Kezinde Reseyde ýlken qyzmetterde bolyp, tipti viyse-premierlikke deyin ósken Qazaqstannyng tumasy Alifred Koh Resey-ukrain soghysynda qalyptasqan jaghdaygha bylay bagha beripti:

Soghysqa ýsh jyl jәne toqsan toghyz kýn ótti...

ISW-ding býgingi kartalarynan Resey armiyasynyng shabuyldy jalghastyryp jatqany kórinip túr. Búl joly olar ýsh baghytta algha jyljydy.

Birinshiden, Chasov Yardyng ontýstigine qaray, Konstantinovka baghytyna jyljyp, shamamen 1,5 shaqyrym ilgerilep, Stupochky eldi mekenining shetine deyin jetti. Búl jerden Konstantinovkagha deyin bar bolghany 7 km. Qazirgi shabuyl qarqyny boyynsha olar ýsh-tórt kýnde sol jerge jetui mýmkin. Olardy bәribir toqtata alady dep ýmittengimiz keledi.

Ekinshiden, reseylikter Oskol men Izum baghytynda shabuyldy jalghastyryp, songhy tәulikte Redkodubtan Karpovkagha deyin jetip, 5 shaqyrymgha juyq jol jýrip ótti.

Aqyry, ýshinshi jәne eng manyzdysy — olar Sum oblysynyng soltýstiginde shabuyldy qayta bastady. 10 km-lik maydan jelisinde (Konstantinovka men Vladimirovka arasynda) songhy tәulikte shamamen 5 km algha jyljyp, Andreevkagha tayady. Týzu syzyqpen eseptegende, Sumgha deyin nebәri 20 km qaldy.

Osy Sum oblysynyng soltýstiginde taghy bir baghytta algha basty: Belovody men Loknya aralyghyndaghy 6 km maydan jelisinde olar ontýstikke qaray 3 km jyljyp, Yablonovkagha jaqyndady.

Men býgin ukrain pablikterin oqyp shyqtym. Sonda bir qyzyq bayqadym: reseylikterding shabuyly tek meni ghana mazalap túrghan siyaqty. Bәri kónildi: strategiyalyq bombalaushy úshaqtardyng qyruar sanyn joydyq dep mәz. Zelenskiy de solargha qosylyp, keshe Reseyding auyr shyghyngha úshyraghanyn aityp, endi Resey kelissóz ýsteline otyrady dep jariyalady. Al maydandaghy reseylik shabuyl turaly — auyz ashar jan joq. Búl, meninshe, psihologiyada «yghystyru» dep atalady…

Keshe bir múqiyat oqyrman mening jazbama bylay dep pikir qaldyrypty: «Qúrghaq. Qarasan, Koh VSU-dyng jetistigine riza emes siyaqty». Ne deyin endi? Aytarym joq... Karta da joq… Tramp aitqanday: jaqsy karta mende joq.

Shynymdy aitsam, quanyp otyrmyn. Biraq mening quanyshym — oqighanyng masshtabyna say ghana. Býgin kóptegen basylymdar sputniktik suretterdi saraptap, Ukraina keshegi shabuyl kezinde 13 reseylik úshaqty joyghan degen qorytyndygha keldi. Al BBC-ding orys qyzmeti 11 úshaq dep otyr.

Áriyne, SBU-ding esebinshe 40-tan astam strategiyalyq úshaq joyyldy degenge mәz bolghan júrtpen salystyrghanda, biz, men de, BBC de quana almay otyrmyz. Biraq qolymyzdan kelgenshe quanugha tyrysamyz.

Al men nege tolyq quana almaymyn?

Sebebi, ukrainalyqtardyng quanyshynyng basty sebebi — búl úshaqtardyng óndiristen bayaghyda alynghany. Yaghni, joyylghan Tu-22M men Tu-95-terding orny tolmaydy deydi. Al men ýshin búl — quanysh emes, kerisinshe, alandatatyn jayt. Sebebi, alghashqy Tu-95 әuege sonau 1952 jyly, Stalin tiri kezinde kóterilgen edi…

Búl úshaqtar tek әuege kóterilip, Kaspiy tenizine baryp, sol jerden raketalaryn Ukrainagha qaray úshyru ýshin ghana jaramdy bolghan. Múny, kerek deseniz, jýk tasymaldaytyn nemese jolaushy tasityn úshaq ta atqara alar edi, eger oghan zymyran ilgek qoysanyz...

Sonda SBU әlgi shalajansar, kәri úshaqty «qúlatyp», jeniske jetti. Ura… Biraq Resey әli de zamanauy Tu-160 úshaqtaryn shygharyp jatyr. Múnday 16 úshaq bar. Olar zardap shekken joq. Sonymen qatar, Tu-95 pen Tu-22M-ning qalghandary da bar. Keshegi shabuylgha deyin Reseyde 58 Tu-95 jәne 55 Tu-22M bolghan.

Oghan qosa, Reseyding Su-24 (158 dana) jәne Su-34 (124 dana) siyaqty fronttyq bombalaushy úshaqtary bar. Búlardyng úrys jýktemesi men úshu qashyqtyghy Ukrainadaghy barlyq әskery tapsyrmalardy oryndaugha tolyq jetkilikti.

Sondyqtan, tipti eger SBU basshysy Maluk aitqanday, 41 bombalaushy joyylghan bolsa da — búl strategiyalyq betbúrys deuge kelmeydi. IYә, A-50 barlau úshaghy joyyldy degen de aqparat bar. Búl — jaqsy. Resey Áue kýshteri taghy bir «kózinen» aiyryldy. Quanamyn. Biraq… mening quanyshym — Osel Ia siyaqty.

Ótinem, meni qinamanyzdar. ISW-ding býgingi kartasyna qarap túryp, quana almaymyn. Siz quana alasyz — jaqsy. Quanynyz. Al men — rúqsat etiniz, quanbay-aq qoyayyn. Qazirgi maydandaghy jaghday SBU-ding keshegi diyversiyasynan әldeqayda manyzdy. Eshbir diyversiya strategiyalyq operasiyanyng ornyn basa almaydy. Búl — jay ghana ashy, biraq uaqytsha әser. Shynayylyq seziminen aiyrylyp qalmayyq.

Taghy qaytalap aitamyn: SBU-ding maqsaty boyynsha Maluk «beske» júmys istedi. Biraq SBU — Qaruly Kýshterding ornyn basa almaydy. Soghystaghy basty mindetti — tek armiya orynday alady. Basqa eshkim emes. Ózindi aldama.

IYә, Stambuldaghy kelissózder turaly… Bәri kýtkendey ótti. Resey búrynghy talaptaryn qaytalady: Qyrym men tórt oblys (Donesk, Lugansk, Zaporojie, Herson) — bizdiki. Ukraina da óz talaptaryn qoydy — bәri eski, janalyq joq. Aqyrynda, tútqyndar men qaza tapqandardyng denelerin jappay almastyru jóninde kelisti. Keshirek taghy kezdesetin boldy.

Biraq meni bir oy mazalaydy…

Resey Krym men tórt oblysty talap etip otyr. Al nege olar Sum men Harikov oblystarynda shabuyl jasap jatyr?

Keleside Dnepropetrovskige shabuyl jasauy mýmkin. Eger búl ónirlerge Resey iyelik etkisi kelmese — onda ne ýshin?

Bir sәtte esime Zelenskiyding Kursk operasiyasy turaly týsindirmesi týsti. Ol kezde ol basyp alynghan reseylik aumaqty ukrain jerine aiyrbastaymyz dep aitqan edi. Mine, týsinikteme. Eger Sumgha shabuyl jalghasa berse, Harikovke de bastalsa, onda aidyng sonynda Medinskiy Sumdy — Zaporojiege, al Harikovti — Hersongha aiyrbastayyq dep úsynuy mýmkin… Sonda búl talap búrynghyday óreskel estilmeydi.

Ukrain sayasatkerleri «Putin Dneprdi qalay basyp ótpek?» dep tanyrqaghanda, olargha: «Al ol ony basyp ótpek emes» deging keledi. Ol mine, osylay isteydi. Búl da bir tәsil emes pe?

Tek meni sókpenizder. Tas laqtyrmanyzdar. Men tek oy jýgirtip kórdim… Mýmkin kelesi aida osynday әngime bolady. Biraq uayymdamanyzdar. Mening boljamdarym kóp jaghdayda oryndalmaydy. Búl da oryndalmas. Taghy da aqymaq bolyp shygham. Biraq men oghan ýirenip qaldym.

Qalay bolghanda da, putindik shabuyldy toqtatu kerek. Áytpese, men aitqannyng bәri shyndyqqa ainaluy mýmkin. Al SBU-ding eshbir diyversiyasy búl jaghdaydy ózgerte almaydy. Ádettegidey — ýmit tek Qaruly Kýshterde.

Ómir Shynybekúlynyng әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz