دەپۋتاتتار يادرولىق قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى جاڭا زاڭ جوباسىن قارايتىن بولادى. ونىڭ تۇجىرىمداماسىن ءماجىلىس توراعاسى ەرلان قوشانوۆ باستاعان دەلەگاتسيا الماتىداعى يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتىنىڭ عالىمدارىمەن بىرگە تالقىلادى.

قازاقستاندا راديواكتيۆ قالدىقتاردى يگەرۋ جونىندەگى جاڭا زاڭ جوباسى ازىرلەنەدى. ونىڭ اياسىندا يادرولىق قاۋىپسىزدىك سالاسىنا قاتىستى بىرقاتار تۇزەتپە ەنگىزۋ قاراستىرىلعان. وسىعان بايلانىستى ءماجىلىس دەپۋتاتتارى الماتىداعى يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتىنا بارىپ، بەيبىت اتومدى پايدالانۋ بويىنشا وتاندىق جوبالارمەن تانىسىپ، زاڭ جوباسىن ازىرلەۋ تاسىلدەرىن عالىمدارمەن بىرگە تالقىلادى.

سۋرەتتى تۇسىرگەن: ت.تانىباەۆ.

ەرلان قوشانوۆتىڭ ايتۋىنشا، جاڭا زاڭنامالىق نورمالار ەلدە اەس سالۋ جانە اتوم سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن بارىنشا قولايلى جاعداي جاساۋدى كوزدەيدى. بۇل رەتتە ماگاتە-ءنىڭ حالىقارالىق تالاپتارى ەسكەرىلەتىن بولادى.

ءماجىلىس سپيكەرى بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋمدا قازاقستان حالقى اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ تۋرالى تاريحي شەشىمدى باسىم داۋىسپەن قولداعانىن ەسكە سالدى. بۇگىندە بۇل بۇكىل ەلدى بىرىكتىرەتىن ۇلتتىق يدەياعا اينالدى.

سۋرەتتى تۇسىرگەن: ت.تانىباەۆ.

– اەس بويىنشا رەفەرەندۋم كەزىندە حالىقتى ەڭ الدىمەن ستانسانىڭ قاۋىپسىزدىگى الاڭداتتى. سوندىقتان بۇل سالانى ەڭ وزىق حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەس زاڭنامالىق تۇرعىدان رەتتەۋ قاجەتتىلىگى تۋىندادى. دەپۋتاتتار تۇزەتۋلەر ازىرلەدى. ولار ماجىلىستە اشىق تالقىلاۋدان ءوتىپ، قوعامنىڭ جانە بارلىق مۇددەلى تاراپتاردىڭ پىكىرلەرى ەسكەرىلەدى. جاڭا زاڭ جوباسى قوعامداعى بارلىق فوبيالاردى سەيىلتىپ، قازاقستاندىقتاردىڭ سۇرانىستارىنا جاۋاپ بەرۋگە ءتيىس، – دەدى ءماجىلىس سپيكەرى.

ينستيتۋت قىزمەتكەرلەرىمەن اڭگىمە بارىسىندا اەس ءۇشىن كادر دايارلاۋ، يادرولىق قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋ، يادرولىق يندۋستريا ونىمدەرىنە جاڭا ستاندارتتار ەنگىزۋ جانە اتوم سالاسىنىڭ ەل ەكونوميكاسىنا تولىققاندى جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن قاجەتتى جاعداي جاساۋ بويىنشا بىرقاتار ۇسىنىس ايتىلدى. بۇل رەتتە ۇزدىك شەتەلدىك تاجىريبەلەر ەسكەرىلەدى.

سۋرەتتى تۇسىرگەن: ت.تانىباەۆ.

– جۋىردا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتاي وتىرىسىندا پرەزيدەنت ەنەرگەتيكانى دامىتۋدى جان-جاقتى، كەشەندى تۇردە جانە ۇزاقمەرزىمدى پەرسپەكتيۆا تۇرعىسىنان قاراستىرۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى. مەملەكەت باسشىسى ءۇش بىردەي اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ قاجەتتىگىن ايتتى. ولار قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىگىن ونداعان جىلدارعا قامتاماسىز ەتەتىن جاڭا يادرولىق كلاستەردىڭ نەگىزىنە اينالۋعا ءتيىس،  – دەدى ءماجىلىس سپيكەرى.

دەپۋتاتتار بولاشاق اەس-ءتىڭ شاعىن كوشىرمەسى سانالاتىن ۆۆر-ك زەرتتەۋ رەاكتورىمەن تانىستى. يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتىنىڭ باس ديرەكتورى، فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، قازاقستان ۇلتتىق جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى سايابەك ساحيەۆ ينستيتۋتتا جوعارى ءبىلىمدى مامانداردى تاجىريبەلىك تۇرعىدا دايارلاۋعا ارنالعان بازا بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ينستيتۋت قۇرامىندا 23 عىلىمي-زەرتتەۋ زەرتحاناسى جانە 3 عىلىمي-تەحنيكالىق ورتالىق زاماناۋي ساراپتامالىق جابدىقتارمەن جانە سىناق جابدىقتارىمەن جابدىقتالعان. بۇگىندە وندا 700-گە جۋىق ادام جۇمىس ىستەيدى. سونىمەن قاتار ماگاتە مەن اقش ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن ءۇش وقۋ ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. ولار: رادياتسيالىق قاۋىپسىزدىك ورتالىعى، بۇزباي باقىلاۋ ادىستەرى ورتالىعى، يادرولىق جانە فيزيكالىق قاۋىپسىزدىك ورتالىعى. بۇل ورتالىقتار قازاقستاننىڭ اتوم سالاسىنا 4500-دەن استام مامان دايارلادى. زەرتتەۋ رەاكتورىندا نەيتروندىق فيزيكا، قاتتى دەنەنىڭ رادياتسيالىق فيزيكاسى سالالارىندا عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلەدى.

سۋرەتتى تۇسىرگەن: ت.تانىباەۆ.

يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتى قىزمەتكەرلەرىمەن كەزدەسۋدە ەرلان قوشانوۆ بۇل عىلىمي مەكەمەنىڭ اەس قۇرىلىسى جوباسىن جۇزەگە اسىرۋداعى ەرەكشە ءرولىن اتاپ ءوتتى. ول ينستيتۋتتىڭ ماگاتە-ءنىڭ ۇزدىك الەمدىك ستاندارتتارىنا ساي ەلىمىزدە بەيبىت اتوممەن جۇمىس ىستەۋگە تاجىريبەسى دە، بىلىكتىلىگى دە جەتكىلىكتى ەكەندىگىنىڭ ايقىن دالەلى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار اەس قۇرىلىسىنداعى بولاشاق ماماندار دايارلايتىن عىلىمي بازا جانە كادرلار ۇستاحاناسى ەكەنىنە نازار اۋداردى.

سونداي-اق ساپار بارىسىندا دەپۋتاتتار راديوفارمپرەپاراتتار ءوندىرىسى كەشەنىمەن تانىستى. وندا قازاقستانداعى جالعىز Cyclone-30 قوندىرعىسى جۇمىس ىستەيدى. كەشەن مەديتسينالىق جانە ونەركاسىپتىك ماقساتتاعى كەڭ اۋقىمدى راديويزوتوپتار وندىرەدى. ولار جۇرەك جانە قاتەرلى ىسىك اۋرۋلارىن دياگنوستيكالاۋ ءۇشىن قولدانىلادى، سونداي-اق گەرمانيا، اقش، فرانتسيا جانە رەسەيگە ەكسپورتتالادى.

انىقتاما: يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتى 1957 جىلى الماتى قالاسىندا قۇرىلعان جانە قازاقستانداعى اتوم سالاسىنداعى جالعىز عىلىمي ۇيىم. ينستيتۋت ىرگەلى جانە قولدانبالى زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋمەن، راديويزوتوپتار وندىرىسىمەن اينالىسادى، سونداي-اق اتوم ەنەرگياسىن بەيبىت ماقساتقا پايدالانۋ سالاسىندا قىزمەتتەر كورسەتەدى.

Abai.kz