(ليريكالىق پوەما)

 

ەشبىر ەگەي اشپاستان جانعا سىرىن،

جوعالماعان مۇرادا بار ما شىعىن.

جاتقان مىناۋ اۋزى اشىق اڭىرايىپ،

ەسكى مولا كۋاسى سان عاسىردىڭ.

 

جەل مۇجىپ جەپ مۇردەڭدى كەمىرسە دە،

بولعان ەدى باقىتتى ءومىر سەندە.

ۇلى ولكەم دەپ ۇرانداپ جانىن قيعان،

بابالارىم ەمەسسىڭ تەگىن پەندە.

 

تالاي سار تاڭدى اتىرىپ كەزىندە ەرەن،

ەرى بار ما ەل ءۇشىن ەزىلمەگەن.

قابىرىڭنىڭ باسىنا كەلىپ تۇرمىن،

سىرلاسايىن دەپ بابا وزىڭمەنەن.

 

*      *     *

 

قىلىشىڭنان جارقىلداپ وتتار كىلەڭ،

بۇزىپ جاۋدىڭ قامالىن توپ جارىپ ەڭ.

قاراتاماق نايزاڭدى قولىڭا الىپ،

ەن دالاڭدى قورعادىڭ شوقپارىڭمەن.

 

اۋىپ تالاي بولساڭ دا شۇبىرىندى،

ۇمىتپادىڭ تۋعان جەر – تۇعىرىڭدى.

«ەلىم-اي» دەپ ءانىڭدى جىلاپ ايتىپ،

ۇرپاعىم دەپ ارنادىڭ عۇمىرىڭدى.

 

تۋسا دا ەندى بۇل كۇندە عۇلاما مىڭ،

قۇلاعىندا وسى ايتقان تۇرا ما ءانىڭ.

جۇرەگىندە ويتكەنى زارى قالعان،

سوناۋ وتكەن «القاكول سۇلامانىڭ».

 

بىت-شىت بولىپ وي مىناۋ بىتىراعان،

باتىر بابا رۋحىڭ تۇعىر ماعان.

سەن تۇسپەگەن وت بار ما كۇيىپ-جانىپ،

سەن باسىلىپ تاس بار ما ۇرىلماعان.

 

*         *         *

 

وزا شاۋىپ بايگەنى السا ءدۇلدۇل،

ۇسىناتىن ۇلىڭمىن جار ساپ ءبىر گۇل.

جالعان ايتسام جايقالعان دەر شاعىمدا،

قىلشا موينىم ءۇزىلىپ تالشا قىرقىل.

 

عاسىر اۋناپ شەر توككەن ىعىسىپ سان،

بابام كۋا وتكەن سول ۇلى سىڭنان.

امان قالدىق ازيا قۇرلىعىندا،

دۇشپانداردىڭ قان تامعان قىلىشىنان.

 

بەرمەس ءسىرا ءبىر سوقسا داۋىل تىنىم،

ارمان الىس قوياتىن اۋىر سىنىن.

سول بابادان ۇرپاقپىز قالعان ارتتا،

ۇشا جۇرە جەتىلتكەن قاۋىرسىنىن.

 

الاپاتتى ايقاسقان عاسىر مەنەن،

كىم بار بۇگىن اساتىن اسىل سەنەن.

اققان تاريح كۇركىرەپ ارناسىنان،

قاندى تولقىن كەشەگى باسىلدى ەرەن.

 

مەنى بابا قۇلاسام قولدا قۇزدان،

تالاي سايىس تۋماي ما ورتامىزدان.

بەلەس ەكەن بۇل دا ءبىر جاڭا كەلدىم،

كەمەل كەزگە وزىڭدەي وردا بۇزعان.

 

توكپەسەك تە باسىڭا قۇراپ ىرىس،

تۇرماي ما الدا قاشان دا سىناپ ۇلىس.

ءوڭ-سىيقى جوق بۇلىنگەن تابيعاتتى،

كورسەڭ ەگەر جاتپاسسىڭ، ءسىرا، تىنىش.

 

قانشا بيىك دەسەك تە ساناسى تىم،

بىلە المايسىڭ اقىماق، داناسى كىم؟

ۇيالاسىڭ كورگەندە اكەسىنە،

جاۋ بوپ شاۋىپ جاتقانىن بالاسىنىڭ.

 

تۇرسا دا ۇيتقىپ سوعىپ جەل ازىناپ ءبىر،

قىسى قىساڭ بولسا دا، جازىن جاقتىر.

شەرتپەك ەدىم الدىڭ دا اقتارىلىپ،

اقىن ۇلىڭ بولعان سوڭ ازىراق سىر.

 

مۇڭ شاقتى دەپ ماعان بۇل كەيىمە سەن،

مۇرا بولار ارتىمدا كەيىن كورسەڭ.

ءوزىڭ تىككەن ادىلدىك تۋىڭدى ۇستاپ،

ارمانىم نە الدىڭ دا مەيلى ولسەم.

 

بىراق قۇرعىر كەلتىرمەي سوعان كۇيىم،

دەپ قورقادى، جەتپەيدى وعان ميىم.

ەڭىرەگەن ەلىم دەپ ازاماتقا،

بەرەر ءبىر كۇن وزىندىك قوعام سىيىن.

 

كورىنگەنمەن بۇل عۇمىر كەلتە بىزگە،

كۇندە وسىنداي كۇيبىڭمەن وتەمىز بە؟

نە دەپ جاۋاپ بەرەمىز ۇل دەپ تۋعان،

ارتىڭىزدان بارعاندا ەرتەڭ سىزگە.

 

ءداۋىر عانا كورسەتىپ ورەلىگىن،

شاتتىق ءومىر باعىشتا كەلەلى كۇن.

بەتكە ايتاتىن ادام از وسى كۇندە،

قارا قىلدى قاق جارىپ تورەلىگىن.

 

اتتامايتىن اۋىلدىڭ الا ءجىبىن،

قايدا وزىڭدەي پاك جاندى دانا بۇگىن.

نە دەيمىز ءوزىنىڭ ءتول تۋماسىنا،

ۇقتىرا الماي جۇرگەن سوڭ انا ءتىلىن.

 

ءومىر ءۇشىن بەس كۇندىك اۋىسپالى،

جەر جارسا دا ىسقىرعان داۋىستارى.

كۇيكى تىرلىك باياعى ءوز قامىن جەر،

بار وسىنداي ادامنىڭ ساۋىسقانى.

 

اقىن ولەڭ جازبايدى ەرمەك ەتىپ،

اششى تەرى كورگەن جوق سەلگە كەتىپ.

كەيبىرەۋلەر جاتتا كەپ بۇلدانادى،

قاۋىم كوپكە كەتكەندەي بەرگەنى ءوتىپ.

 

باسىپ سىڭار مىنەزگە الا قىزبا،

ءجۇز ارازدىق تۋعىزىپ ارامىزعا.

ءالىمىزدى اعايىن بىلمەي تۇرىپ،

اشكوزدىكپەن اسقىنىپ بارامىز با؟!

 

ايتقانىڭدى بىلەتىن كەش تۇسىنە،

ءسوز ۇقتىرىپ قايتەسىڭ ەستىسىنە.

القاكولمەن تالاي جان مەرت بوپ جاتىر،

بەلى كەتكەن ايعىرداي بەستىسىندە.

 

تاسقىن سۋداي لايلانىپ تۇنىماعان،

وسىلاردىڭ ۇناماس ءبىرى ماعان.

تۋعان ەلدىڭ كۇتكەن زور ۇمىتىنەن،

شىعا الماعان ۇرپاقتىڭ كۇنى قاراڭ.

 

تۋرا ءسوزدى جەتكىزىپ ايتا المادىق،

ءبىر سارىن ءان كەلەمىز قايتا سالىپ.

ەگەر بابا كەلسەڭىز بۇل پانيگە،

ەكىنشى رەت نە دەر ەڭ قايتا اينالىپ.

 

ساعان قالاي تارتپاعان كوپ مىنەزى،

ۇرپاعىڭنىڭ ەمەس پە وتكىر كوزى.

دەپ ايتقىزباي ۇقپايتىن كەرەڭ قۇلاق،

ويلاناتىن مىنەكي جەتتى كەزى.

 

كەۋدەگە اكەپ تاقسا دا وردەن ءمۇسىن،

جاقسىلاردىڭ جابىعىپ ولگەنى ءۇشىن.

كوندىرە الماي سوزىڭە ءجۇرمىز مىنە،

انا وتىرعان ال كەۋدە توردەگىسىن.

 

ەندى ازامات سەندەرگە قونار اقىل،

دەسەك تە ناداندىق كەپ توناپ جاتىر.

نە ويلاپ ءجۇر بىلمەيسىڭ جانتالاس كوپ،

تۇسىنبەيسىڭ قانداي كۇي بولار اقىر.

 

جاقسى بولساڭ ادام كوپ وسى كۇندە،

قاسىڭا اكەپ تىگەتىن قوسىن بىرگە.

پالە ءبىر كۇن تورلاسا باسىڭا كەپ ،

جولامايدى ءبىر جۇرگەن دوسىڭ مۇلدە.

 

نە بوپ كەتكەن ادامى بۇل عالامنىڭ،

كوكجيەكتەن كورسەتەر قۇر بارانىن.

جەكپە-جەكتە ەگەستە جالعىز شىققان،

يەسى ەدىڭ كەزىندە ءبىر دارانىڭ.

 

ءوز مۇڭى دەپ شاققانى ايىپتا ما،

ەسكەك كەرەك سۋداعى قايىققا دا.

تولماي جۇرگەن كوڭىلگە بۇگىنگى ىستەر،

الدىڭىز عا سالعانىم جايىپ قانا.

 

شىعارىپ زار كۇيى مەن داۋىسىن جىر،

قانشالاعان اي ءوتتى، اۋىسىپ جىل.

ءسىز اڭساعان بەيىشتى كوزبەن كورىپ،

كۇن بولار ما تۇراتىن قاۋىشىپ ءبىر.

 

جەپ جانىڭدى وسىنداي سۇراق قىسقان،

بىراق ارمان قول بۇلعاپ تۇر الىستان.

باقىتتى دەپ ءوزىڭدى سانار ەدىڭ،

ەگەر جاتسا الدىڭ دا قۇلاپ دۇشپان.

 

توڭكەرىلگەن كوك اسپان شاتىر بيىك،

وسكەن سەندە سان الۋان باتىر سىيىپ.

كەلە جاتقان كومىلىپ كوكەيىڭدە،

قاتىپ قالعان شەمەن بوپ جاتىر كۇيىك.

 

ەندى عانا اتقانداي تاڭ ءتۇرىلىپ،

تالاي زامان ءوتتى عوي سان قۇبىلىپ.

قۇلاعىمنىڭ تۇبىنەن ەستىلەدى،

سول باياعى داۋىسىڭ جاڭعىرىعىپ.

 

جوق بۇرىنعى زامانىڭ كەرى كەتكەن،

ءبارىن قازىر باسقارار «كەلىنى وكتەم».

تۇلىبىنىڭ ءتۇبى كەڭ قايدا ازامات،

ەرەكشە ءبىر ەلىنە سەنىمى وتكەن.

 

اق-قارانى بولعانشا ايىرىپ شىن،

الار ءبىزدى جەلكەلەپ قايىرىپ سىن.

اشىلماعان شەجىرە جاتىر ءالى،

اڭىراتار ارناسىن تاريحتىڭ.

 

ادال، اششى ارقامنان تەر توگىلگەن،

كوپ پەندەنىڭ ءبىرى ەدىم جەردە جۇرگەن.

سىزدەر قۇساپ باسا الماي وكسىگىمدى،

كىم بىلەدى كەتەم بە مەندە ومىردەن.

 

ىشتەن ەرىپ جۇرگەندە، ىشتەن تىنىپ،

شولمەكتەر بار كەزىندە تۇسكەن سىنىپ.

تاعدىر سولاي اركەلكى جاراتقان با،

بىرەۋدى ءالسىز، بىرەۋدى ۇستەم قىلىپ.

 

جەتكىزبەيدى كەلەمىز ارمان قۋىپ،

جەتەم دەگەن جىگەر جوق قالعان سۋىپ.

اقىماق بوپ الجاسىپ كەتەمىز بە،

ادام ەدىك جارالعان اردان تۋىپ.

 

تالاي دانا، دانىشپان ەردى وسىرگەن،

تۋعان دالام قوينىڭ قۇت كەڭ كوسىلگەن.

جابىقسام دا، سابيدەي ءماز بولسام دا،

تىنىس الىپ كەلەمىن مەندە وزىڭنەن.

 

قايعىسى جوق سەمىرەر قارا سۋعا،

دەسەك تە ونىڭ تەتىگى ار-اسۋدا.

اۋىزدارى قىزىل قان پەندەلەرىڭ،

ءبىر جەم ءۇشىن ارباسىپ تالاسۋدا.

 

ەتەك جيىپ ادامدار ەس بىلگەلى،

دەگەن ەل جوق ەرلەرىم كەتسىن كەرى.

كوز الدىم نان كەتپەيدى ارپالىسقان،

قايشىلىقتىڭ جويقىن كۇش كەسكىندەرى.

 

كوزبەن كورىپ سودان ءبىز ۇقتىق ءبارىن،

جەپ دانىككەن ءالسىزدى مىقتىلارىڭ.

بارلىق مالىن جۇتاتقان بايداي بولدىق،

ۇمىتپايتىن اقسۇيەك جۇت جىلدارىن.

 

تۇسسەك تاعى بەل شەشىپ دارا سىنعا،

كەيدە اينالىپ قالادى جالا شىنعا.

قايشىلىقپەن بۇل ءومىر وتەدى ەكەن،

ارامدىق پەن ادالدىق اراسىندا.

 

اتىرامىن دوڭبەكشىپ تاڭىمدى كەي،

جۇرگەن جانداي ءوزىنىڭ ءالىن بىلمەي.

باستىرىلىپ ۇيقىدان ويانامىن،

بيلەپ الدى قورقىنىش جانىمدى ۇرەي.

 

نە قىلساڭ دا ءوزىڭ ءبىل جاساعانىم،

سەنەن قايتىپ، و، تاۋبە، اسا الامىن.

تولقىن تىرلىك لاقتىرىپ ءبىر كۇن ەگەر،

جاعاعا اتسا بىلمەيمىن باس امانىن.

 

قاشان بىتەر پەندەلەر تاعىلىمىڭ،

قۇلقىندارىڭ قوزباسىن تاعى ءبىر كۇن.

زارلى كۇيىن ورتانىڭ ەستىگەندە،

قايتىپ ءجۇرسىڭ جانسادا باعىڭ بۇرىن.

 

ەكشەپ ۇرپاق ەرتەڭ-اق شىعار الىپ،

سوندا عانا بارلىعىن ۇعار حالىق.

سۇڭقىلداعان اققۋداي شىرىلداتىپ،

شىندىقتى ايتىپ وتىرمىن سىڭار قالىپ.

 

بۇل عالامنىڭ نە دەگەن سىرى بولەك،

ءبىرىن تاڭداپ كورمەپپىن، مىڭىن ەلەپ.

جازۋ ءۇشىن تەك سەنى ءمۇلت كەتىرمەي،

وتتى ورامدى اقىننىڭ ءتىلى كەرەك.

 

جالعاپ بۇگىن قول سوزعان بيىككە ءۇمىت،

ماڭدايىمنان بەيبىت كۇن ءسۇيىپ تۇرىپ.

قابىرىڭنىڭ الدىندا بابا ساعان،

وسىلايشا تۇرعانىم كۇيدى ۇقتىرىپ.

 

شيىرلاعان جول جاتىر الدا مىناۋ،

بيىك ەدى تالداعان تالعامىڭ تاۋ.

شەر تاريح كەشەگى شەرتىپ كەلگەن،

اكەپ بىزگە مۇراڭدى جالعادىڭ-اۋ!

 

ەكشەپ ۇرپاق ەرتەڭ-اق شىعار الىپ،

سوندا عانا بارلىعىن ۇعار حالىق.

سۇڭقىلداعان اققۋداي شىرىلداتىپ،

شىندىقتى ايتىپ وتىرمىن سىڭار قالىپ...

سوڭى

تالاپبەك ازانباي، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى.

Abai.kz