Sәrsenbi, 13 Tamyz 2025
Alashorda 349 0 pikir 12 Tamyz, 2025 saghat 15:58

Úmytylmas esim: El ýshin enbegi eren qayratker

Suret: Abai.kz múraghatynan alyndy.

Halqynyng bolashaghy ýshin ayanbay enbek etken, últ mýddesin bәrinen joghary qoyghan túlghalardyng esimi eshqashan úmytylmaydy. Solardyng biri – kórnekti memleket jәne qogham qayratkeri, diplomat, aghartushy, publisist Nәzir Tóreqúlov.

HH ghasyrdyng basyndaghy alasapyran kezende elin órkeniyetke jeteleudi maqsat etken qayratkerding ómir joly – býgingi úrpaq ýshin taghylymgha toly. Ol bilim men mәdeniyetti órkendetudi, elding halyqaralyq baylanystaryn nyghaytudy ómirlik múraty sanady. Jasynan zerek, bilimge qúshtar Nәzir auyl moldasynan sauat ashqan son, Týrkistandaghy orys-týzem mektebinde, keyin Tashkent múghalimder seminariyasynda oqyp, sol kezding ozyq oily jastarynyng qataryna qosyldy.

Tóreqúlovtyng alghashqy qadamy aghartushylyq pen baspasóz salasynan bastaldy. Ol «Aq jol» gazeti men týrli jurnaldarda redaktor, avtor retinde enbek etip, elding sayasy sanasyn oyatugha ýles qosty. Qazaq jәne ózbek tilderinde maqalalar jazyp, mәdeni-aghartu baghytyndaghy manyzdy mәselelerdi kóterdi. Halyqty óner-bilimge shaqyru, últtyq birlikti nyghaytu, otarshyldyq ezgining zardaptaryn týsindiru – onyng basty taqyryptarynyng biri boldy.Alayda Nәzirding qyzmeti tek ishki aghartushylyqpen shektelgen joq.

1928 jyly ol KSRO-nyng Saud Arabiyasyndaghy tótenshe jәne ókiletti elshisi bolyp taghayyndaldy. Búl – tarihta siyrek kezdesetin oqigha, óitkeni ol tek qazaqtan shyqqan alghashqy diplomattardyng biri ghana emes, sonymen qatar sol kezendegi músylman elderimen baylanys ornatqan sanauly kenes ókilderining biri edi. Jeti jylgha juyq diplomatiyalyq qyzmetinde Nәzir eki el arasyndaghy sayasi, mәdeny jәne sauda baylanystaryn nyghaytugha kýsh saldy. Ol Saud Arabiyasynyng koroli Ábdilәziz ibn Saudpen birneshe mәrte tikeley kelissózder jýrgizip, Mekke men Mәdina qalalaryndaghy kenes azamattarynyng jaghdayyna arasha boldy.

Diplomatiyalyq missiyasynan bólek, Nәzir arab әlemining tarihy, mәdeniyeti jәne dini jóninde zertteuler jýrgizdi.

Suret: Baghlan Tashimovtyng múraghatynan alyndy.

Onyng enbekteri Shyghys halyqtarynyng túrmysy men salt-dәstýrin keninen tanystyrugha baghyttaldy. Búl – onyng bilimge, zertteuge degen qúshtarlyghynyng aighaghy.

Býginde Nәzir Tóreqúlovtyng esimimen atalatyn muzey – últ tarihyndaghy úly túlghanyng ómir jolyn tanytatyn taghylym ordasy. Múnda qayratkerding ómiri men qyzmetine qatysty siyrek kezdesetin tarihy derekter, fotosuretter, qoljazbalar, jeke zattar men qúndy qújattar saqtalghan.

Suret: Baghlan Tashimovtyng múraghatynan alyndy.

Muzey ekspozisiyalary Nәzirding balalyq shaghynan bastap, bilim alghan jyldary, baspasózdegi qyzmeti, diplomatiyalyq saparlary jәne onyng ómirining songhy kezenine deyingi barlyq derekterdi qamtidy. Búl jerge kelgen әrbir adam sol dәuirding ruhyn sezinip, últqa adal qyzmet etuding ne ekenin týsinedi.

Suret: Baghlan Tashimovtyng múraghatynan alyndy.

Nәzir Tóreqúlov – qaysar minezdi, bilimdi, últjandy túlgha. Ol qiyn kezende de óz ústanymynan ainymay, el mýddesin qorghady. Ómirining sonyna deyin halqyna adal qyzmet etti. Ókinishke qaray, stalindik qughyn-sýrginning qúrbany bolyp, 1937 jyly atyldy. Biraq onyng esimi men enbegi halyq jadynda mәngilik saqtaldy.

Halyqtyng tәuelsizdigi men damuy jolynda qajyrly enbek etken Nәzir Tóreqúlovtyng ómiri – shynayy patriotizmnin, adaldyq pen tabandylyqtyng ýlgisi. Ol óz dәuirinde elining mýddesin qorghap qana qoyghan joq, bolashaq úrpaqqa bilim men mәdeniyetting manyzyn týsindirip, últtyq sanany oyatugha atsalysty. Onyng múrasy – elge adal qyzmet etudin, bilim men órkeniyetke úmtyludyng aiqyn beynesi. Nәzirding ómir jolyn zertteu – ótkenimizdi tanu ghana emes, bolashaghymyzgha baghdar jasau.

Baghlan Tashimov

Abai.kz

0 pikir