Júma, 22 Qarasha 2024
Janalyqtar 3216 0 pikir 6 Qazan, 2009 saghat 07:03

Qazaqtyng sanyn kemitu qazaqty kemsitu degen sóz

Halyq sanaghynyn  qortyndy nәtiyjesinde 70 payyzgha jetip qalarmyz degen ýkili ýmitimiz ýziluge shaq túr. Ony aitasyz, әueli qazaqtar 67 payyzgha jetti degen alghashqy esepke alaqaylap alqynghanymyzdyng ózi artyq bolghangha úqsaydy. Áytkenmende sanaq turaly songhy sóz әli aitylghan joq. Sonyng ózinde 67 payyzdy shómeytip 65 payyzgha týsirip jazu nemese kórsetu «dәstýrge» ene bastaghan siyaqty. Búl sifr qaydan shyqty?

Qyrkýiek aiynyng basynda Parlamentting kezekti sessiyasyn ashyp, deputtardyng aldynda sóz sóilegen Preziydent Nazarbaev eldegi demografiyalyq ósimge erekshe toqtaldy.

«Keyingi on jyldyng ishinde dedi, Elbasy halyq sany 14 million 900 mynnan 16 million 300 myngha kóbeydi. Biz múnday kórsetkishke tabighy ósimning artyp, adam ólimining azangynan bolyp qol jetkizdik. Syrtqa qonys audaryp bastaghandardyng kóshi toqtap, kóship kelgenderding qarasy kóbeyip jatyr. Osy on jyldyng auqymynda Ata júrtyna TMD elderinen, Qytaydan, Mongholiyadan, Týrkiya men Irannan resmy mәlimet boyynsha 650 myng adam oraldy. 99 jylgha deyin kóship kelgenderdi qossaq olardyng sany millionnan asyp týsedi. Qazaqtar 53 payyzdan  65 payyzgha jetti».

Halyq sanaghynyn  qortyndy nәtiyjesinde 70 payyzgha jetip qalarmyz degen ýkili ýmitimiz ýziluge shaq túr. Ony aitasyz, әueli qazaqtar 67 payyzgha jetti degen alghashqy esepke alaqaylap alqynghanymyzdyng ózi artyq bolghangha úqsaydy. Áytkenmende sanaq turaly songhy sóz әli aitylghan joq. Sonyng ózinde 67 payyzdy shómeytip 65 payyzgha týsirip jazu nemese kórsetu «dәstýrge» ene bastaghan siyaqty. Búl sifr qaydan shyqty?

Qyrkýiek aiynyng basynda Parlamentting kezekti sessiyasyn ashyp, deputtardyng aldynda sóz sóilegen Preziydent Nazarbaev eldegi demografiyalyq ósimge erekshe toqtaldy.

«Keyingi on jyldyng ishinde dedi, Elbasy halyq sany 14 million 900 mynnan 16 million 300 myngha kóbeydi. Biz múnday kórsetkishke tabighy ósimning artyp, adam ólimining azangynan bolyp qol jetkizdik. Syrtqa qonys audaryp bastaghandardyng kóshi toqtap, kóship kelgenderding qarasy kóbeyip jatyr. Osy on jyldyng auqymynda Ata júrtyna TMD elderinen, Qytaydan, Mongholiyadan, Týrkiya men Irannan resmy mәlimet boyynsha 650 myng adam oraldy. 99 jylgha deyin kóship kelgenderdi qossaq olardyng sany millionnan asyp týsedi. Qazaqtar 53 payyzdan  65 payyzgha jetti».

Mine, әlgi 65 payyz turaly әngime osydan keyin-aq qaulap ala jóneldi. Qazaqtardyng qara ormanday el boluyn qalamaytyn qu auyzdar 65 payyzdyng ózine kýmәn keltirudi shyghardy. Basqasy basqa qazaqtyng ósimine ójendep qarsy pikir bildirgenning biri jurnalister «beby bumnyng atasy» dep әspettep jýrgen Maqash Tәtimov boldy. Odan keyin «qazaqtar múnday ósimge qalay jetti?» dep Ghany Qasymov shyqty shatynap. Búl ekeuining aldynda býgingi Reseyge tekke keregi joq orystyng bayaghy shovinistik ýstemdigin ansap shaptyghatyn baspasózderde halyq sanaghyna qatysty qasaqana jazylghan maqalalar jaryq kórip, qoldan qoghamdyq pikirler jasalyp jatty. Olardyng kókten tilegeni jerden tabylyp, statistika agenttiginde halyq sanaghyn jýrgizuge bólingen 1 mlrd 144 mln tengening jartysy jytyrylyp, maqsatsyz júmsalghany turaly shu kóterildi. Múnday kelensizdikti aqtaudyng qajeti joq. Alayda BÚÚ qorynyng (ngNFPA) mamandary qarjy mәselesining halyq sanaghyna salqyny tiymegenin, sanaqtyn  joghary kәsiby dengeyde ótkenin dәleldep baqty. Mamandar sanaqty qayta ótkizuding qajetsizdigin de qadap aitty. Tek sanaq nauqanyna qatysyp, kósemdik tanyta almaghanyna renjip, saqalyn búldaghan Tәtimov pen ózining bar joghyn barqyraghan dausymen bildirip otyratyn Ghany Qasymov qana mamandardyng pikirimen kelise almady. Áytkenmende әlgi ekeuding de uәjine  qúlaq tosqan jón. Óitkeni Tәtimov pen Qasymov sanaqshylardyng halyqty tútas qamtyp sanay almaghanyn aityp kópirdi. Solayy solay eken, endeshe qazaqtyng sany 67 payyzdan da artyq bolghany ghoy?.. Onyng ýstine kәnigi maman demograf Tәtimov qazaqtardyng rezistivtik (qiyndyqqa tóze alatyn, qarsylyq tanytatyn) qasiyetining arqasynda ótken on jyldyqtardaghy sanaqtardyng barysynda kýtpegen ósimge qol jetkizip kele jatqanyn jaqsy bilse kerek-ti. Oghan jәne millionnan asyp týsken oralmandy qosynyz. Osynsha zor әulet tughan otanyna oralghan song tabighy ósimge ýles qospay qantarylyp qaldy degenge senu  qiyn. Búl arada Qazaqstannan kóship otanyna qaytqan júrttyng sany men olardyng arasynda bala tuudyng kýrt kemip ketkenine dәlel izdep әure bolmay-aq qoyalyq. Sebebi ol kópke bylayda belgili, kózge de anyq.

Hosh, sonymen eki payyz qayda ketti? Elbasynyng Parlament deputattarynyng aldynda aitqan 65 payyzyn naqty nәtiyje dep qabyldau kerek pe? Bizdinshe kerek emes. Nege deseniz, sanaqtyng resmy qortyndysy әli jariya etilgen joq. Elbasy qazaqtardyng sany turaly 65 payyz dep shamamen aitty. Qortyndy jariya etilmey túryp boljamgha sýienuge bolatyn shyghar, biraq, halyqtyng sanynyn sayasatqa aralastyrudyng qajeti joq. Maqash mandyrady eken dep, qaqsal Qasym qasynyp birdene aitty eken dep, qazaqtyng qarasy molayghanyn kóre almaytyn júrt jinigedi eken dep, qazaqtyng sanyn kemitu qazaqty kemsitu degen sóz. Qazaqtyng qarasy kóbeygeninnen eshkimge ziyan kelmeydi. Ágәrәki, ziyan kórip, zapyran qúsyp otyrghandar bolsa, olarmen otandasu da esh mýmkin emes.

Sanaq qanday saylaudan bolsyn mazmúny kýrdeli әleumettik faktor. Halyq sanyna oray memlekette  әleuetti ister qolgha alynady. Ishki mýmkindikter eseptelip, últtyng ósip ónuine qatysty baghdarlamalar qabyldanady. Qazaqtyng sanyn kemitip kórsetu arqyly biz әlde osynday iygilikti isterden bas tartuymyz kerek pe? Al búl kimge kerek?

«Abay-aqparat»

 

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1464
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3231
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5322