2012 jyly Úly jazushynyng úly Múrat Áuezovten “Abay joly” epopeyasynyng audioformatyn jasaugha avtorlyq qúqyghyn súray barghanmyn. Múrat aghadan kitaptaghy Qúnanbay obrazy bizdi mektep pen uniyverde oqytqan múghalim-professorlardyng aitqanyna eshbir janaspaytynyn aitqam. Áuezov Qúnanbaydy erekshe qúrmetpen surettegen. Qazaq aqsaqaly Qúnanbay qajyday bolsa degen niyetti kitaptyng әr sóileminen bayqaysyz dedim. Ári Múrat aghagha mysaldaryn keltirip-kórsettim.

Búghan deyin әdebiyettanushylar Qúnanbaydy Abaygha qarsy qoyyp, romandaghy obrazyn jaman kisi keypinde sipataytynyn bilemiz. Bylayghy júrt ta shygharmany oqymaydy, biraq әuezovtanushylardyng Qúnanbay qajygha qatysty jazbalaryna sýienip sýikey sóileuge әues.

Abay atamyzdyng 150 jyldyghyna oray “Abay joly” tórt tomdyghy qaytadan avtor Múhtar Áuezov jazyp nýktesin qoyghan formatta basylyp shyqty. Oghan deyingi basylymdar kommunisttik sistemanyng rúqsat etilgen “4 tomdyq varianttary” edi. Sol sebepten de “Abay joly” 4 tomdyghyn elimizde túnghysh ret tolyq oqytyp, audioformatyn jasattym.

Múndaghy maqsatym jalpy respublikalyq Qazaq radiosy men “Shalqar” radiosy arqyly qalyng júrtqa “Abay joly” epopeyasynyng Múhtar Áuezov

qalamynan shyqqan naqty variantyn tyndatu edi. Radiotyndaushylarymyz audiokitapty erekshe yqylaspen qabyl aldy. Eki radio efiyrinen jylyna 2-3 retten qaytalap berip otyrdyq. Kitapty әigili diktor Amanjan Serikov oqydy. Áuenmen rejisser Sovethan Qonyrbaev әrledi. Audiokitapqa kerekti qarjyny ózim taptym. Keyinnen búl format tyndarmangha qajetti ekenin týsingen ministrlik “100 kitap” audiojobsyna mol qarajat bólip, biraz romandardy audiolady.

Osy orayda, otandyq Audiokitap betasharyn “Abay joly” romanynan bastaghanymdy maqtanysh sanaymyn!

Osy iske kiriserde Múrat Múhtarúly maghan audiokitapqa mynanday alghysóz qosuymdy talap etken. Sonyng ózgerissiz tolyq mәtini:

“Qúrmetti radiotyndaushylar!

Zamanymyzdyng Úly jazushysy Múhtar Omarhanúly Áuezov, ózining «Abay joly» atty 4 tomdyq danqty tarihy roman-epopeyasyn 15 jyl boyy jazdy. Múnyng «Abay» dep atalghan birishi kitaby - 1942 jyly,

ekinshisi - 1947 jyly jaryqqy shyqqan edi.

Orys tiline audarylghan «Abay» romanynyng eki kitaby - 1949 jyly birinshi dәrejeli Stalindik syilyqqa,

tórt kitәppen bitken epopeya - 1959 jyly Lenindik syilyqqa ie boldy. Ol dýniyejýzi halyqtarynyng 30 tiline audarylyp, óz oqyrmandarynyng óte joghary baghasyn aldy. Álemdik klassikanyng 200 tomdyghyna engen shygharma bertin kele birsypyra tekstologiyalyq týzetuler jasalyp, 1997 jyly «Jazushy» baspasynda qayta basyldy.

Múhtar Áuezovting 100 jyldyq mereytoyy qarsanynda jazushynyng óz múraghatyndaghy arab, latyn, kirill qalpyndaghy qoljazbalarynyng búryn stalindik-sosialisttik úghymgha kelmeydi dep qysqaryp qalghan núsqalaryn qalpyna keltiru jýzege asyryldy.

Bes baspa tabaq kólemindegi búl shygharmany ghalym Talapbek Ákim 30 jylday zerttep oidaghyday atqaryp shyqty. Ol shamamen janadan 70 bettik mәtin, tórt tomdyq «Abay joly» roman - epopeyasynyng eng songhy basylymyna qosyldy degen sóz. «Abay jolynyn» tolyqtyrylghan jana núsqasynyng audiosy «Qazaq radiosynda» túnghysh ret jazylyp otyr.

Jobanyng jetekshisi - Mahat Sadyq, oqyghan - Amanjan Ensebayúly Serikov, әuenmen әrlegen - Sovethan Meyirhanúly Qonyrbaev».

Klassik jazushy jazghan shygharmasy keleshekke jetip, mәngilik tuyndy boluyna mýddeli. Eger aralarynyzda «Abay joly» epopeyasyn tayauda qaytalap oqyghandar bolsa, qazirgi zaman geroylaryn tabar edi. Sózderin televiziyadan tyndap, isterin kórip jýrgen deputat – ministrler men senator – әkimderding obrazdaryn «Abay joly» kitabyn oqy otyryp kezdestire alasyz.

Áuezov Abay kózimen qazir aityp jýrgen ekonomikany әrtaptandyru mәselesin, korrupsiyadan qútylu jolyn, rushyldyq ziyanyn da jazady. Tipten әielderge zolrlyq-zombylyqty toqtatu qajettigin әngimeleydi. Harrasment problemasy da bar.

Qoghamdy qazir mazalap jýrgen kóp dýniyeler sheshimi surettelgen. “Abay joly” 4 tomyn tolyq oqyghan song týigenim: Abay eskertken biraz kertartpalyqtan arylyppyz. Adal adam ol Abay aitqan tolyq adam ekenin qabyldap, dúrys baghytta damyp kelemiz.

Mahat Sadyq

Abai.kz