTY ALDAY BERU KEREK!”-degen sóz!

-Biz búl zang jobasyn qoldaymyz. Jana bayandama jasaghan deputat Ashat Aymaghambet atap ótkendey, onomastika mәselesinde jekemenshik mektepterge at qoi endi zanmen retteletin bolady. Sonymen qatar konserttik mekemelerde ghana emes, jalpy telearnalar men radiolarda da kórkemdik kenester qaghaz jýzinde qalmay, naqty júmys isteui kerek. Áytpese, eshqanday talapqa say kelmeytin әnder qaptap ketti. Tipti, halyq әrtisteri de emge ilip alar bir úiqas tappaytyn әnsymaqtardy ekran men sahnadan shyrqap jýrgenderin talay kórdik…

Mening aitayyn degen mәselem, jana әriptesim Maqsat Tolyqbay súraq qoyghan fonogramma mәselesi.

Talay jyldan beri jyr bolyp kele jatqan fonogrammagha biz osy zanmen nýkte qonymyz kerek! “Ayta-ayta Altaydy, Jamal apay qartaydy” degendey, búl mәseleni talay jyldan beri kóterip kelemiz. Kezinde sol Jamal apayday halyq әrtisteri eshqashan fonogrammamen әn aitqan emes!

Ótken aptada osy zang jobasyn talqylaghan júmys tobyna bir top әigili әnshilerimiz qatysty. Barlyghy barrikada jasap alyp, “fonogrammany toqtatugha bolmaydy, onda qúrimyz” dep kese-kóldeneng jatyp alghan… Tek qazaqtyng daryndy әnshisi Erlan Rysqaly ghana “fonogrammany qúrtu kerek” dedi.

“Fonogramma bolmasa, qúrimyz” degen әnshilerding jeleui qanday? Án aitugha qajetti sahnalyq, dybystyq jәne tehnikalyq jabdyqtar joq, dayyn emespiz”-deydi әnshiler әlaulaylaryn hormen aityp.

Biz әnshilerding әuenine jyghylghan Mәdeniyet ministrligining úsynysymen fonogramma paydalanudy birneshe ret júmsarttyq.
«Eger oiyn-sauyq mәdeniy-búqaralyq is-sharalardy ótkizu orny muzykalyq shygharmalardyng sapaly jandy oryndaluyn qamtamasyz etetin qajetti sahnalyq, dybystyq jәne tehnikalyq jabdyqqa ie bolsa, fonogrammany qoldanugha tyiym salynady.
Ózge jaghdaylarda fonogrammany is-sharany úiymdastyrushylar biyletterdi satu bastalghangha deyin kórermenderdi osy fakt turaly habardar etken jaghdayda paydalanugha jol beriledi.»-dep, iykemdi etuge tyrystyq.
Osy barynsha júmsartylghan normanyng ózin ýkimet әli qoldamay otyr…

Búl norma fonogrammany paydalanudy zannamalyq retteu, naqty tehnikalyq talaptardy belgileu jәne kórermender ýshin ashyqtyqty qamtamasyz etu arqyly konserttik is-sharalardyng sapasyn arttyrady.

“Fonogrammany toqtatugha bolmaydy, sahnalyq, dybystyq tehnikalyq jabdyqtarymyz dayyn emes” degen әngime osydan 20 jyl búryn da aitylghan osy parlamentte. Sol kezdegi ýkimetting solqyldaq-bylqyldaqtyghynan fonogrammagha tyiym salynbay qaldy… Nege 20 jyldan beri dayyn emes?!. Osylay soza bersek, әnshilerimiz endi 20 jyldan keyin de “dayyn emespiz” dep otyrady…
Eger sol kezde fonogrammany alyp tastaghanda, býginge deyin bәri dayyn bolar edi…

Jýzudi ýirenu ýshin sugha týsu kerek! Bizding әnshilerimiz әli sugha týspey jaghalay shauyp jýr. Eger osy zandy qabyldasaq, qajettilik bolghanda ghana tehnikalyq jabdyqtar dayyn bolady.
“Dayyn emespiz” degenge de senuge bolmaydy, sifrlyq tehnologiyalyq damuda әlemde 9-shy oryndaghy elmiz ghoy, dybystyq tehnikalarymyz nege damymay qalady?!.

Elimizde 30 jyldan beri әli kýnge deyin mәdeniy-búqaralyq is-sharalarda muzykalyq tuyndylardy oryndau kezinde úiymdastyrushylar fonogrammany paydalanatyny turaly kórermendi habardar etpeydi. Sonday-aq búqaralyq aqparat qúraldarynda, jarnamalarda jәne biylet satylatyn oryndarda tiyisti aqparat jazylmaydy. Fonogrammany paydalanyp, daryny da, dauysy da joq oryndaushylar sahnada sayran salyp jýr... Keybir eki әn aitsa, esirip, tórt әn aitsa, tóbene shyghatyndardyng kóbisi osy fonogrammanyng arqasynda “әnshi” bolyp jýr… Osylaysha olar kórermenderdi adastyrady.
Yaghni, naghyz shyn talanttardy tanuda fonogramma kedergi bolyp keledi.

Sonymen qatar halyqaralyq tәjiriybeni de eskere otyryp, muzykalyq tuyndylardy oryndau kezinde fonogrammalardy paydalanugha tyiym saludy úsynyp otyrmyz. Mysaly, osydan 20 jyl búryn qatang zang qabyldaghan Týrkmenstanda ekran men sahna týgili, toyda da fonogrammamen aitugha tyiym salynghan. Qyrghyzstanda, Ózbekstanda, Ázirbayjanda da fonogrammagha rúqsat joq. Al Qytayda fonogrammamen әn aitugha 2008 jylghy Olimpiadadan keyin tyiym salyndy. Saltanatty konsertte Qytay qyzy mýlde basqa әnshige tiyesili vokalmen әndi auzyn jybyrlatyp oryndap túrghan.

Keng sarayda 20 myng tengege biylet alyp kelgen 3 myng kórermen aldynda fonogrammany qoyyp qoyyp, ilesip otyru - halyqty aldau, әdiletsizdik! “Án aitsang da, janyndy jep aitasyn” deydi atam qazaq. Bizding kóp әnshiler әndi janyn jep aitpaydy, halyqtyng aqysyn jep aitady…

“Fonogramma bolu kerek!”-degender “Halyqtyng alday beru kerek, әdiletsizdikti jalghay beru kerek!”-degen sóz!

Osy zanmen fonogrammany toqtatatyn uaqyt jetti!
Árdayym shyn daryndargha Aq jol ashylu kerek!

Qazybek ISA, aqyn, QR Parlamenti Mәjilisi deputaty

Abai.kz