«Qazirgi zamanghy qazaq romany» әdeby bayqauy: Jenimpaz avtordyng romany jelisimen kórkem filim týsiriledi!

Qalam iyelerin eleng etkizgen, jýlde qory 30 million tengeni qúraytyn «Qazirgi zamanghy qazaq romany» әdeby bayqauynyng jariyalanghany turaly búqaralyq aqparat qúraldary men әleumettik jelide kóptep jazyluda. Bas jýldesine 15 million tenge tigilgen búl bayqaudyng taghy bir ereksheligi, jenimpaz atanghan avtordyng shygharmasy jelisimen kórkem filim týsiriledi eken.

Osyghan oray, әdeby bayqaudyng qúryltayshysy әri demeushisi, «ERG» kompaniyasy diyrektorlar kenesining tóraghasy Shuhrat Ibragimovpen súhbattasyp, bayqaugha qatysty tolymdy aqparattar aldyq.

– Búqaralyq aqparat qúraldarynda búryn-sondy bolmaghan әdeby bayqau dep nasihattalyp jatqan «Qazirgi zamanghy qazaq romany» konkursy turaly aityp berseniz. Búl әdeby bayqaudyng negizgi erekshelikteri qanday?

– Tәuelsiz Qazaqstanda múnday ýlken dengeyde birinshi ret ótkizilip jatqan iri әdeby konkurstyng birneshe basty ereksheligi bar.

Bayqaugha jas mólsherine qaramastan elimizding barlyq qalamgerleri qatysa alady. Aqtyq mәrege ýzdik dep tanylghan bes júmys iriktelip alynady.

Bir atap óteriligi, bayqaudyng alghashqy kezeninde avtorlar tolyq shygharmasyn emes, tek bolashaq tuyndynyng aldyn ala josparyn ghana úsynady. Belgili qazaq jazushylary, әdebiyet synshylary tarapynan qúrylghan arnayy qazylar alqasy búl sinopsisterding ishinen ýzdik beseuin tandap alady.

Ýzdik dep tanylghan bes shygharmanyng bireui jenimpaz dep tanylyp, 15 000 000 tenge kólemindegi syiaqygha ie bolady. Sonymen qatar, atalmysh roman jelisi boyynsha demeushining qoldauymen kórkem filim týsiriledi.

Barlyq 5 avtordyn  әrqaysysyna 3 000 000 tengeden  syiaqy tólenip,  atalmysh tuyndylary demeushi esebinen baspadan kitap bolyp shygharylady. Kórip otyrghandarynyzday, osynyng ózi az qarajat emes. Shyn mәninde, auqymdy joba dep auyz toltyryp aitugha bolady.

– Kórkem filim jenimpaz atanghan avtordyng romany jelisimen beyimdelip týsiriledi ghoy? Ol filimning shyghynyn da óziniz kóteresiz be?

– Roman dengeyi layyqty bolsa, әriyne, filim týsiruge dayyn bolamyz. Kórkem filim týsiruge az qarajat ketpeytinin bilesiz. Ony da tolyq kóteru oiymyzda bar. Taghy bir ereksheligi, klassikalyq romannyng dәstýrlerine say kemi bir otbasynyng bir mezgildegi oqighalarymen shektelmey, ýsh buynynyng taghdyryn qamtuy kerek. Búl bayqauda baq synaytyn avtorlar ótken tarihty ghana emes, negizinen býgingi zamannyng kórinisterin, jastar dúrys tandau jasay aluy ýshin býgingi әlemning jarqyn keleshegin kórkem tuyndylaryna arqau etse deymiz. Qazir shetel asyp, bilim jinap, elimizding irgesin býtindeuge ýles qosyp jýrgen jastar kóp. Osy zamangha say qúndylyqtar qanday boluy kerek? Sol sekildi súraqtargha jauap berilse dep oilaymyz. Sondyqtan, búl bayqaudyng basty maqsaty - atalmysh tuyndylar qazirgi qazaqstandyqtargha, әsirese, jas buyngha esigin aiqara ashqan әlemde jarqyn joldy silteytin moralidyq, etikalyq, últtyq ústanymdardy tabugha baghdar jasauy qajet.

Yaghni, múnday auqymdy sujet ózdiginen kórkem filimge súranyp túrady. Ol filim arqyly ýsh buyn ghana emes, elimizding bir kezeni qamtylady ghoy. Filim týsiru júmysyna da osy salada ózindik qoltanbasy bar bilikti mamandardy tartamyz dep josparlap otyrmyz.

– Búl әdeby bayqaudyng bas demeushisi әri sebepkeri óziniz ekensiz? Osynday mega jobany úiymdastyrugha ne týrtki boldy?

– Bayqaudyng basty  demeushisi ekenim ras. Ótkende «Egemen Qazaqstan» gazetinde jariyalanghan zamanauy qazaq әdebiyetindegi mәseleler jónindegi klassik jazushy Tólen Ábdikovting maqalasy qoghamda qyzu talqylanyp, oghan Memleket basshysy da joghary baghasyn bergenin bilesiz. Olardy oqyp shyqqannan keyin, ruhaniyat salasyn janghyrtudyng manyzdylyghy óz qyzmetimning ayasynda ainalysyp jýrgen ekonomikadaghy ózgeristerden kem emes ekendigin týsindim. Bәlkim, odan da manyzdy bolar.

Klassik jazushy, otandyq әdebiyetting metri Dulat Isabekovtyng dýniyeden ótui de mening osy mәsele jónindegi kózqarasymdy shynday týsti. Áriptesterimmen әngimeler barysynda tól әdebiyetimizdegi tyng esimderding joqtyghy men zamanauy problemalardy negizge alyp, HHI ghasyrdyng kýrdeli әleminde adam ýshin moralidy jýieler baghdaryn úsynatyn iri, sýbeli shygharmalardyng tapshylyghy jazushy aghamyzdyng dýniyeden ótkeninen keyin qatty sezilgendigin estip jýrmin. Últtyq qúndylyqtardy qalyptastyryp, búl әlemning jana syn-tegeurinderine qarsy túruda qazaq jastaryna jol silteytin shygharmalardyng boluy óte manyzdy. Soghan baylanysty, qazirgi zamanghy qazaq әdebiyetin qalyptastyrugha óz ýlesimdi qossam dep sheshtim. Ol ýshin óz atymnan qomaqty jýlde qory taghayyndalghan qazaq tilindegi shygharmalar ýshin osynday joba úiymdastyrudy jón dep sheshtim. Búl mening qazaq últynyng damuyna degen ýlesim men el aldyndaghy azamattyq paryzym dep qabyldanyzdar.

– Bayqaudyng әdil qazylar alqasy jóninde birauyz sóz aitsanyz...

– Búl bayqaudyng taghy bir ereksheligi әdil qazylar alqasynyng mýsheleri jariyalanbaydy. Qazylar alqasy esimi elge belgili, qazaq әdebiyetining aqtanger jazushylary men maytalman әdebiyet synshylarynan qúralghan. Qazylar, tipti, ózderinen basqa qazylyq qúramynda taghy kim bar ekenin bilmeydi. Degenmen qazylar alqasyna shaqyrylghan azamattardyng barlyghy qazaq әdebiyetindegi kórnekti, bedeldi túlghalar.

– Bayqaugha qatysu sharttary qanday?

– Bayqaugha búghan deyin esh jerde jariyalanbaghan, әli jaryq kórmegen shygharmalar qabyldanady. Birinshi kezende, avtorlar bolashaq romandarynyng sinopsisyn ghana úsynady. Qazylar alqasy sonyng ishinen ýzdik beseuin tandap alady. Konkurstyng barlyq erejesimen «Qazirgi zamanghy qazaq romany» әdeby bayqauynyng saytynan tanysugha bolady. Sol jerde egjey-tegjeyli bayandalghan. Shygharmalardy qalay joldau kerektigi, baylanys qúraldary, barlyq talaptar naqty jazylyp kórsetilgen.

– Kóp rahmet. Bayqau sәtti ótip, shyn jýirikter oza shapsyn dep tileymiz.

Abai.kz