Migranttar mәselesi: Mәskeu men Tashkent dauy ushyqty

Qyrymgha qatysty Reseyge sanksiya salynghanagha deyin, yaghni, 2014 jylghy shildede 11,4 mln sheteldik enbek kýshi boldy. Dmitriy Kozaktyng mәlimdemesi boyynsha 2013 jyldyng 9 aiynda Mәskeu men Mәskeu oblysyna 3,3 milliongha juyq sheteldik enbek migranttary kelgen eken. Resey FMS baghalauy boyynsha, 2014 jyldyng basyndaghy jaghday boyynsha Mәskeude 1 mln sheteldik enbek migranttary zansyz jýrse, zandy týrde júmys istegenderi bar bolghany – 400 myngha juyq. Búl bir Mәskeude ghana bolghan tizim.
2024 jyldyng ortasyna qaray Resey Federasiyasy ónirlerining ýshten bir bóligine kóship-qonushylardyng júmysyna shekteu engizildi. Rosstattyng derekteri boyynsha 2023 jyly RF-gha 560 myng adam tirkelse, búl 2022 jylmen salystyrghanda 23%-gha azayghan. Migranttar sany 10 jyl ishinde kóp mólsherge deyin qysqardy.
Dәl qazir Reseylik pasporttary bar 2,5-3 mln tәjik, ózbek, qyrghyz, armyan bar ekeni anyq. Biraq olardan RF diasporalyq qauipti angharyp, orys mәdeniyetin mensinbyedi degen aiyp taghugha kóshti.
Búl mәsele, әsirese, migranttardyng balalary Dumanyng bas auruyna ainaldy. Seysenbi, 10 mausymda Memlekettik Duma IIM-ning polisiya men Bilim ministrligin kәmeletke tolmaghan sheteldikter turaly mәlimettermen almasugha mindetteytin zang jobasyn qaraugha kiristi. Kóshi-qon vedomstvosy múnday balalardy tirkeu jәne olardy esepten shygharu turaly bilim beru mekemesine habarlaytyn bolady. Mektepter men kolledjder jobagha sәikes kóship-qonushylardyng balalaryn orys tilin biluge mindetti testileu nәtiyjeleri turaly aqparatty, sonday-aq olardyng qabyldanghany nemese oqudan shygharylghany turaly derekterdi IIM-ge beruge tiyis delingen.
«Zang jobasynyng maqsaty kóshi-qon baqylauyn kýsheytu bolmaq. Sonday-aq elimizde zandy týrde jýrgen balalardyng bilim alu, olardy әleumettendiru jәne qoghamgha kiriktiru qúqyghyn qamtamasyz etu», - dep mәlimdedi deputattargha ishki ister ministrining orynbasary Igori Zubov. Memlekettik Dumada IIM migranttar balalarynyng qauip-qaterine eleusiz qaraghany ýshin syngha aldy.
Memlekettik Dumada kýtpegen jerden polisiya men mektepterdi kóship-qonushylardyng balalary turaly mәlimettermen almasugha mindetteytin IIM zang jobasy qyzu pikirtalas boldy. Bastamany ishki ister ministrining orynbasary Igori Zubov úsyndy jәne kóptegen parlamentariyler jinaqtalghan narazylyqtardy bildiru ýshin osy sәtti paydalandy.
Deputat Aleksey Kurinnyy (KPRF) IIM-ning deputat Sergey Obuhovtyn: "RF aumaghynda kәmeletke tolmaghandardyng 800 myng balasy bar, olardyng 600 myny oqymaydy. Endi ne? Ata-analardy bir rettik hattama boyynsha tartqan, biraq olar otbasylyq bilim berudi nemese taghy basqany rәsimdegen. Shygharugha mýmkindik beretin zannamany odan әri ózgertu bola ma?» degen saual joldady.
Igori Zubov deputat Obuhovqa múnday sandardy aitpaghanyn aitty. Ministrding orynbasarynyng aituynsha, qazir Reseyde bar bolghany 638 myng bala bar jәne olardyng kópshiligi mektepte oqymaydy.
Degenmen, basqa deputattar KPRF-daghy әriptesterin qoldady: keybireuleri «migranttardyng balalary tarapynan óreskel agressiya» turaly aitty, al basqalary Tergeu komiytetining sheteldik azamattar arasyndaghy qylmystyng ósui turaly mәlimdemelerin eske aldy. Oghan jauap retinde IIM ókili Tergeu komiyteti «osy salagha jauap beretin organ bolyp tabylmaytynyn» eske salyp, deputattar úsynghan zannamany qatandatu artyq dep esepteytinin aitty.
Osydan keyin Mihail Matveev ministrding orynbasaryn mәselege «salmaqty qaraugha» shaqyrdy. Endi ersek migranttargha keletin bolsaq, «paydasyz» migranttar Reseyden shygharylady degen sóz biylik tarapynan keninen aityla bastady.
Resey IIM basshysy Vladimir Kolokolisev:«júmys istemeytin jәne oqymaytyn migranttar, sonday-aq sausaq izderin alu prosedurasynan ótpegen jәne orys tilin oqymaghan migranttar Reseyden ketui tiyis»,-dep mәlimdedi. Búl turaly Reseylik BAQ habarlady. «Kósheler men túrghyn ýy sektorynda zansyz keletin migranttar bolmauy tiyis. Júmysynan aiyrylghan, JOO-dan shygharylghan, daktiloskopiyadan ótpegen, til oqymaytyn, reseylik qoghamgha payda әkelmeytin adamdar bizding elden ketui tiyis», - dedi Kolokolisev.
Sәuir aiynan bastap kóship-qonushylardyng balalaryn mektepke qabyldau aldynda orys tilin biluge testileu bastaldy. Búdan basqa, sheteldik azamattargha qatysty, atap aitqanda, arnayy elden shygharu rejiymi, zansyz kóship-qonushylargha kiru jәne qyzmet kórsetu kezindegi zang búzushylyqtar ýshin aiyppúldar engizildi, sonday-aq paydasyz adam mәrtebesi belgilendi.
Kóshi-qon sayasaty qataytylghannan keyin RF-men kórshiles elder óz azamattarynyng qúqyqtarynyng búzylghany turaly birneshe ret mәlimdegen edi.
Abai.kz