«Aq jol» fraksiyasynyng Salyq kodeksi boyynsha ústanymy

Óndirisshiler men kәsipkerlerding mýddesin qorghay otyryp «Aq jol» dempartiyasy Salyq kodeksin talqylaudyng barlyq kezeninde Ýkimetting konstruktivti opponenti bolyp keledi.

Degenmen, auyr bolsa da, memleket mýddesi ýshin manyzdy sheshimder qabyldauymyz kerek.

Mәselen, «Aq jol» naryqtyng jekelegen subektilerine bәsekeden tys artyqshylyqtar qalyptastyratyn negizsiz jenildikterding qysqartyluyn qoldaydy.

Odan bólek: bankter, iri óndirushi kompaniyalar, oiyn biznesi sekildi joghary tabysty salalar ýshin salyqty arttyru boyynsha atalmysh zang jobasyna úsynystar joldadyq. Oghan qosa búl jerde birden eki baghyt boyynsha ózgeris engizgen tiyimdi bolmaq: shiykizat eksporty ýshin QQS qaytarudy qysqartu, sonday-aq, tútynushy  baghasyna esh әser etpeytin korporativti tabys salyghyn arttyru arqyly.

Odan bólek, «Aq jol» fraksiyasy import pen kontrabandagha qarsy kýresten týsetin QQS-ti arttyru mәselesin údayy kóterip keledi (mysaly, 26 aqpan, 26 nauryz ben 2 sәuirdegi deputattyq saualdar).

Biz, sonday-aq, búghan deyingi jyldarda Ýkimet tabandylyqpen bas tartyp kelgen saralanghan salyq mólsherlemelerin engizu turaly sheshimi ýshin Memleket basshysyna rizashylyghymyzdy bildiremiz.

Mәselen, salyqtyng fiskaldy ghana emes, mólsherlemeni tómendetu arqyly serpin beretin funksiyasy da bar. Sonda ghana biznes “tonaugha” týspeytin, memleket baghyttaghan jaqqa bet alady.

Osy túrghydan alghanda, biz keshe basqa fraksiyadaghy әriptester qarsy bolghan óndeu ónerkәsibi ýshin KTS-ti 10%-gha tómendetu turaly Ýkimetting ústanymyn qoldaymyz. Múnday tәsilsiz múnay-gaz, tau-metallurgiyalyq, energetikalyq mashina jasau, jenil jәne tamaq ónerkәsibi, qúrylys jәne jol tehnikasynyng óndirisi, irrigasiyalyq jýieler jәne t.b. salalargha investisiya tartu mýmkin emes. Ýkimet qabyldaghannyng ózinde biz búl normany  qorghaugha dayynbyz.

Alayda, odan әri Ýkimetpen kereghar pikirlerimiz jalghasyn tabady.

Qoghamnyng әleumettik әl-auqatyna tikeley әser etetin tauarlar men qyzmetterge nóldik jýkteme qoldanuy kerek. Búl azyq-týlik, kiyim-keshek pen ayaq kiyim, balalar tauarlary, dәri-dәrmek pen medisinalyq qyzmetter, kommunaldyq tólemder men әleumettik túrghyn ýy qúrylysy.

Mysaly, medisinalyq qyzmetter jalaqy qorynan qalyptasatyn MÁMS-ten jәne tabys salyghy ústalyp qoyghan azamattardyng jalaqysynan tólenedi.

Al búl qarajatqa salyqty qayta engizu degenimiz – qosarlanghan salyq.

Jalpy, QQS-ty tútynushy tóleydi, al, býgingi tanda qazaqstandyqtar tabysynyng 50 payyzdan astamyn tek azyq-týlikke júmsaydy.

Oghan inflyasiya,tarifter ósimi men ýkimet engizgisi keletin 10% QQS-ty qossanyz, halyqtyng basqa eshtenege aqshasy jetpeydi.

Elding kóbi jalaqydan jalaqygha deyin әzer kýneltip, qaryzdyng qamytynan qútyla almay jýr.

Demek, әleumettik manyzdy tauarlar men qyzmetter ýshin QQS-tyng nóldik mólsherlemesi qajet.

Salyq salynatyn ózge top – ekonomikamyzdyng tehnologiyalyq dengeyin aiqyndap, ary qarayghy damu baghytyn belgileytin basym sektorlar ýshin de QQS mólsherlemesi dәl sonday saralanghan boluy kerek. Búl mashina jasau, jabdyqtar jasau, IT-tehnologiyalar, finteh, ónerkәsiptik qúrylys. Europalyq Odaqtyng tәjiriybesine sýiensek, múnday salalar ýshin QQS әdette jalpy belgilengen mólsherlemening ýshten birin qúraydy.

Biz jalpy mólsherlemening kem degende jartysyn úsynyp otyrmyz, yaghni, 8%.

Kelesi. Ýkimetting QQS shegin jylyna 15 million tengege deyin tómendetu turaly mәlimdemesinen keyin-aq «Aq jol» fraksiyasy múnday qadamgha jol beruge bolmaytynyn mәlimdedi. Biz QQS shegin jylyna 78 mln tenge (20 myng AEK) dengeyinde saqtau turaly úsynys jasadyq, ony júmys toby 6 nauryzda Ýkimet qorytyndysyna jiberdi.

Aynalym 15 mln.tenge/jyl, al, paydasy 10-15% bolghanda, biznesting taza tabysy býkil enbek újymyna shaqqanda aiyna 150-200 myng tengeni qúraydy. Al, onda kem degende 3-5 adam júmys istese, olardyng jalaqysy 50-70 myng tengege deyin qysqarady, yaghni, eng kedeylik sheginen de tómen (308 mynnyng 38%-y). Búl biznesting jabylu nemese kólenkege ketu qaupin tudyrady.

Al, biznesting tabysy keminde 3 qyzmetkerding ómir sýruine mýmkindik berui ýshin jyldyq ainalym aiyna keminde 6-7 million, nemese jylyna shamamen 80 million tenge shamasynda boluy kerek.

«Aq jol» fraksiyasy búl tәsildi tabandy týrde jaqtaytyn bolady.

Kórip otyrghandarynyzday, Ýkimet úsynyp otyrghan 40 mln shegi de mәseleni sheshpeydi.

Odan bólek, qúrmetti Júmangharin myrza jana ghana shekti meje 40 mln bolghanda budjetting 400 mlrd tg joghaltatynyn aitty, biraq, búl da shyndyqqa janaspaydy. Búl jerdegi shyghyn 100 mlrd-tan aspaydy, oghan qosa búl jýkteme oligarhtargha emes, onsyz da kýnin әreng kórip jýrgen shaghyn bizneske týsedi.

Taghy bir mәsele – zandy túlghalarmen júmys (B&B) ýshin jenildetilgen rejimge QQS engizu bólek esepteuler jýrgizip, buhgalteriya jaldau qajettiligin tughyzady, búl shaghyn biznesting kópshiligi ýshin qoljetimsiz, sondyqtan, qatelikter men salyq organdarynyng jýieli týrdegi bopsalauyna әkeledi.

Búl basy artyq talap dep sanaymyz, ol jenildetilgen salyq salu iydeyasynyng ózin joqqa shygharady.

Biz, sonday-aq, jana QQS mólsherlemesin engizuge asyqpaudy úsynamyz.

IYә, «Parlament jәne onyng deputattarynyng mәrtebesi turaly» Konstitusiyalyq zannyng 15-babynyng 4-tarmaghyna sәikes memlekettik kirister men shyghystargha qatysty úsynystar Ýkimetting ong qorytyndysy bolghan jaghdayda ghana qaraluy mýmkin.

Sondyqtan, QQS-tyng basqa mólsherlemesi turaly úsynystarymyzdyng qabyldanbaytyny aidan anyq.

Degenmen, ekonomikalyq ghylymda salyqtardyng shamadan tys salynuy keri әser berip, budjet kirisining qysqaruyn tudyruy mýmkin ekenin kórsetetin «Laffer qisyghy» teoriyasynyng bary belgili.

Sondyqtan, «Aq jol» fraksiyasy әleumettik saldardy jenildetu jәne biznesti osynday jaghdaylargha beyimdeu ýshin QQS-tyng jana formatyn kezen-kezenimen jylyna 1%-gha úlghaytu turaly úsynys engizdi.

«Aq jol» fraksiyasy barlyghy 100-ge juyq úsynys engizdi, onyng ishinde salyqtyq әkimshilendiru, jalghan mәmileler men biznesti bólshekteu, «pilottyq jobalar» jeleuimen sayasatty talqylaudy qasaqana auystyrugha jol bermeu jәne t.b. bar.

«Aq jol» fraksiyasy joba boyynsha aldaghy júmys barysynda osy jәne basqa da ústanymdaryn qorghaytyn bolady.

Salyqtyq ózgeristerdi budjettik ýderisterdi qatar qatandatumen, sybaylas jemqorlyqpen kýresumen, memlekettik organdar men kvaziymemlekettik sektordyng tiyimsiz shyghyndaryn azaytumen, oligarhtargha tolyqqandy salyq salumen  biriktiru kerek dep sanaymyz.

Býkil әlem budjet shyghystaryn, eng aldymen, memlekettik apparat shyghyndaryn qysqartyp jatyr. Tipti AQSh ondaghan jyldar boyy amerikalyq sayasatty jýzege asyryp kelgen USAID agenttigin jauyp tastady.

Úlybritaniyada jaqynda ýkimet janyndaghy 300 agenttikting jabylyp, olardyng myndaghan qyzmetkerleri qysqartylghany turaly habarlandy.

Al, bizding ýkimet ministrlikter, әkimdik pen últtyq kompaniyalar janyndaghy qansha vedomstvo men enshiles mekemelerdi japty? Bireuin de jappaghan. Preziydent talap etken 25%-dan qansha sheneunik qysqartyldy? Bireui de qysqartylmady.

Al, әlem qazirding ózinde jana jahandyq daghdarysqa dayyndaluda, búl bizding sheneunikter ýshin, әr kóktemdegidey, kýtpegen syy bolatyn siyaqty.

Sondyqtan, «Aq jol» fraksiyasy jogharyda atalghan mәselelerdi sheshpey, úsynylghan salyq reformasy jýieli ekonomikalyq janghyrtugha úlaspaydy әri tiyimsiz bolady dep esepteydi.

Azat Peruashev,

Mәjilis deputaty, «Aq jol» partiyasynyng tóraghasy

Abai.kz