(Lirikalyq poema)

 

Eshbir egey ashpastan jangha syryn,

Joghalmaghan múrada bar ma shyghyn.

Jatqan mynau auzy ashyq anyrayyp,

Eski mola kuәsi san ghasyrdyn.

 

Jel mújyp jep mýrdendi kemirse de,

Bolghan edi baqytty ómir sende.

Úly ólkem dep úrandap janyn qighan,

Babalarym emessing tegin pende.

 

Talay sar tandy atyryp kezinde eren,

Eri bar ma el ýshin ezilmegen.

Qabirinning basyna kelip túrmyn,

Syrlasayyn dep baba ózinmenen.

 

*      *     *

 

Qylyshynnan jarqyldap ottar kilen,

Búzyp jaudyng qamalyn top jaryp en.

Qaratamaq nayzandy qolyna alyp,

En dalandy qorghadyng shoqparynmen.

 

Auyp talay bolsang da shúbyryndy,

Úmytpadyng tughan jer – túghyryndy.

«Elim-ay» dep әnindi jylap aityp,

Úrpaghym dep arnadyng ghúmyryndy.

 

Tusa da endi búl kýnde ghúlama myn,

Qúlaghynda osy aitqan túra ma әnin.

Jýreginde óitkeni zary qalghan,

Sonau ótken «Alqakól súlamanyn».

 

Byt-shyt bolyp oy mynau bytyraghan,

Batyr baba ruhyng túghyr maghan.

Sen týspegen ot bar ma kýiip-janyp,

Sen basylyp tas bar ma úrylmaghan.

 

*         *         *

 

Oza shauyp bәigeni alsa dýldýl,

Úsynatyn úlynmyn jar sap bir gýl.

Jalghan aitsam jayqalghan der shaghymda,

Qylsha moynym ýzilip talsha qyrqyl.

 

Ghasyr aunap sher tókken yghysyp san,

Babam kuә ótken sol úly synnan.

Aman qaldyq Aziya qúrlyghynda,

Dúshpandardyng qan tamghan qylyshynan.

 

Bermes sirә bir soqsa dauyl tynym,

Arman alys qoyatyn auyr synyn.

Sol babadan úrpaqpyz qalghan artta,

Úsha jýre jetiltken qauyrsynyn.

 

Alapatty aiqasqan ghasyr menen,

Kim bar býgin asatyn asyl senen.

Aqqan tarih kýrkirep arnasynan,

Qandy tolqyn keshegi basyldy eren.

 

Meni baba qúlasam qolda qúzdan,

Talay sayys tumay ma ortamyzdan.

Beles eken búl da bir jana keldim,

Kemel kezge ózindey orda búzghan.

 

Tókpesek te basyna qúrap yrys,

Túrmay ma alda qashan da synap úlys.

Ón-syiqy joq býlingen tabighatty,

Kórseng eger jatpassyn, sirә, tynysh.

 

Qansha biyik desek te sanasy tym,

Bile almaysyng aqymaq, danasy kim?

Úyalasyng kórgende әkesine,

Jau bop shauyp jatqanyn balasynyn.

 

Túrsa da úitqyp soghyp jel azynap bir,

Qysy qysang bolsa da, jazyn jaqtyr.

Shertpek edim aldyng da aqtarylyp,

Aqyn úlyng bolghan song azyraq syr.

 

Múng shaqty dep maghan búl keyime sen,

Múra bolar artymda keyin kórsen.

Ózing tikken әdildik tuyndy ústap,

Armanym ne aldyng da meyli ólsem.

 

Biraq qúrghyr keltirmey soghan kýiim,

Dep qorqady, jetpeydi oghan miym.

Eniregen elim dep azamatqa,

Berer bir kýn ózindik qogham syiyn.

 

Kóringenmen búl ghúmyr kelte bizge,

Kýnde osynday kýibinmen ótemiz be?

Ne dep jauap beremiz úl dep tughan,

Artynyzdan barghanda erteng sizge.

 

Dәuir ghana kórsetip óreligin,

Shattyq ómir baghyshta keleli kýn.

Betke aitatyn adam az osy kýnde,

Qara qyldy qaq jaryp tóreligin.

 

Attamaytyn auyldyng ala jibin,

Qayda ózindey pәk jandy dana býgin.

Ne deymiz ózining tól tumasyna,

Úqtyra almay jýrgen song ana tilin.

 

Ómir ýshin bes kýndik auyspaly,

Jer jarsa da ysqyrghan dauystary.

Kýiki tirlik bayaghy óz qamyn jer,

Bar osynday adamnyng sauysqany.

 

Aqyn óleng jazbaydy ermek etip,

Ashy teri kórgen joq selge ketip.

Keybireuler jatta kep búldanady,

Qauym kópke ketkendey bergeni ótip.

 

Basyp synar minezge ala qyzba,

Jýz arazdyq tughyzyp aramyzgha.

Álimizdi aghayyn bilmey túryp,

Ashkózdikpen asqynyp baramyz ba?!

 

Aytqanyndy biletin kesh týsine,

Sóz úqtyryp qaytesing estisine.

Alqakólmen talay jan mert bop jatyr,

Beli ketken aighyrday bestisinde.

 

Tasqyn suday laylanyp túnymaghan,

Osylardyng únamas biri maghan.

Tughan elding kýtken zor ýmitinen,

Shygha almaghan úrpaqtyng kýni qaran.

 

Tura sózdi jetkizip aita almadyq,

Bir saryn әn kelemiz qayta salyp.

Eger baba kelseniz búl pәniyge,

Ekinshi ret ne der eng qayta ainalyp.

 

Saghan qalay tartpaghan kóp minezi,

Úrpaghynnyng emes pe ótkir kózi.

Dep aitqyzbay úqpaytyn kereng qúlaq,

Oylanatyn mineky jetti kezi.

 

Keudege әkep taqsa da órden mýsin,

Jaqsylardyng jabyghyp ólgeni ýshin.

Kóndire almay sózine jýrmiz mine,

Ana otyrghan al keude tórdegisin.

 

Endi azamat senderge qonar aqyl,

Desek te nadandyq kep tonap jatyr.

Ne oilap jýr bilmeysing jantalas kóp,

Týsinbeysing qanday kýy bolar aqyr.

 

Jaqsy bolsang adam kóp osy kýnde,

Qasyna әkep tigetin qosyn birge.

Pәle bir kýn torlasa basyna kep ,

Jolamaydy bir jýrgen dosyng mýlde.

 

Ne bop ketken adamy búl ghalamnyn,

Kókjiyekten kórseter qúr baranyn.

Jekpe-jekte egeste jalghyz shyqqan,

IYesi eding kezinde bir daranyn.

 

Óz múny dep shaqqany aiypta ma,

Eskek kerek sudaghy qayyqqa da.

Tolmay jýrgen kónilge býgingi ister,

Aldynyz gha salghanym jayyp qana.

 

Shygharyp zar kýii men dauysyn jyr,

Qanshalaghan ay ótti, auysyp jyl.

Siz ansaghan beyishti kózben kórip,

Kýn bolar ma túratyn qauyshyp bir.

 

Jep janyndy osynday súraq qysqan,

Biraq arman qol búlghap túr alystan.

Baqytty dep ózindi sanar edin,

Eger jatsa aldyng da qúlap dúshpan.

 

Tónkerilgen kók aspan shatyr biyik,

Ósken sende san aluan batyr syiyp.

Kele jatqan kómilip kókeyinde,

Qatyp qalghan shemen bop jatyr kýiik.

 

Endi ghana atqanday tang týrilip,

Talay zaman ótti ghoy san qúbylyp.

Qúlaghymnyng týbinen estiledi,

Sol bayaghy dauysyng janghyryghyp.

 

Joq búrynghy zamanyng keri ketken,

Bәrin qazir basqarar «kelini óktem».

Túlybynyng týbi keng qayda azamat,

Erekshe bir eline senimi ótken.

 

Aq-qarany bolghansha aiyryp shyn,

Alar bizdi jelkelep qayyryp syn.

Ashylmaghan shejire jatyr әli,

Anyratar arnasyn tarihtyn.

 

Adal, ashy arqamnan ter tógilgen,

Kóp pendening biri edim jerde jýrgen.

Sizder qúsap basa almay óksigimdi,

Kim biledi ketem be mende ómirden.

 

Ishten erip jýrgende, ishten tynyp,

Shólmekter bar kezinde týsken synyp.

Taghdyr solay әrkelki jaratqan ba,

Bireudi әlsiz, bireudi ýstem qylyp.

 

Jetkizbeydi kelemiz arman quyp,

Jetem degen jiger joq qalghan suyp.

Aqymaq bop aljasyp ketemiz be,

Adam edik jaralghan ardan tuyp.

 

Talay dana, danyshpan erdi ósirgen,

Tughan dalam qoynyng qút keng kósilgen.

Jabyqsam da, sәbiydey mәz bolsam da,

Tynys alyp kelemin mende ózinnen.

 

Qayghysy joq semirer qara sugha,

Desek te onyng tetigi ar-asuda.

Auyzdary qyzyl qan pendelerin,

Bir jem ýshin arbasyp talasuda.

 

Etek jiyp adamdar es bilgeli,

Degen el joq erlerim ketsin keri.

Kóz aldym nan ketpeydi arpalysqan,

Qayshylyqtyng joyqyn kýsh keskinderi.

 

Kózben kórip sodan biz úqtyq bәrin,

Jep dәnikken әlsizdi myqtylaryn.

Barlyq malyn jútatqan bayday boldyq,

Úmytpaytyn aqsýiek jút jyldaryn.

 

Týssek taghy bel sheship dara syngha,

Keyde ainalyp qalady jala shyngha.

Qayshylyqpen búl ómir ótedi eken,

Aramdyq pen adaldyq arasynda.

 

Atyramyn dónbekship tanymdy key,

Jýrgen janday ózining әlin bilmey.

Bastyrylyp úiqydan oyanamyn,

Biylep aldy qorqynysh janymdy ýrey.

 

Ne qylsang da ózing bil jasaghanym,

Senen qaytyp, o, tәube, asa alamyn.

Tolqyn tirlik laqtyryp bir kýn eger,

Jaghagha atsa bilmeymin bas amanyn.

 

Qashan biter pendeler taghylymyn,

Qúlqyndaryng qozbasyn taghy bir kýn.

Zarly kýiin ortanyng estigende,

Qaytip jýrsing jansada baghyng búryn.

 

Ekshep úrpaq erten-aq shyghar alyp,

Sonda ghana barlyghyn úghar halyq.

Súnqyldaghan aqquday shyryldatyp,

Shyndyqty aityp otyrmyn synar qalyp.

 

Búl ghalamnyng ne degen syry bólek,

Birin tandap kórmeppin, mynyn elep.

Jazu ýshin tek seni mýlt ketirmey,

Otty oramdy aqynnyng tili kerek.

 

Jalghap býgin qol sozghan biyikke ýmit,

Mandayymnan beybit kýn sýiip túryp.

Qabirinning aldynda Baba saghan,

Osylaysha túrghanym kýidi úqtyryp.

 

Shiyrlaghan jol jatyr alda mynau,

Biyik edi taldaghan talghamyng tau.

Sher tarih keshegi shertip kelgen,

Ákep bizge múrandy jalghadyn-au!

 

Ekshep úrpaq erten-aq shyghar alyp,

Sonda ghana barlyghyn úghar halyq.

Súnqyldaghan aqquday shyryldatyp,

Shyndyqty aityp otyrmyn synar qalyp...

Sony

Talapbek Azanbay, Qazaqstan Jazushylar odaghynyng mýshesi.

Abai.kz