Mәjilis yadrolyq qauipsizdikti qamtamasyz etu boyynsha zang jobasymen júmys isteude

Deputattar yadrolyq qauipsizdik salasyndaghy jana zang jobasyn qaraytyn bolady. Onyng tújyrymdamasyn Mәjilis tóraghasy Erlan Qoshanov bastaghan delegasiya Almatydaghy Yadrolyq fizika institutynyng ghalymdarymen birge talqylady.
Qazaqstanda radioaktiv qaldyqtardy iygeru jónindegi jana zang jobasy әzirlenedi. Onyng ayasynda yadrolyq qauipsizdik salasyna qatysty birqatar týzetpe engizu qarastyrylghan. Osyghan baylanysty Mәjilis deputattary Almatydaghy Yadrolyq fizika institutyna baryp, beybit atomdy paydalanu boyynsha otandyq jobalarmen tanysyp, zang jobasyn әzirleu tәsilderin ghalymdarmen birge talqylady.

Suretti týsirgen: T.Tanybaev.
Erlan Qoshanovtyng aituynsha, jana zannamalyq normalar elde AES salu jәne atom salasyn damytu ýshin barynsha qolayly jaghday jasaudy kózdeydi. Búl rette MAGATE-ning halyqaralyq talaptary eskeriletin bolady.
Mәjilis spiykeri býkilhalyqtyq referendumda Qazaqstan halqy atom elektr stansasyn salu turaly tarihy sheshimdi basym dauyspen qoldaghanyn eske saldy. Býginde búl býkil eldi biriktiretin últtyq iydeyagha ainaldy.

Suretti týsirgen: T.Tanybaev.
– AES boyynsha referendum kezinde halyqty eng aldymen stansanyng qauipsizdigi alandatty. Sondyqtan búl salany eng ozyq halyqaralyq standarttargha sәikes zannamalyq túrghydan retteu qajettiligi tuyndady. Deputattar týzetuler әzirledi. Olar Mәjiliste ashyq talqylaudan ótip, qoghamnyng jәne barlyq mýddeli taraptardyng pikirleri eskeriledi. Jana zang jobasy qoghamdaghy barlyq fobiyalardy seyiltip, qazaqstandyqtardyng súranystaryna jauap beruge tiyis, – dedi Mәjilis spiykeri.
Institut qyzmetkerlerimen әngime barysynda AES ýshin kadr dayarlau, yadrolyq qaldyqtardy qayta óndeu, yadrolyq industriya ónimderine jana standarttar engizu jәne atom salasynyng el ekonomikasyna tolyqqandy júmys isteui ýshin qajetti jaghday jasau boyynsha birqatar úsynys aityldy. Búl rette ýzdik sheteldik tәjiriybeler eskeriledi.

Suretti týsirgen: T.Tanybaev.
– Juyrda ótken Últtyq qúryltay otyrysynda Preziydent energetikany damytudy jan-jaqty, keshendi týrde jәne úzaqmerzimdi perspektiva túrghysynan qarastyru qajettigin atap ótti. Memleket basshysy ýsh birdey atom elektr stansasyn salu qajettigin aitty. Olar Qazaqstannyng energetikalyq tәuelsizdigin ondaghan jyldargha qamtamasyz etetin jana yadrolyq klasterding negizine ainalugha tiyis, – dedi Mәjilis spiykeri.
Deputattar bolashaq AES-ting shaghyn kóshirmesi sanalatyn VVR-K zertteu reaktorymen tanysty. Yadrolyq fizika institutynyng bas diyrektory, fizika-matematika ghylymynyng doktory, Qazaqstan Últtyq jaratylystanu ghylymdary akademiyasynyng akademiygi Sayabek Sahiyev institutta joghary bilimdi mamandardy tәjiriybelik túrghyda dayarlaugha arnalghan baza bar ekenin atap ótti. Institut qúramynda 23 ghylymiy-zertteu zerthanasy jәne 3 ghylymiy-tehnikalyq ortalyq zamanauy saraptamalyq jabdyqtarmen jәne synaq jabdyqtarymen jabdyqtalghan. Býginde onda 700-ge juyq adam júmys isteydi. Sonymen qatar MAGATE men AQSh Energetika ministrligining qoldauymen ýsh oqu ortalyghy júmys isteydi. Olar: radiasiyalyq qauipsizdik ortalyghy, búzbay baqylau әdisteri ortalyghy, yadrolyq jәne fizikalyq qauipsizdik ortalyghy. Búl ortalyqtar Qazaqstannyng atom salasyna 4500-den astam maman dayarlady. Zertteu reaktorynda neytrondyq fizika, qatty denening radiasiyalyq fizikasy salalarynda ghylymy zertteuler jýrgiziledi.

Suretti týsirgen: T.Tanybaev.
Yadrolyq fizika instituty qyzmetkerlerimen kezdesude Erlan Qoshanov búl ghylymy mekemening AES qúrylysy jobasyn jýzege asyrudaghy erekshe rólin atap ótti. Ol instituttyng MAGATE-ning ýzdik әlemdik standarttaryna say elimizde beybit atommen júmys isteuge tәjiriybesi de, biliktiligi de jetkilikti ekendigining aiqyn dәleli ekenin atap ótti. Sonymen qatar AES qúrylysyndaghy bolashaq mamandar dayarlaytyn ghylymy baza jәne kadrlar ústahanasy ekenine nazar audardy.
Sonday-aq sapar barysynda deputattar radiofarmpreparattar óndirisi keshenimen tanysty. Onda Qazaqstandaghy jalghyz Cyclone-30 qondyrghysy júmys isteydi. Keshen medisinalyq jәne ónerkәsiptik maqsattaghy keng auqymdy radioizotoptar óndiredi. Olar jýrek jәne qaterli isik aurularyn diagnostikalau ýshin qoldanylady, sonday-aq Germaniya, AQSh, Fransiya jәne Reseyge eksporttalady.
Anyqtama: Yadrolyq fizika instituty 1957 jyly Almaty qalasynda qúrylghan jәne Qazaqstandaghy atom salasyndaghy jalghyz ghylymy úiym. Institut irgeli jәne qoldanbaly zertteuler jýrgizumen, radioizotoptar óndirisimen ainalysady, sonday-aq atom energiyasyn beybit maqsatqa paydalanu salasynda qyzmetter kórsetedi.
Abai.kz