Osydan talay jyl búryn, Esil audandyq әkimdiginde qyzmet etip jýrgenimde, mening bir әdetim boldy. Týske qaray kabiynetting esigin jauyp alyp, bir nemese bir jarym saghattay, qabyrghadaghy sórede qatar-qatar tizilip túrghan, búrynghy audandyq partiya komiytetinen qalghan «Izvestiya SK KPSS» jurnalyn, sonymen qatar, «Vokrug sveta» jurnalynyng tigindisin qolyma alyp oqyp otyratynmyn. Maqalalar әriyne oryssha, degenmen óte qyzyqty әri tartymdy edi. Birde, osy «Vokrug sveta» jurnalynan, kezinde «Maymyl patsha» - dep kópshilikke әigili bolghan Japon biyleushisinin, sol tústaghy әr týrli sayasy kýshterling yqpalynda ketken eldi biriktirudegi atqarghan róli men erlik isteri turaly óte tartymdy maqala oqyghan edim. 

Sol keyipkerimiz Hideyosy – Japon tarihyndaghy eng qúdyretti jәne erekshe biyleu óneri bar kóshbasshysy bolghan adam. Ol 1536 jyly sharua otbasyna dýniyege kelgen. Aldaghy kezende onyng bolashaghy jarqyn bolady dep eshkim senbegen. Ol – alasa boyly, әljuaz, sauaty shamaly, sonday-aq, súryqsyz jan bolghan eken. Osyghan oray, ainalasyndaghy el ony «maymyl» dep ataghan.

Degenmen, ol mýnday kemshilikke qaramastan, kóshbasshy qanday bolu kerektigin dәleldey bildi. Ózara tartys pen alauyzdyqtan berekesi qashqan elding basyn qosyp, uysyna jinay aldy. Ol múny qalay jýzege asyrdy.

Hideyosy – erik-kýshi orasan, úshqyr oily, qaysar minezdi adam boldy. Tóniregindegi ózin synaushylardy adal qyzmetkerge, al jaularyn joldas-dosqa ainaldyra bilgen daryndy adam. Úrys ónerinde aitarlyqtay nәtiyjege jetpesede, «semsersiz samuray» basqa qarudy paydalana bildi.

Ol útqyr әzilding jәne qulyq pen kelissóz jýrgizu qabiletining ereksheligining arqasynda qarsylastaryn basyp ozyp, Japon elining úly biyleushisine ainaldy. Gorasiya Algerding keyipkerindey «iz gryazy v knyazi» yaghny aitqanda «qaradan shyghyp han bolghan» adam ýlgisi edi.

Hideyosy 1590 jyly Japoiyanyng jogharghy biyleushisi bolyp taghayyndaldy. Imperator Goyodzeyden ony regent (biyleushi) etip saylady. Sonymen qatar imperator sarayy oghan Toyotomy degen aqsýiek tegin berdi. Ol «jomart ministr» degen maghynany bildiredi.

Naqty aitarymyz, japon tarihynda esimi altyn әriptermen jazylghan Toyotomy Hideyosy — eldi biriktiru jolynda erekshe ról atqarghan kórnekti qolbasshy, sayasatker jәne reformator. Ol samuray taptan shyqqanymen, imperator da, syogun da bolmaghan. Degenmen, onyng aqyl-parasaty men әskery sheberligi arqasynda Japoniyany feodaldyq bytyranqylyqtan shygharyp, tútas memleketke ainaldyrdy.

1582 jyly Yamazaky shayqasynda Hideyosy ózining basty qarsylasy Aketi Misuhideni jenip, biylikke jol ashty. Keyinirek ol Mory klany men basqa da yqpaldy feodaldardy tize býktirip, eldegi biylikti tolyqtay óz qolyna aldy.

Hideyosy eng aldymen, Japoniyany biriktiruge baghyttalghan әskery joryqtar jýrgizdi. 1590 jylgha qaray ol Japoniyanyng kóp bóligin baqylaugha aldy. Búl onyng eng iri tarihy erligi bolyp sanalady.

Ol samuraylardan basqa taptargha qaru ústaugha tyiym saldy. Búl reforma el ishindegi túraqtylyq pen tәrtipti nyghaytty, әri sharualar arasyndaghy býlikterding aldyn aldy.

Hideyosy qoghamdy taptargha bólip, әleumettik qúrylymdy qatang jýiege saldy. Árbir adam óz tabynda qalugha mәjbýr boldy — sharualar, jauyngerler, qolónershiler men saudagerler. Búl feodaldyq tәrtipting nyghangyna sebep boldy.

Hideyosy ózining biyligi Japoniyamen shektelmey, Aziya qúrlyghyna taraluy tiyis dep sanady. Ol 1592 jәne 1597 jyldary Koreyagha eki ret әskery joryq úiymdastyrdy. Alayda búl joryqtar sәtsiz ayaqtalyp, Japoniya ýlken shyghyngha úshyrady.

Toyotomy Hideyosy óz zamanynda erekshe kóshbasshy retinde tanyldy. Onyng birneshe airyqsha qasiyetteri:

tómengi taptan shyghyp, Japoniyany basqaru shynyna jetui onyng aqyldy, iykemdi jәne alghyr adam bolghanyn kórsetedi.

jaularyn kýshtep emes, keyde kelissóz, keyde aila arqyly baghyndyra bildi.

sharualar men qalalyqtardyng әl-auqatyn jaqsartugha tyrysyp, el ishindegi tәrtipti saqtady.

Kinky aimaghynda әigili Osaka qamalyn saldyryp, memleketting simvolyna ainaldyrdy.

Toyotomy Hideyosy — Japoniya tarihyndaghy erekshe túlgha. Ol óz qolymen kedeylikten imperiyalyq biylikke deyin kóterildi. Hideyosy jasaghan erlikteri, reformalary men kóshbasshylyq qasiyetteri arqyly Japoniyanyng taghdyryn týbegeyli ózgertip ketti. Tarih ony keyde «Maymyl» dep atasa da, onyng shynayy beynesi — tabandy, dana әri aldaghy kezendi boljay alatyn úly kósem retinde, el esinde mәngi qaldy.

Beysenghazy Úlyqbek,

Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng mýshesi

Abai.kz