2012 جىلى ۇلى جازۋشىنىڭ ۇلى مۇرات اۋەزوۆتەن “اباي جولى” ەپوپەياسىنىڭ اۋديوفورماتىن جاساۋعا اۆتورلىق قۇقىعىن سۇراي بارعانمىن. مۇرات اعادان كىتاپتاعى قۇنانباي وبرازى ءبىزدى مەكتەپ پەن ۋنيۆەردە وقىتقان مۇعالىم-پروفەسسورلاردىڭ ايتقانىنا ەشبىر جاناسپايتىنىن ايتقام. اۋەزوۆ قۇنانبايدى ەرەكشە قۇرمەتپەن سۋرەتتەگەن. قازاق اقساقالى قۇنانباي قاجىداي بولسا دەگەن نيەتتى كىتاپتىڭ ءار سويلەمىنەن بايقايسىز دەدىم. ءارى مۇرات اعاعا مىسالدارىن كەلتىرىپ-كورسەتتىم.

بۇعان دەيىن ادەبيەتتانۋشىلار قۇنانبايدى ابايعا قارسى قويىپ، رومانداعى وبرازىن جامان كىسى كەيپىندە سيپاتايتىنىن بىلەمىز. بىلايعى جۇرت تا شىعارمانى وقىمايدى، بىراق اۋەزوۆتانۋشىلاردىڭ قۇنانباي قاجىعا قاتىستى جازبالارىنا سۇيەنىپ سۇيكەي سويلەۋگە اۋەس.

اباي اتامىزدىڭ 150 جىلدىعىنا وراي “اباي جولى” ءتورت تومدىعى قايتادان اۆتور مۇحتار اۋەزوۆ جازىپ نۇكتەسىن قويعان فورماتتا باسىلىپ شىقتى. وعان دەيىنگى باسىلىمدار كوممۋنيستتىك سيستەمانىڭ رۇقسات ەتىلگەن “4 تومدىق ۆاريانتتارى” ەدى. سول سەبەپتەن دە “اباي جولى” 4 تومدىعىن ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت تولىق وقىتىپ، اۋديوفورماتىن جاساتتىم.

مۇنداعى ماقساتىم جالپى رەسپۋبليكالىق قازاق راديوسى مەن “شالقار” راديوسى ارقىلى قالىڭ جۇرتقا “اباي جولى” ەپوپەياسىنىڭ مۇحتار اۋەزوۆ

قالامىنان شىققان ناقتى ۆاريانتىن تىڭداتۋ ەدى. راديوتىڭداۋشىلارىمىز اۋديوكىتاپتى ەرەكشە ىقىلاسپەن قابىل الدى. ەكى راديو ەفيرىنەن جىلىنا 2-3 رەتتەن قايتالاپ بەرىپ وتىردىق. كىتاپتى ايگىلى ديكتور امانجان سەرىكوۆ وقىدى. اۋەنمەن رەجيسسەر سوۆەتحان قوڭىرباەۆ ارلەدى. اۋديوكىتاپقا كەرەكتى قارجىنى ءوزىم تاپتىم. كەيىننەن بۇل فورمات تىڭدارمانعا قاجەتتى ەكەنىن تۇسىنگەن مينيسترلىك “100 كىتاپ” اۋديوجوبسىنا مول قاراجات ءبولىپ، ءبىراز رومانداردى اۋديولادى.

وسى ورايدا، وتاندىق اۋديوكىتاپ بەتاشارىن “اباي جولى” رومانىنان باستاعانىمدى ماقتانىش سانايمىن!

وسى ىسكە كىرىسەردە مۇرات مۇحتارۇلى ماعان اۋديوكىتاپقا مىنانداي العىسوز قوسۋىمدى تالاپ ەتكەن. سونىڭ وزگەرىسسىز تولىق ءماتىنى:

“قۇرمەتتى راديوتىڭداۋشىلار!

زامانىمىزدىڭ ۇلى جازۋشىسى مۇحتار ومارحانۇلى اۋەزوۆ، ءوزىنىڭ «اباي جولى» اتتى 4 تومدىق داڭقتى تاريحي رومان-ەپوپەياسىن 15 جىل بويى جازدى. مۇنىڭ «اباي» دەپ اتالعان ءبىرىشى كىتابى - 1942 جىلى،

ەكىنشىسى - 1947 جىلى جارىققى شىققان ەدى.

ورىس تىلىنە اۋدارىلعان «اباي» رومانىنىڭ ەكى كىتابى - 1949 جىلى ءبىرىنشى دارەجەلى ستاليندىك سىيلىققا،

ءتورت كىتاپپەن بىتكەن ەپوپەيا - 1959 جىلى لەنيندىك سىيلىققا يە بولدى. ول دۇنيەجۇزى حالىقتارىنىڭ 30 تىلىنە اۋدارىلىپ، ءوز وقىرماندارىنىڭ وتە جوعارى باعاسىن الدى. الەمدىك كلاسسيكانىڭ 200 تومدىعىنا ەڭگەن شىعارما بەرتىن كەلە ءبىرسىپىرا تەكستولوگيالىق تۇزەتۋلەر جاسالىپ، 1997 جىلى «جازۋشى» باسپاسىندا قايتا باسىلدى.

مۇحتار اۋەزوۆتىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا جازۋشىنىڭ ءوز مۇراعاتىنداعى اراب، لاتىن، كيريلل قالپىنداعى قولجازبالارىنىڭ بۇرىن ستاليندىك-سوتسياليستتىك ۇعىمعا كەلمەيدى دەپ قىسقارىپ قالعان نۇسقالارىن قالپىنا كەلتىرۋ جۇزەگە اسىرىلدى.

بەس باسپا تاباق كولەمىندەگى بۇل شىعارمانى عالىم تالاپبەك اكىم 30 جىلداي زەرتتەپ ويداعىداي اتقارىپ شىقتى. ول شامامەن جاڭادان 70 بەتتىك ءماتىن، ءتورت تومدىق «اباي جولى» رومان - ەپوپەياسىنىڭ ەڭ سوڭعى باسىلىمىنا قوسىلدى دەگەن ءسوز. «اباي جولىنىڭ» تولىقتىرىلعان جاڭا نۇسقاسىنىڭ اۋديوسى «قازاق راديوسىندا» تۇڭعىش رەت جازىلىپ وتىر.

جوبانىڭ جەتەكشىسى - ماحات سادىق، وقىعان - امانجان ەڭسەبايۇلى سەرىكوۆ، اۋەنمەن ارلەگەن - سوۆەتحان مەيىرحانۇلى قوڭىرباەۆ».

كلاسسيك جازۋشى جازعان شىعارماسى كەلەشەككە جەتىپ، ماڭگىلىك تۋىندى بولۋىنا مۇددەلى. ەگەر ارالارىنىزدا «اباي جولى» ەپوپەياسىن تاياۋدا قايتالاپ وقىعاندار بولسا، قازىرگى زامان گەرويلارىن تابار ەدى. سوزدەرىن تەلەۆيزيادان تىڭداپ، ىستەرىن كورىپ جۇرگەن دەپۋتات – مينيسترلەر مەن سەناتور – اكىمدەردىڭ وبرازدارىن «اباي جولى» كىتابىن وقي وتىرىپ كەزدەستىرە الاسىز.

اۋەزوۆ اباي كوزىمەن قازىر ايتىپ جۇرگەن ەكونوميكانى ءارتاپتاندىرۋ ماسەلەسىن، كوررۋپتسيادان قۇتىلۋ جولىن، رۋشىلدىق زيانىن دا جازادى. تىپتەن ايەلدەرگە زولرلىق-زومبىلىقتى توقتاتۋ قاجەتتىگىن اڭگىمەلەيدى. حارراسمەنت پروبلەماسى دا بار.

قوعامدى قازىر مازالاپ جۇرگەن كوپ دۇنيەلەر شەشىمى سۋرەتتەلگەن. “اباي جولى” 4 تومىن تولىق وقىعان سوڭ تۇيگەنىم: اباي ەسكەرتكەن ءبىراز كەرتارتپالىقتان ارىلىپپىز. ادال ادام ول اباي ايتقان تولىق ادام ەكەنىن قابىلداپ، دۇرىس باعىتتا دامىپ كەلەمىز.

ماحات سادىق

Abai.kz