Sәrsenbi, 23 Sәuir 2025
Alashorda 348 0 pikir 23 Sәuir, 2025 saghat 12:57

Sәkenning 100 jyl búryn kótergen til problemasy

Suret: wikipedia.org saytynan alyndy.

Sәken Seyfullin 1894 jyly Qaraghandy oblysy Aqadyr audany Qarashilik qystaghynda dýniyege kelipti. Seyfolla men Jamaldyng jeti perzentining túnghyshy - osy Sәduaqas. Sәkenning sonynan Mәlik, Áben, Mәjit atty inileri, Rahima, Salima, Qalima atty qaryndastary dýniyege kelgenimen, qaryndastarynyng ýsheuine de kóz tiyip, erte qaytys bolghan eken.  

Sәken Seyfullin qanday qyzmetter atqardy?

Ol «Enbekshi qazaq» gazetining redaktory, halyq aghartu komissarynyng orynbasary, Qazaq Halyq  komissarlary Kenesining tóraghasy, Qazaqstan proletar jazushylary assosiasiyasynyng basshysy, BK (b) P Qazaqstan Ólkelik Komiytetining partiya tarihy bólimining mengerushisi, Qyzylordadaghy halyq aghartu institutynyn, Tashkenttegi qazaq pedagogikalyq institutynyng diyrektory, «Jana әdebiyet» jurnalynyng redaktory, Qazaq memlekettik institunyng dosenti, «Ádebiyet maydany» jurnalynyng redaktory, Qazaqstan kommunistik jurnalistika institutynyng professory qyzmetterin atqarghan.

S.Seyfullin proza, dramaturgiya, әdeby syn, әdebiyettanu salalarynda da qalam tarty.

Til turaly maqalalary

Qazaq Halyq Komissarlary Kenesining tóraghasy qyzmetine kirisken kezinde, Sәken Seyfullin til mәselesin tu qylyp kótergen biregey azamat. Aqyn Ýkimet basyna kelgennen-aq, qazaq tilining memlekettik mәrtebege ie boluyna kóp kýsh júmsaghan adam.

1923 jyly «Enbekshi qazaq» gazetine «Kense isterin qazaq tilinde jýrgizu kerek», «Kenselerde qazaq tilin jýrgizu», «Qazaqstannyng guberniyalyq hәm uezdik ispolkom tóraghalarynyng qúlaqtaryna» atty til mәselesine arnap maqalalar jariyalaydy. Sonymen qatar «Qazaqty qazaq deyik, qateni týzeyik» degen maqalasynda da memleketti «qyrghyz» dep emes, «qazaq» dep óz atymen atau jóninde sóz qozghaydy. Sóitip, 1925 jylgha deyin Kirgiziya bolyp kelgen memleket, Sәkenning arqasynda Qazaq atauyn qaytaryp aldy. Jalpy, is qaghazdaryn qazaqsha jýrgizu, sonymen qatar  qazaq jastaryn qazaqsha oqugha alghashqy bolyp ýn qosqan osy kisi.

Tipti, til problemasyn sheshude «orynsyz tartynshaqtap, saqtyq jasaysyz»,- dep Atqaru Komiytetining tóraghasy Seytqaly Mendeshevke de renjip, qatty aitady.

Qazirgi, elimizdi basqaryp otyrghan, qúrmetti, azamatymyz da  jasqanshaqtyqtan, tartynshaqtyqtan arylsa eken deymiz! Ayyp etpesin.

Nәtiyjesinde 1923 jyly 22 qarashada  KirSik qazaq tilining memlekettik mәrtebesi jóninde arnayy dekret qabyldaydy. Býginde ol dekretting kóshirmesi aqynnyng múrajayynda saqtauly túr.

Sәkentanushy ghalym Túrsynbek Kәkishevting aituynsha, qazaq tilin memlekettik tilge ainaldyru turaly Sәken aghamyz ongha juyq maqala jazypty. Eng songhy maqalasy audan, oblys basshylaryna arnalghan «Ashyq hat». Onda «Isti- memlekettik tilde jýrgizu» jayynda qatty aitylghan eken.

Kórdiniz be, osydan jýz jyl búryn, qazaqtyng qazaq bolyp qaluyna, qazirgidey mәngýrttenip ketpeuine, qanshalyqty qajyr- qayratyn júmsap, alandap atsalysqan.

Qazirgi basshylar osy Úly adamday bolsayshy. Namysyzdyq biylegen zaman ghoy!

Beysenghazy Úlyqbek,

Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng mýshesi

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

46 - sóz

Qayrauly qara semser

Esbolat Aydabosyn 2179
46 - sóz

Tilendiyev nege Tarazidyng qúlaghyn qyrshyp aldy?

Tóreghaly Tәshenov 4843
Anyq-qanyghy

Europagha Resey aumaghynsyz shyghu joly

Ashat Qasenghaly 5080
46 - sóz

Bizge beymәlim Baraq han

Jambyl Artyqbaev 4318