كەزىندە رەسەيدە ۇلكەن قىزمەتتەردە بولىپ، ءتىپتى ۆيتسە-پرەمەرلىككە دەيىن وسكەن قازاقستاننىڭ تۋماسى الفرەد كوح رەسەي-ۋكراين سوعىسىندا قالىپتاسقان جاعدايعا بىلاي باعا بەرىپتى:

سوعىسقا ءۇش جىل جانە توقسان توعىز كۇن ءوتتى...

ISW-ءدىڭ بۇگىنگى كارتالارىنان رەسەي ارمياسىنىڭ شابۋىلدى جالعاستىرىپ جاتقانى كورىنىپ تۇر. بۇل جولى ولار ءۇش باعىتتا العا جىلجىدى.

بىرىنشىدەن، چاسوۆ ياردىڭ وڭتۇستىگىنە قاراي، كونستانتينوۆكا باعىتىنا جىلجىپ، شامامەن 1,5 شاقىرىم ىلگەرىلەپ، ستۋپوچكي ەلدى مەكەنىنىڭ شەتىنە دەيىن جەتتى. بۇل جەردەن كونستانتينوۆكاعا دەيىن بار بولعانى 7 كم. قازىرگى شابۋىل قارقىنى بويىنشا ولار ءۇش-ءتورت كۇندە سول جەرگە جەتۋى مۇمكىن. ولاردى ءبارىبىر توقتاتا الادى دەپ ۇمىتتەنگىمىز كەلەدى.

ەكىنشىدەن، رەسەيلىكتەر وسكول مەن يزيۋم باعىتىندا شابۋىلدى جالعاستىرىپ، سوڭعى تاۋلىكتە رەدكودۋبتان كارپوۆكاعا دەيىن جەتىپ، 5 شاقىرىمعا جۋىق جول ءجۇرىپ ءوتتى.

اقىرى، ءۇشىنشى جانە ەڭ ماڭىزدىسى — ولار سۋم وبلىسىنىڭ سولتۇستىگىندە شابۋىلدى قايتا باستادى. 10 كم-لىك مايدان جەلىسىندە (كونستانتينوۆكا مەن ۆلاديميروۆكا اراسىندا) سوڭعى تاۋلىكتە شامامەن 5 كم العا جىلجىپ، اندرەەۆكاعا تايادى. ءتۇزۋ سىزىقپەن ەسەپتەگەندە، سۋمعا دەيىن نەبارى 20 كم قالدى.

وسى سۋم وبلىسىنىڭ سولتۇستىگىندە تاعى ءبىر باعىتتا العا باستى: بەلوۆودي مەن لوكنيا ارالىعىنداعى 6 كم مايدان جەلىسىندە ولار وڭتۇستىككە قاراي 3 كم جىلجىپ، يابلونوۆكاعا جاقىندادى.

مەن بۇگىن ۋكراين پابليكتەرىن وقىپ شىقتىم. سوندا ءبىر قىزىق بايقادىم: رەسەيلىكتەردىڭ شابۋىلى تەك مەنى عانا مازالاپ تۇرعان سياقتى. ءبارى كوڭىلدى: ستراتەگيالىق بومبالاۋشى ۇشاقتاردىڭ قىرۋار سانىن جويدىق دەپ ءماز. زەلەنسكي دە سولارعا قوسىلىپ، كەشە رەسەيدىڭ اۋىر شىعىنعا ۇشىراعانىن ايتىپ، ەندى رەسەي كەلىسسوز ۇستەلىنە وتىرادى دەپ جاريالادى. ال مايدانداعى رەسەيلىك شابۋىل تۋرالى — اۋىز اشار جان جوق. بۇل، مەنىڭشە، پسيحولوگيادا «ىعىستىرۋ» دەپ اتالادى…

كەشە ءبىر مۇقيات وقىرمان مەنىڭ جازباما بىلاي دەپ پىكىر قالدىرىپتى: «قۇرعاق. قاراساڭ، كوح ۆسۋ-دىڭ جەتىستىگىنە ريزا ەمەس سياقتى». نە دەيىن ەندى؟ ايتارىم جوق... كارتا دا جوق… ترامپ ايتقانداي: جاقسى كارتا مەندە جوق.

شىنىمدى ايتسام، قۋانىپ وتىرمىن. بىراق مەنىڭ قۋانىشىم — وقيعانىڭ ماسشتابىنا ساي عانا. بۇگىن كوپتەگەن باسىلىمدار سپۋتنيكتىك سۋرەتتەردى ساراپتاپ، ۋكراينا كەشەگى شابۋىل كەزىندە 13 رەسەيلىك ۇشاقتى جويعان دەگەن قورىتىندىعا كەلدى. ال BBC-ءدىڭ ورىس قىزمەتى 11 ۇشاق دەپ وتىر.

ارينە، سبۋ-ءدىڭ ەسەبىنشە 40-تان استام ستراتەگيالىق ۇشاق جويىلدى دەگەنگە ءماز بولعان جۇرتپەن سالىستىرعاندا، ءبىز، مەن دە، BBC دە قۋانا الماي وتىرمىز. بىراق قولىمىزدان كەلگەنشە قۋانۋعا تىرىسامىز.

ال مەن نەگە تولىق قۋانا المايمىن؟

سەبەبى، ۋكراينالىقتاردىڭ قۋانىشىنىڭ باستى سەبەبى — بۇل ۇشاقتاردىڭ وندىرىستەن باياعىدا الىنعانى. ياعني، جويىلعان تۋ-22م مەن تۋ-95-تەردىڭ ورنى تولمايدى دەيدى. ال مەن ءۇشىن بۇل — قۋانىش ەمەس، كەرىسىنشە، الاڭداتاتىن جايت. سەبەبى، العاشقى تۋ-95 اۋەگە سوناۋ 1952 جىلى، ستالين ءتىرى كەزىندە كوتەرىلگەن ەدى…

بۇل ۇشاقتار تەك اۋەگە كوتەرىلىپ، كاسپي تەڭىزىنە بارىپ، سول جەردەن راكەتالارىن ۋكرايناعا قاراي ۇشىرۋ ءۇشىن عانا جارامدى بولعان. مۇنى، كەرەك دەسەڭىز، جۇك تاسىمالدايتىن نەمەسە جولاۋشى تاسيتىن ۇشاق تا اتقارا الار ەدى، ەگەر وعان زىمىران ىلگەك قويساڭىز...

سوندا سبۋ الگى شالاجانسار، كارى ۇشاقتى «قۇلاتىپ»، جەڭىسكە جەتتى. ۋرا… بىراق رەسەي ءالى دە زاماناۋي تۋ-160 ۇشاقتارىن شىعارىپ جاتىر. مۇنداي 16 ۇشاق بار. ولار زارداپ شەككەن جوق. سونىمەن قاتار، تۋ-95 پەن تۋ-22م-ءنىڭ قالعاندارى دا بار. كەشەگى شابۋىلعا دەيىن رەسەيدە 58 تۋ-95 جانە 55 تۋ-22م بولعان.

وعان قوسا، رەسەيدىڭ سۋ-24 (158 دانا) جانە سۋ-34 (124 دانا) سياقتى فرونتتىق بومبالاۋشى ۇشاقتارى بار. بۇلاردىڭ ۇرىس جۇكتەمەسى مەن ۇشۋ قاشىقتىعى ۋكرايناداعى بارلىق اسكەري تاپسىرمالاردى ورىنداۋعا تولىق جەتكىلىكتى.

سوندىقتان، ءتىپتى ەگەر سبۋ باسشىسى ماليۋك ايتقانداي، 41 بومبالاۋشى جويىلعان بولسا دا — بۇل ستراتەگيالىق بەتبۇرىس دەۋگە كەلمەيدى. ءيا، ا-50 بارلاۋ ۇشاعى جويىلدى دەگەن دە اقپارات بار. بۇل — جاقسى. رەسەي اۋە كۇشتەرى تاعى ءبىر «كوزىنەن» ايىرىلدى. قۋانامىن. بىراق… مەنىڭ قۋانىشىم — وسەل يا سياقتى.

وتىنەم، مەنى قيناماڭىزدار. ISW-ءدىڭ بۇگىنگى كارتاسىنا قاراپ تۇرىپ، قۋانا المايمىن. ءسىز قۋانا الاسىز — جاقسى. قۋانىڭىز. ال مەن — رۇقسات ەتىڭىز، قۋانباي-اق قويايىن. قازىرگى مايدانداعى جاعداي سبۋ-ءدىڭ كەشەگى ديۆەرسياسىنان الدەقايدا ماڭىزدى. ەشبىر ديۆەرسيا ستراتەگيالىق وپەراتسيانىڭ ورنىن باسا المايدى. بۇل — جاي عانا اششى، بىراق ۋاقىتشا اسەر. شىنايىلىق سەزىمىنەن ايىرىلىپ قالمايىق.

تاعى قايتالاپ ايتامىن: سبۋ-ءدىڭ ماقساتى بويىنشا ماليۋك «بەسكە» جۇمىس ىستەدى. بىراق سبۋ — قارۋلى كۇشتەردىڭ ورنىن باسا المايدى. سوعىستاعى باستى مىندەتتى — تەك ارميا ورىنداي الادى. باسقا ەشكىم ەمەس. ءوزىڭدى الداما.

ءيا، ستامبۋلداعى كەلىسسوزدەر تۋرالى… ءبارى كۇتكەندەي ءوتتى. رەسەي بۇرىنعى تالاپتارىن قايتالادى: قىرىم مەن ءتورت وبلىس (دونەتسك، لۋگانسك، زاپوروجە، حەرسون) — بىزدىكى. ۋكراينا دا ءوز تالاپتارىن قويدى — ءبارى ەسكى، جاڭالىق جوق. اقىرىندا، تۇتقىندار مەن قازا تاپقانداردىڭ دەنەلەرىن جاپپاي الماستىرۋ جونىندە كەلىستى. كەشىرەك تاعى كەزدەسەتىن بولدى.

بىراق مەنى ءبىر وي مازالايدى…

رەسەي كرىم مەن ءتورت وبلىستى تالاپ ەتىپ وتىر. ال نەگە ولار سۋم مەن حاركوۆ وبلىستارىندا شابۋىل جاساپ جاتىر؟

كەلەسىدە دنەپروپەتروۆسكىگە شابۋىل جاساۋى مۇمكىن. ەگەر بۇل وڭىرلەرگە رەسەي يەلىك ەتكىسى كەلمەسە — وندا نە ءۇشىن؟

ءبىر ساتتە ەسىمە زەلەنسكيدىڭ كۋرسك وپەراتسياسى تۋرالى تۇسىندىرمەسى ءتۇستى. ول كەزدە ول باسىپ الىنعان رەسەيلىك اۋماقتى ۋكراين جەرىنە ايىرباستايمىز دەپ ايتقان ەدى. مىنە، تۇسىنىكتەمە. ەگەر سۋمعا شابۋىل جالعاسا بەرسە، حاركوۆكە دە باستالسا، وندا ايدىڭ سوڭىندا مەدينسكي سۋمدى — زاپوروجەگە، ال حاركوۆتى — حەرسونعا ايىرباستايىق دەپ ۇسىنۋى مۇمكىن… سوندا بۇل تالاپ بۇرىنعىداي ورەسكەل ەستىلمەيدى.

ۋكراين ساياساتكەرلەرى «پۋتين دنەپردى قالاي باسىپ وتپەك؟» دەپ تاڭىرقاعاندا، ولارعا: «ال ول ونى باسىپ وتپەك ەمەس» دەگىڭ كەلەدى. ول مىنە، وسىلاي ىستەيدى. بۇل دا ءبىر ءتاسىل ەمەس پە؟

تەك مەنى سوكپەڭىزدەر. تاس لاقتىرماڭىزدار. مەن تەك وي جۇگىرتىپ كوردىم… مۇمكىن كەلەسى ايدا وسىنداي اڭگىمە بولادى. بىراق ۋايىمداماڭىزدار. مەنىڭ بولجامدارىم كوپ جاعدايدا ورىندالمايدى. بۇل دا ورىندالماس. تاعى دا اقىماق بولىپ شىعام. بىراق مەن وعان ۇيرەنىپ قالدىم.

قالاي بولعاندا دا، پۋتيندىك شابۋىلدى توقتاتۋ كەرەك. ايتپەسە، مەن ايتقاننىڭ ءبارى شىندىققا اينالۋى مۇمكىن. ال سبۋ-ءدىڭ ەشبىر ديۆەرسياسى بۇل جاعدايدى وزگەرتە المايدى. ادەتتەگىدەي — ءۇمىت تەك قارۋلى كۇشتەردە.

ءومىر شىنىبەكۇلىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسى

Abai.kz