Býgin Almaty qalasynda Qazaqstan Respublikasynyng Memlekettik kenesshisi Erlan Tynybayúly Karinnyng tóraghalyghymen «Ejelgi dәuirden býginge deyingi Qazaqstan tarihy» akademiyalyq basylymynyng redaksiyalyq alqa otyrysy ótti.

Atalghan jiyngha Memlekettik kenesshi Erlan Karinmen qatar, QR Ghylym jәne joghary bilim ministri Sayasat Núrbek, QR Últtyq muzeyining diyrektory Berik Ábdighaliyúly, Sh.Uәlihanov atyndaghy Tarih jәne etnologiya institutynyng bas diyrektory Ziyabek Ermúhanúly Qabyldinov, atalghan instituttyng bas ghylymy qyzmetkeri Múrat Jetkergenúly Ábdirov, «Joshy úlysyn zertteu» ghylymy institutynyng diyrektory Jaqsylyq Múratúly Sәbitov, L.N.Gumiylev atyndaghy Euraziya últtyq uniyversiytetining rektory Erlan Bәttashúly Sydyqov, «Qazaq tarihy qoghamy» basqarmasynyng tóraghasy Radik Jeksenbayúly Temirghaliyev, QR Ortalyq memlekettik arhiyvining diyrektory Sәbit Qamytbekúly Shildebay, Memleket tarihy instituty diyrektorynyng orynbasary Býrkitbay Ghelmanúly Ayaghan, Ál-Faraby atyndaghy QazÚU-dyng Qazaqstan tarihy kafedrasynyng mengerushisi Bereket Baqytjanúly Kәribaev, Abay atyndaghy Qazaq últtyq pedagogikalyq uniyversiytetining zertteushi professory Mәmbet Qúljabayúly Qoygeldiyev jәne «Qazaq gazetteri» seriktestigining bas diyrektory Dihan Qamzabekúly bastaghan redaksiya alqa mýsheleri qatysty.

Otyrys barysynda «Qazaqstan tarihy: ejelgi dәuirden býginge deyin» akademiyalyq basylymynyng I tomyna engizilgen ózgerister maqúldanyp, baspagha jiberu mәselesi talqylandy. Sonday-aq, «Qazaqstan tarihy» basylymynyng II tomy – «Týrki dәuiri» tarihshylarmen keninen talqylandy.

II tom Sh.Sh. Uәlihanov atyndaghy Tarih jәne etnologiya institutyna bekitilgen. Ghylymy jetekshisi – tariyhghylymdarynyng doktory, akademik Bolat EshmúhamedúlyKómekov. Tom 5 bólimnen, 19 taraudan, 96 paragraftan, kirispe men qorytyndydan, sonday-aq әdebiyetter tizimi men kórsetkishterden túrady.

Avtorlar qúramyna 19 otandyq jәne 7 sheteldik ghalym tartylghan. Otandyq avtorlar qatarynda Sayasat Núrbek, Berik Ábdighaliyúly, Ziyabek Qabyldinov, Múrat Ábdirov, Jaqsylyq Sәbitov, Erlan Sydyqov, Radik Temirghaliyev, Sәbit Shildebay, Býrkitbay Ayaghan, Bereket Kәribaev, Mәmbet Qoygeldiyev, Dihan Qamzabekúly bar.

Sheteldik ghalymdar ishinde – Ózbekstan, Qyrghyzstan, Týrkiya, Resey, AQSh elderining jetekshi tarihshylary bar. Atap aitqanda:

G. Boboev (Ózbekstan),

N. Golden (AQSh),

N. Q. Ýsebeev (Qyrghyzstan),

T. Ahmet (Týrkiya),

V. V. Tishiyn, Sh. Sh. Qadyrovaev (Resey),

T. Q. Choroev (Qyrghyzstan).

II tom últtyq mýddeler men ghylymy tújyrymdamalargha say әzirlengen. Kóshpeli órkeniyetti zertteuding zamanauy tәsilderine negizdelgen enbek Týrki memlekettiligine (VI–XIII ghgh. basy) erekshe nazar audarady. Týrki әlemining birligi men ruhany qúndylyqtary sipattalady.

Búghan deyingi basylymdarda iydeologiyalyq shekteulerge baylanysty týrki memleketterining tarihy tek Qazaqstan aumaghymen shektelip berilse, búl tomda tarih kenirek auqymda, Euraziya kenistigimen baylanysta qarastyrylady. Alghash ret Hazar qaghanaty men Horezmshahtar memleketining Qazaqstan tarihymen sabaqtastyghy kórsetilgen. Barlyghy 14 týrki memleketining tarihy qamtylghan.

Maqsaty – otandyq jәne sheteldik týrkolog-ghalymdardyng enbekterin biriktirip, ghylymy negizde jazylghan, kópshilikke týsinikti, jýieli akademiyalyq basylym әzirleu.

Erlan Kariyn, Memlekettik kenesshi:

– Býgin redaksiya alqasynyng kezekti otyrysynda jalpy dauys beru arqyly basyp shygharugha әzirleu ýshin Qazaqstan tarihynyng birinshi tomynyng qoljazbasyn bekittik.

Sonday-aq әriptesterimizben birge Týrki dәuirine arnalghan ekinshi tomnyng mazmúnyn talqyladyq. Avtorlar újymynyng jetekshisi, tarih ghylymdarynyng doktory, akademik Bolat Kómekov bayandama jasady.

Tarih ghylymdarynyng doktorlary, Últtyq ghylym akademiyasynyng akademikteri Mәmbet Qoygeldiyevtin,  Orazaq Smaghúlovtyn, tarih ghylymdarynyng doktorlary Erkin Ábildin, Aybolat Kóshkimbaevtin, Galina Ksenjikting resenziyalary tyndaldy. Sonday-aq Meruert Ábuseyitova, Býrkitbay Ayaghan, Aygýl Sәduaqasova, Jaqsylyq Sәbitov, Radik Temirghaliyev, Dihan Qamzabekúly, Aqan Onghar, Kýlghazira Baltabaeva, Núrsan Álimbay, Ziyabek Qabyldinov, Jәken Taymaghambetov siyaqty redaksiya alqasynyng ózge mýsheleri de oz oiyn ortagha saldy.

Jiyn sonynda redaksiyalyq alqa ekinshi tomdy jetildiru júmysyn jalghastyru turaly jәne kelesi otyrysta «Qazaqstan tarihy: ejelgi dәuirden býginge deyin» atty akademiyalyq basylymnyng ýshinshi tomyn qarastyru jóninde sheshim qabyldady.

Mәmbet Qoygeldi, Akademiyk:

– Býginde balalarymyz mektepte ejelgi Grekiya tarihyn jaqsy biledi. Zevs pen Afroditany biledi, biraq ózimizding Bumyn qaghan, Mahmúd Qashqari, Jýsip Balasaghúndardy bilmeydi. Osy olqylyqty týzeytin uaqyt keldi. Mysaly, mening nemerem qazir Europada oqyp jýr. Sol jaqtaghy bilim beru jýiesinde óz elining tarihyn tanyp ósuge basymdyq beredi. Al bizding jastar kóbine óz tarihy tamyrynan beyhabar. Týrki memlekettiligin qalyptastyrghan qaghandardyng erligi eshbir antikalyq batyrdan kem emes. Sol sebepti týrkilik dýniyetanymdy, tarihy túlghalar men úghymdardy mektep pen JOO baghdarlamasyna jýieli týrde engizuimiz qajet. Búl – qoghamdyq sanany janghyrtatyn, últty ruhany túrghydan nyghaytatyn manyzdy negiz.

Týiin: Jiyn sonynda redaksiyalyq alqa ekinshi tomdy jetildiru júmystaryn jalghastyru jәne kelesi otyrysta akademiyalyq basylymnyng III tomyn qarastyru turaly sheshim qabyldady.

Abai.kz