Donalid Tramptyng 2025 jyldyng basynda Aq ýige oraluy qarjy naryqtaryndaghy ýlken qúbylmalylyqpen erekshelendi.

2025 jylghy 20 qantarda ótken inaugurasiya qarsanynda investorlar yntalandyru sayasatynyng jalghasuyn kýtu ýshin bagha úsynystaryn qoydy: qarashadan qantardyng sonyna deyin S&P 500 indeksi shamamen 3,6%-gha ósti. Alayda, eki aptadan keyin alghashqy tariftik ózgeris bastaldy: әkimshilik sauda seriktesterine (Kanada, Meksika jәne Qytaydy qosa alghanda) jana baj salyghyn engizu jospary turaly jariyalady, búl jaghday naryqtardy alandatty. Aqpan aiyna qaray qor indeksteri sauda soghystary men resessiyagha qatysty qorqynyshynyng tómendeuine ainaldy, al 10 jyldyq qazynashylyq obligasiyalardyng kiristiligi kóterildi, investorlar Federaldy rezerv tarifterge baylanysty inflyasiyanyng yqtimal ósui ayasynda aqsha-kredit sayasatyn jenildetudi jalghastyratynyna kýmәndana bastady.

Hronika: sauda-sattyqtyng órshui jәne naryqtardyng әreketi

2025 jylghy nauryz – eskalasiyanyng bastaluy. Nauryz aiynyng basynda Preziydent Tramp Kanada men Meksikadan әkelinetin bolat pen aluminiyge 25 payyzdyq importtyq tarifterding engizilgenin rastady (4 nauryzdan bastap kýshine endi). Búl týzetudi kýsheytti: 3 nauryzda S&P 500 indeksi 1,8%-gha, Nasdaq 2,6 %-gha tómendedi, búl jyl basynan beri eng kýrt kýndizgi qúldyrau bolyp otyr. Aydyng ortasyna qaray aqpan aiyndaghy eng joghary kórsetkishten S&P 500 indeksining jalpy tómendeui 10%-dan asty, búl resmy týrde Aq ýiding sauda sayasatyndaghy belgisizdik ayasynda indeksting týzetu kezenine enuin bildirdi. Investorlar kapitaldy mynaday qorghanys sektorlaryna belsendi týrde qayta bóle bastady: kommunaldyq kompaniyalardyn, qajetti tauar óndirushilerding jәne jekelegen obligasiyalyq ETF-ting qaghazdary ósti. Sonymen qatar, ónerkәsiptik jәne tehnologiyalyq kompaniyalargha, әsirese halyqaralyq kiristerding ýlesi joghary kompaniyalargha qysym kýsheye týsti, sebebi tarifter olardyng jetkizu tizbegine әser etti.

2025 jylghy 2 sәuir – «Azattyq kýni» jәne naryqtardyng qúldyrauy. Sәuir aiynda Tramptyng kýtpegen jerden jasaghan qadamy investorlardyng senimine odan da ýlken soqqy boldy. 2 sәuir kýni ol «Liberation Day» dep jariyalap, tútastay qamtityn bajdardy jariyalady: barlyq importqa 10%-dy qúraytyn bazalyq mólsherleme, jekelegen elder ýshin tarifter kóterildi (mysaly, Qytay ýshin – 54%, EO ýshin – 20%). Búl búryn-sondy bolmaghan sharalar (tótenshe ekonomikalyq qauip-qater degen syltaumen birjaqty týrde engizilgen) aktivterding dýrbeleng jappay satylymyn tudyrdy. Habarlandyrudan keyingi alghashqy eki sauda kýni S&P 500 indeksi shamamen 10%-gha, Nasdaq 11%-dan astam qúldyrady, búl jaghday indekster tarihyndaghy eng ýlken eki kýndik qúldyrau boldy. VIX qúbylmalylyq indeksi ~45 tarmaqqa deyin kóterildi, búl 2020 jylghy pandemiyadan bergi eng joghary kórsetkish bolyp otyr. Álemdik naryqqa baghyttalghan aksiyalar eng qatty zardap shekti: amerikalyq ónerkәsiptik jәne tehnologiyalyq kompaniyalar aitarlyqtay shyghyngha úshyrady, al europalyq jәne aziyalyq indekster tómendedi.

2025 jylghy 9 sәuir – kidire túru jәne rekordtyq ósu. Bir aptadan keyin shiyelenis birshama tómendedi: Tramp jana tarifterdi engizudi 90 kýnge toqtatty (búl rette Qytaydan әkelinetin importqa qazirgi baj 125%-gha deyin kóterildi). Naryqtar búl kidiristi serpilis belgisi retinde qabyldady. Osy kidire túrudyng arqasynda S&P 500 indeksi 9 sәuirde 9,5%-gha kóterilip ketti, búl 2008 jylghy qarjylyq daghdarystan keyingi amerikalyq naryqtaghy eng ýlken kýndik ósim boldy. Joghary tehnologiyalyq Nasdaq birjasy indeks tarihyndaghy rekordtyq bir kýndik ósimdi tirkep, 12,2%-gha ósti. Alayda, analitikter atap ótkendey, eyforiya alandaushylyq tudyrdy: investorlar 90 kýnnen keyin sauda shiyelenisi qayta oraluy mýmkin ekenin týsindi.

2025 jylghy mamyr – pozisiyalardy qalpyna keltiru. Kelesi aida naryqtar birtindep shyghyngha úshyrady. 8-13 mamyr aralyghynda AQSh Qytaymen jәne Úlybritaniyamen týbegeyli sauda kelisimderin jasady, búl tariftik qarsylasu dәrejesin aitarlyqtay tómendetti. Mamyr aiynyng ortasynda S&P 500 indeksi jyldyng basyna qaraghanday azdap kóterildi – is jýzinde Uoll-strit «tariftik qúldyraugha» deyingi dengeyge qayta oraldy. Ekinshi toqsannyng qorytyndysy boyynsha amerikalyq aksiyalar naryghy shamamen 10%-gha ósip, europalyq sayttardy aitarlyqtay basyp ozdy. Búghan AQSh-tyng myqty makroekonomikalyq kórsetkishteri jәne baghasy tómendegen aksiyalardy satyp alghan jeke investorlardyng belsendiligi yqpal etti. Degenmen, mausym aiynyng sonyna qaray jaghday túraqsyz bolyp qaldy: birqatar elmen bitimgershilik uaqytsha boldy jәne AQSh-tyng negizgi seriktesterimen tariftik kelissózder әli ayaqtalmaghanyn eskere otyryp, naryqqa qatysushylar saqtyq tanytty.

2025 jylghy shilde – túraqsyz tepe-tendik jәne jana sheshimderdi kýtu. Ýshinshi toqsan optimizmmen bastaldy, 8 shildede S&P 500 indeksi 6300 tarmaqtan asyp, tarihy eng joghary dengeydi janartty. Alayda sayasy belgisizdik saqtaluda, Tramp әkimshiligi aldaghy aptalarda 90 kýndik tariftik ýzilisting taghdyryn sheshedi. Aq ýiding aqparattyng taralyp ketuine baylanysty búl ýzilisti úzartu nemese EO-gha, Ontýstik Koreyagha jәne Japoniyagha qarsy jana bajdardyng núsqalary talqylanuda. Búl belgiler investorlardy , әsirese Tramptyng «sauda balansyn birjola tenestiruge» bergen uәdesining qatang ritorikasy ayasyndaalandatuda. Bank of America ósu әleueti derlik tausyldy dep sanaydy: S&P indeksining maqsatty belgisi jyldyng sonynda birdey 6 300 belgini qúraydy. Bas strateg Savita Subramanian qarqyndy ósuding artta qalghanyn jәne naryq shoghyrlandyru kezenine enip jatqanyn atap ótti. Ol tehnikalyq serpilis pen sayasy tәuekelderdi tenestiredi, al bolashaq sheshimder qúbylmalylyqty qayta tudyruy mýmkin. Goldman Sachs jaghymdy pozisiyany ústanady. Devid Kostinning basshylyghymen analitikter Federaldyq rezervtik jýiening (FRJ) mólsherlemesining tómendeuine, korporativti tabystyng ósuine jәne tartymdy eselikterge silteme jasay otyryp, S&P indeksi boyynsha maqsatty dengeylerdi 6 400-ge deyin kóterdi (3 aida 3%-dan astam) jәne 6 600 (6 aida 6%-dan astam). Olardyng pikirinshe, tariftik tәuekelder bagha belgileulerde ishinara kórinis tapqan: kompaniyalar qorlardy qalyptastyryp, shyghyndardy tútynushylargha audara bastady. Goldman-da naryqtyq endik kýsheyedi dep kýtilude: kóbirek aksiya ralliydi qolday bastaydy. Jana ózgerister bolmaghan kezde jәne FRJ-nyng «júmsaq» sayasaty jalghasqan kezde olar naryqtyng odan әri ósuin boljaydy.

2025 jyldyng ekinshi jartyjyldyghyna arnalghan investisiyalyq iydeyalar

Sauda sayasatyndaghy belgisizdik pen S&P 500 indeksi boyynsha birqalypty boljam ayasynda (eng iri bankterding baghalauy boyynsha +1%-dan +6%-gha deyin) analitikter aqsha aghyny ornyqty, baghasy ortasha jәne diviydendtik kiristiligi túraqty sapaly qorghanys tarihyna basty nazar audarugha kenes beredi.

UnitedHealth Group Inc (UNH)

AQSh-taghy medisinalyq saqtandyru jәne basqarylatyn medisinalyq qyzmetterding kóshbasshysy. Konsensus baghalauy boyynsha nysanaly baghasy ~ 415 AQSh dollaryn qúraydy, búl aghymdaghy 320 AQSh dollaryna shamamen +30% ósu әleuetin boljaydy. UBS investisiyalyq banki Medicare Advantage baghdarlamasy boyynsha menedjmentting múqiyat pikirlerine baylanysty nysanaly baghany 385 AQSh dollaryna (+25%) deyin tómendetu arqyly satyp alu (satyp alu) úsynymyn saqtaydy. Alayda, kompaniya týbegeyli kýshti bolyp qala beredi: 12 aidaghy týsim 8%-gha ósti, aqsha aghyny ornyqty, P/E (bagha/payda koeffisiyenti) týzetuden keyin ~12-ge deyin tómendedi. Diviydendter shamamen jyldyq 1,5%-dy qúraydy jәne eki tanbaly qarqynmen túraqty ósude. Aksiya institusionaldyq investorlardyng arasynda sektordyng sýiiktilerining biri bolyp qala beredi.

2025 jylghy UNH aksiyalarynyng serpini. Derekkóz – gurufocus.com

Lockheed Martin Corp (LMT)

Amerikalyq qorghanys ónerkәsibining flagmany jәne AQSh Qorghanys ministrligining negizgi merdigeri. Analitikterding ortasha nysanaly baghasy- ~ 525 AQSh dollary, búl aghymdaghy dengeylerding shamamen +9% ósu әleuetin boljaydy (480 AQSh dollary). Morgan Stanley konglomeraty LMT-di sektordaghy eng jaqsy iydeya dep sanaydy, oghan Overweight reytingin (portfeldegi ýlesi asyp ketti) jәne nysanaly 575 AQSh dollary (+24%) baghasyn taghayyndaydy. Kompaniya shyghyndardy tapsyrys berushilerge tiyimdi týrde audaruda, ónirlik logistikasy jәne inflyasiyadan qorghalghan úzaq merzimdi memlekettik kelisimsharttary bar. P/E ~16, diviydendterding kiristiligi ~2,7%, aksiyalardy ornyqty keri satyp alu (buyback). Citi jәne Wells Fargo tarapynan da qoldau. Lockheed jahandyq túraqsyzdyq jaghdayynda qorghanys budjetining ósuining negizgi benefisiary bolyp qala beredi.

2025 jylghy LMT aksiyalarynyng serpini. Derekkóz – gurufocus.com

Allstate Corp (ALL)

AQSh-tyng avtokólik jәne jyljymaytyn mýlik segmentindegi eng iri saqtandyrushylarynyng biri. Konsensus boljamy - ~ 226 AQSh dollary, aghymdaghy 193 AQSh dollarynyng shamamen +17%-y ósu әleuetin boljaydy. BofA aksiyany value segmentindegi eng jaqsy iydeya retinde baghalaydy jәne nysanaly baghany 286 AQSh dollaryna (+50%) deyin kóterdi. Kompaniya aua-rayynyng apattaryna baylanysty shyghyndardy qalpyna keltirudi kórsetti jәne 2025 jyldyng basynda diviydendterdi 8,7%-gha arttyrdy (kiristilik shamamen 3%). P/E mulitiplikatory 10-nan tómen, týsim 40 mlrd AQSh dollarynan asady. Shyghyndardy qalypqa keltiru jәne túraqty syilyqaqylar kezinde Allstate EPS (aksiyagha shaqqandaghy payda) jәne naryqtyng tarapynan qayta baghalaudyng ozyq ósuin kórsete alady.

2025 jylghy ALL aksiyalarynyng serpini. Derekkóz – gurufocus.com

2025 jyldyng birinshi jartyjyldyghy naryqtar ýshin saylaualdy eyforiya men tariftik ózgeristerden bastap sayasy ýzilister men diplomatiyalyq jenildikter ayasynda tez qalpyna keluge deyingi kýrt ózgerister uaqyty boldy. Donalid Tramptyng Aq ýige oraluy sauda sayasatyn naryqqa әr jana bastamanyng nemese mәlimdemening ayasynda jyldam auytqularmen әser etuding negizgi tetigine ainaldyrdy. S&P 500 indeksining tarihy eng joghary dengeyine kóteriluine qaramastan, naryq әlsiz tepe-tendikti saqtaydy. Múnday ortada qorghanys jәne irgeli ornyqty kompaniyalargha baghyttalghan strategiyalar әsirese ózekti bolyp tabylady. UnitedHealth, Lockheed Martin jәne Allstate siyaqty densaulyq saqtau, qorghanys jәne saqtandyru sektorlarynyng qaghazdary aqylgha qonymdy tәuekeldi profiylin, ortasha baghalardy jәne ýlken qúbylmalylyq pen sayasy auytqular jaghdayynda da ozyq ósu әleuetin úsynady.

Tural Aliyev,

Freedom Finance Global kompaniyasynyng sarapshysy

Abai.kz