Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng Konstitusiyanyng 30 jyldyghyna arnalghan halyqaralyq ghylymiy-praktikalyq konferensiyada sóilegen sózi...

Qúrmetti otandastar!

Qadirli qauym!

Býgingi jiynnyng mәn-manyzy airyqsha. Osydan 30 jyl búryn býkilhalyqtyq referendumda Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasy qabyldandy. Búl egemen elimiz ýshin tarihy sәt boldy.

Barshanyzgha qútty bolsyn deymin.

Shyn mәninde, Ata zannan biyik eshtene joq. Sebebi Konstitusiya – memlekettigimizding myzghymas túghyry, Tәuelsizdigimizding ainymas temirqazyghy.

Qazaq – Úly dala zanyna bas iygen, ar-úyattan attamaghan halyq. Qasym hannyng qasqa joly, Esim hannyng eski joly, Áz Tәukening Jeti jarghysy – naghyz dala zanynyng jarqyn ýlgileri. Osy dәstýr eshqashan ýzilgen emes.

Júrtymyz dala zanynan qazirgi Ata zanyna deyin tarihy joldan ótti. Ótken ghasyrdyng basynda qazaq ziyalylary búl iske eleuli ýles qosty. Kenes zamanynda elimizding qúqyqtyq irgetasy qalandy, bilikti zangerler shoghyry payda boldy.

1993 jyly egemen Qazaqstannyng alghashqy Ata zany bekitildi, memleketimizding konstitusiyalyq qúrylymy aiqyndaldy. Biraq kóp úzamay jana tarihy ahualgha say keletin jana Konstitusiya qabyldau qajet boldy. Osyghan oray, arnayy kenes qúryldy, oghan bir top belgili otandyq zanger mýshe bolyp, belsendi júmys jýrgizdi. Shetelden shaqyrylghan sarapshylar da osy manyzdy iske atsalysty.

Ata zanymyzdyng jobasyn talqylaugha milliondaghan azamat qatysty, myndaghan úsynys kelip týsti. Konstitusiya turaly aitqanda, túnghysh Preziydent Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng tabandy enbegine әdil bagha beru qajet. Ol Konstitusiya qabyldanghan kezde Memleket basshysy retinde sheshushi ról atqardy.

Osylaysha, 1995 jyly 30 tamyzda Tәuelsizdik tólqújaty, yaghni, Konstitusiya qabyldandy.

Elimizding basty zanyna «Biz, ortaq tarihy taghdyr biriktirgen Qazaqstan halqy...» degen sózder jazyldy. Konstitusiyamyz Tәuelsizdigimizdi nyghaytugha zor yqpalyn tiygizdi, elimizding odan әri damuyna danghyl jol ashty.

Qazaqstan derbes memleket retinde әlem qauymdastyghynyng beldi mýshesi atandy. Áriyne, uaqyt bir orynda túrmaydy. Otyz jylda týrli sebepke baylanysty Ata zangha 6 ret týzetu engizildi.

Biraq eng basty konstitusiyalyq ózgeris osydan ýsh jyl búryn jasaldy dep aitsaq, oryndy bolar. Konstitusiyalyq reformanyng arqasynda elimizding sayasiy-qúqyqtyq jýiesi týbegeyli jana sipatqa ie boldy. Sol kezde Konstitusiyagha týzetulerdi Parlament arqyly ótkizu kerek degen úsynys keninen aityldy. Biraq kýrdeli bolsa da, basqa joldy tandau jóninde sheshim qabyldandy. El bolashaghyna tikeley әser etetin asa manyzdy sheshimderdi tek qana referendum arqyly qabyldau qajet degen ústanymdy mindetti týrde saqtau kerek dep úighardym.

Elimizde «Respublikalyq referendum turaly» zang shiyrek ghasyr búryn qabyldandy. Biraq osy kezge deyin birqatar sebeppen býkil halyq ózekti mәseleler boyynsha dauys bermedi. Al azamattarymyz el taghdyryna qatysty әr mәselege óz oi-pikirin, kózqarasyn ashyq bildirgisi keldi. Qoghamymyzda dәl osynday súranys boldy. Sondyqtan referendum ótkizu turaly bastamagha barsha halyq birauyzdan qoldau kórsetti. Júrtymyz Konstitusiyagha engizilgen týzetulerdi zor qúlshynyspen jaqtap, dauys berdi.

«Memlekettik biylikting birden-bir bastauy – halyq» degen Konstitusiya baby naqty jýzege asyryldy. Búl qoghamymyzdaghy sayasy ýrdiske zor serpin berdi. Endi elimizdegi barlyq manyzdy sheshimderdi bir el bolyp talqylap, birge qabyldaytyn boldyq. Byltyr Atom elektr stansasyn salugha qatysty ótken referendum – sonyng aiqyn dәleli.

Shyn mәninde, 2022 jyly jýrgizilgen reforma Qazaqstannyng konstitusiyalyq qúrylymy tarihyndaghy eng mazmúndysy edi. Múnday reformany qolgha alugha sol kezendegi óte kýrdeli sayasy jaghday sebep boldy.

Referendumda Ata zangha týzetu engizumen shektelip qalmay, Konstitusiyanyng jana jobasyn dauysqa salu turaly kóptegen úsynys aityldy. Múnday bastamalardyng kóterilui beker emes edi. Zannamalyq túrghydan oryndy әri sayasy jaghynan biylikting bedelin arttyratyn aitarlyqtay ontayly tәsil bolyp kórindi.

Alayda 1995 jyly qabyldanghan Konstitusiyany reformalaumen shektelip, onyng negizgi mәn-mazmúnyn saqtau jóninde sheshim qabyldadym.

Osy arqyly Konstitusiyanyng basty erejelerinen ainymaytynymyzdy dәleldedik. Sonday-aq el birligi, halyqtyng tynysh әri berekeli ómirin qamtamasyz etu jәne ishki sayasy túraqtylyqty saqtau sekildi memleketimizding joghary qúndylyqtaryn berik ústanatynymyzdy kórsettik.

Osy sheshimning arqasynda býgin Konstitusiyanyng 30 jyldyq mereytoyyn atap ótip otyrmyz.

Degenmen jana sayasy jaghdaygha, qoghamdy jan-jaqty janghyrtu mindetterine say kelmeytin Konstitusiyadaghy erejeler referendum arqyly joyyldy.

Sondyqtan naqty reformanyng nәtiyjesinde Konstitusiya baptarynyng ýshten biri janartyldy. Búl – konstitusiyalyq reforma auqymynyng aiqyn kórsetkishi. Kóp jyldan beri qoghamnyng kókeyinde jýrgen Ádildik, Ashyqtyq, Eseptilik, Jauapkershilik qaghidattary Ata Zanda kórinis tapty. Azamattardyng Konstitusiyagha senimi nyghaya týsti. Referendum ótkizudegi basty maqsat osy bolatyn.

Sonday-aq elimizding sayasy jýiesinde «Kýshti Preziydent – yqpaldy Parlament – esep beretin Ýkimet» qaghidaty ornyqty. Búl biylikte ózara tiyimdi baylanys pen tepe-tendikti saqtaugha mýmkindik berdi. Preziydentting jeti jylgha bir ret qana saylanuy el tarihyndaghy asa manyzdy sayasiy-qúqyqtyq betbúrys dep aitugha tolyq negiz bar. Sebebi múnday jaghday Qazaqstanda búryn-sondy bolghan emes.

Osylaysha, elimizde biylikting biregey ýlgisi payda boldy, yaghni, memlekettik basqaru jýiesi jana qaghidagha say júmys istey bastady, sol arqyly memlekettegi sayasy ýderister әldeqayda týsinikti, boljamdy, aiqyn bola týsti. Naqty aitqanda, Preziydentting jaqyn tuystaryna biylik jýiesinde lauazymdy qyzmet atqarugha tyiym salyndy. Biyliktegi otbasylyqqa tosqauyl qoyyldy. Búl da óte qajetti qadam boldy.

Halyqtyng osy sheshimi – asa manyzdy sayasiy-qúqyqtyq janashyldyq, әlemde balamasy joq konstitusiyalyq innovasiya.

2019 jyldan beri biz kezen-kezenimen birneshe sayasy reforma jýrgizip, sayasy jýieni dәiekti týrde janghyrttyq.

Osy zalda otyrghan azamattardyng kóbi sol ýlken ózgeristerding bel ortasynda jýrdi.

Ashyghyn aitqanda, biz birshama kedergige tap boldyq. Sayasy ortanyng belgili bir bóligi qoghamdy janghyrtudy kózdeytin bastamalarymyzgha kýmәnmen qarady, tipti qabylday almady.

Býginde biz tandaghan strategiyalyq baghyttyng dúrys ekenine kózimiz jetti. Búl elimizdi órkeniyetti qogham qúru jolyna bastaydy.

2022 jyly ótken referendum últymyzdy búryn-sondy bolmaghan dengeyde úiystyryp, memleket aldyndaghy strategiyalyq mindetterding tóniregine toptastardy.

Azamattarymyzdyng jana sayasy baghdardy birauyzdan qoldauy algha ilgerileuden basqa jol joq ekenin aiqyn kórsetti.

Tarihy ólshem túrghysynan óte qysqa uaqyt ishinde qogham sayasy kemeldik pen azamattyq jauapkershilikti kýsheytetin irgeli ózgeristerdi bastan ótkerdi.

Ádiletti Qazaqstandy qúru prosesin endi eshkim toqtata almaydy. Ótkenge oralugha, eng aldymen, elimizding jastary jol bermeydi. Bilimdi jas úrpaq keleshekke kóz tigedi. Olar Qazaqstandy jana zamannyng talabyna say keletin órkeniyetti memleket retinde kórgisi keledi.

Týptep kelgende, konstitusiyalyq reforma sayasy janghyru ýderisine zor serpin berdi. Parlamentting róli artty, Ýkimetting jauapkershiligi kýsheydi. Ortalyq jәne jergilikti atqarushy biylikting qúzyreti qayta bólindi.

Jana talapqa sәikes Preziydent, Senat, Mәjilis jәne mәslihattar saylauy ótti. Ókildi biylikke әrtýrli kózqarastaghy sayasy kýshter men azamattar keldi. Týrli sayasy partiyalar Parlamentten oryn aldy. Aralas saylau jýiesi tәuelsiz ýmitkerlerge jol ashty. Barlyq dengeydegi mәslihat deputattarynyng 90 payyzy bir mandatty okrugten saylandy.

Tórt jyldyng ishinde barlyq auyl әkimderi jana erejege sәikes saylandy. Olardyng kóbi – búryn memlekettik qyzmette júmys istemegen azamattar.

Osylaysha, biylikke jana buyn ókilderi kelip jatyr. Biyldan bastap audan jәne oblystyq manyzy bar qala әkimderin halyq tikeley saylaytyn boldy. Búl – Ortalyq Aziya aimaghynda búryn-sondy bolmaghan tәjiriybe.

Elimizde «Halyq ýnine qúlaq asatyn memleket» tújyrymdamasy ornygha týsti. Azamattarymyz el ómirine qajetti sheshimderdi qabyldau ýderisine belsene qatysatyn boldy. Ásirese, reformalardy jýzege asyru isinde biylik pen qoghamnyng mýddesi bir ekeni anyq bayqaldy. Eldegi ózgerister, eng aldymen, halyqtyng iygiligi, úrpaqtyng bolashaghy ýshin jasalyp jatyr.

Men býgingi mereyli sәtte osy tarihy qadamdy jasaugha ýles qosqan barsha azamatqa alghys aitamyn.

Bizding qazirgi Konstitusiyamyz – órkeniyetti bolashaqqa jol ashatyn, halqymyzdyng iygiligine qyzmet etetin Ata Zan. Biz bir el bolyp qolgha alghan reformalar Konstitusiyamyzdyng jasampaz ruhyn kýsheyte týsti. Búl kezeng elimizding tarihynda týbegeyli janghyru kezeni bolyp qalary anyq.

Ata Zanymyzda «Qazaqstannyng eng qymbat qazynasy – Adam jәne adamnyng ómiri, qúqyqtary men bostandyqtary» dep jazylghan. Búl – әrdayym mýltiksiz oryndalugha tiyis qaghida. Osyghan oray, naqty reforma jasaldy. Elimizdegi zang ýstemdigin qamtamasyz etetin asa manyzdy institut – Konstitusiyalyq sot qúryldy. Endi azamattar qanday da bir zang óz qúqyghy men bostandyghyna núqsan keltiredi dep sanasa, Konstitusiyalyq sotqa jýgine alady. Eki jarym jyl ishinde búl organnyng qarauyna 11 mynnan astam ótinish kelip týsti.

Búl halyqtyng janadan engizilgen konstitusiyalyq baqylau institutyna senimi joghary ekenin kórsetedi. Konstitusiyagha qayshy kóptegen normalar qúqyqtyq jýieden alyndy.

Búdan bylay Konstitusiyalyq sottyng sheshimi men qúqyqtyq ústanymy әdildik ruhyna say keletin jana zannamalyq qoldanystyng negizine ainaldy.

Ákimshilik rәsimdik-prosestik kodeksti engizu nәtiyjesinde azamattardyng memleketpen jariya-qúqyqtyq qatynastaryn retteu tәsilderi týbegeyli janardy.

Kodekstegi jana novellalar arqyly sottardyng tek memleket mýddesin qorghaugha baghdarlanghan әdepki ústanymy jaqsy jaghyna ózgerdi. Sot ýkiminde subektivtilik azayyp, anaghúrlym әdiletti sheshimder shygharyla bastady.

Qazirgi statistika azamattar men kәsipkerlerding memlekettik organdargha qarsy isterde 60 payyzgha deyin jeniske jetetinin kórsetip otyr.

Jýrgizilgen reformalar sot jýiesine senimdi aitarlyqtay arttyrdy. Sudiyalardy irikteu jәne taghayyndau ýderisin әdil әri ashyq etip, olardyng tәuelsizdigin kýsheytti.

Sot әkimshiligi jetildirilip, sot isin jýrgizudi sifrlandyru bastaldy.

Búryn azamattar iske qatysty shaghymdanu mýmkindigi joqtyghyna jii aryzdanatyn.

Sondyqtan kassasiyalyq sottardy qúru jәne biylghy 1 shildeden bastap «jappay» kassasiya qaghidatyn engizu Qazaqstannyng sot jýiesin janghyrtudaghy manyzdy qadamdardyng biri boldy.

Konstitusiyalyq reforma nәtiyjesinde prokuratura organdarynyng qadaghalaushylyq qúzyreti kýsheytildi.

Adam qúqyqtary jónindegi uәkil konstitusiyalyq mәrtebege ie boldy. Elimizding barlyq aimaghynda ókildikteri ashyldy. Endi Uәkilding tәuelsizdigi men immuniytetine Ata zang kepildik beredi. Búdan bólek, Ombudsmen Bas prokuror siyaqty Konstitusiyalyq sotqa jýginu qúqyghyna ie boldy.

Zang ýstemdigin qamtamasyz etu – bizding strategiyamyzdyng eng manyzdy qaghidasy. Búl – órkeniyetti jәne ozyq qoghamnyng basty ólshemi. Qoghamymyzda zang men tәrtip saqtalmasa, eshqanday jetistik pen ilgerileu bolmaydy, búl – anyq nәrse.

Zandy syilaytyn el qashanda berekeli bolady. Sondyqtan men әr sózimde zang men tәrtipting manyzyn erekshe atap ótip jýrmin. Basqasha aitqanda, búl – bizge dәstýrli bolmysymyzdy ózgertu qajet degen sóz. Zandy qúrmetteu, tәrtipke baghynu últymyzdyng qanyna sinip, qasiyetine ainaluy qajet.

Bauyrjan Momyshúlynyng «Tәrtipsiz el bolmaydy, tәrtipke bas iygen qúl bolmaydy» degen sózi qazirgi tanda asa ózekti. Sondyqtan zandy qasaqana búzatyn azamattargha, qoghamdyq tәrtipke jәne túraqtylyqqa keri әser etetin әreketterge mindetti týrde qúqyqtyq bagha beriledi.

Mektep qabyrghasynda, joghary oqu oryndarynda qúqyqtyq tәrbie júmysyn kýsheytu qajet. Balalargha zandardy qarapayym tilmen týsindirgen abzal.

Búqaralyq aqparat qúraldary men әleumettik jeli arqyly tiyisti júmys jýrgizilui kerek. Jastardyng qúqyqtyq sanasyna otbasyndaghy tәrbie de zor yqpal etedi. Múny eshqashan úmytpauymyz kerek.

Ata-ana, mektep jәne memleket kýsh júmyldyryp, bala tәrbiyesine basa mәn bergeni jón. Sonda ghana zangha baghynatyn, ózining de, ózgening de qúqyghyna qúrmetpen qaraytyn úrpaq tәrbiyeleymiz. Zang men tәrtip – Ádiletti Qazaqstandy qúrudyng basty alghysharty.

Jalpy aitqanda, biz memlekettik sayasatta tereng ózgeris jasadyq. Konstitusiyalyq reforma osy auqymdy júmystyng berik qúqyqtyq arqauy boldy. Sol arqyly sayasatta, ekonomikada, әleumettik salada, sot jýiesinde «Ádiletti memleket» qaghidatyn jýzege asyrugha jol ashyldy.

Konstitusiyada jer jәne barlyq tabighy resurstar halyqqa tiyesili ekeni aiqyn kórsetilgen. Osy qaghidatty is jýzinde oryndau ýshin manyzdy sharalar qabyldandy. Mening tapsyrmammen «Últtyq qor – balalargha» baghdarlamasy әzirlendi. Qordyng jyl sayynghy investisiyalyq tabysynyng jartysy balalardyng arnayy esepshotyna jiberiletin boldy. Byltyrdan beri Últtyq qordan 1,5 milliard dollardan astam qarjy bólindi. Búl – jas úrpaqtyng bolashaqqa nyq senimmen qarauyna mýmkindik beretin memleketimizding óte manyzdy sheshimi.

Múnyng bәri – janarghan Konstitusiyanyng jemisi. Ata zan, shyn mәninde, azamattardyng qúqyqtary men mýddelerin qorghaytyn tolyqqandy әri tiyimdi qúralgha ainaldy.

Birqatar manyzdy zandar men arnayy josparlardy qabyldau arqyly qoldanystaghy Konstitusiyanyng orasan zor әleueti iske asyrylyp jatyr.

Byltyr Adam saudasyna qarsy is-qimyl turaly zang qabyldandy. Búl adamdy erkinen tys qanday da bir jolmen paydalanugha bolmaytynyna kepildikti kýsheytti.

Túrmystyq zorlyq-zombylyq ýshin beriletin jaza edәuir qatandatyldy.

Nekelesuge mәjbýrlegeni ýshin qylmystyq jauapkershilik belgilendi. Adam úrlaghandar da qatang jazalanady.

Sonymen qatar qylmystyq sot ýderisin izgilendiru jәne onyng tiyimdiligin arttyru ýshin naqty qadamdar jasaldy, tiyisti kodeksterge auqymdy týzetuler engizildi.

Konstitusiyanyng mereyli belesine oray Raqymshylyq turaly zang qabyldandy. Sebebi memleket qylmyspen kýres sayasaty men әleumettik әdildik mәselesine kelgende adamgershilik qúndylyqtaryn basty oryngha qoyady.

Konstitusiya әrdayym adam qúqyghynyng temirqazyghy bolugha tiyis. Búl – memleket sayasatyndaghy búljymas qaghida. Konstitusiyamyz aldaghy uaqytta da halqymyzdyng jarqyn bolashaghyna jol ashatyn eng basty qújat bolyp qala bermek.

Ata zang elimizding jalpyúlttyq biregeyligin nyghaytudy, sonday-aq zandy mýltiksiz saqtau jәne adal azamat iydeologiyasyn ilgeriletudi kózdeytin jana qoghamdyq kelisimning aiqyn nyshanyna ainaldy. Zang ýstemdigi – әdiletti qogham qúrugha jәne azamattarymyzdyng berekeli ómirin qamtamasyz etuge aparatyn tóte jol. Sondyqtan taghy da qaytalap aitamyn: elimizding barlyq azamattary zandy qúrmettep, saqtauy kerek.

Qazaqstannyng zangerler qauymdastyghy azamattarymyzgha Konstitusiyanyng negizgi erejelerin týsindirip, Zang men tәrtip qaghidatyna say qoghamdaghy әrbir әreketine jauapkershilikpen qaraugha ýndeui qajet.

Qazaqstan Konstitusiyasy últymyzdyng kemeldigi men bolashaqqa úmtylysyn býkil әlemge pash etedi.

Konstitusiyanyng әr joly men ruhyn saqtau, sonyng negizinde joghary qúqyqtyq mәdeniyet pen últtyng jana sapasyn qalyptastyru – elimizding keleshektegi tabysynyng kepili. Múny barsha halyq týsinuge tiyis.

Geosayasy túraqsyzdyq beleng alyp, tehnologiya kóz ilespes jyldamdyqpen damyp jatqan kezende zannamany údayy janghyrtudyng manyzy zor.

Jappay sifrlandyru jәne jasandy intellekt memleket pen qoghamdy órkendetuding mýldem jana úghymdary men tәsilderining payda boluyna yqpal etti.

Kóptegen elde adamnyng róli men orny, jalpy onyng postgumanistik әlemde tirshilik etui jóninde qoghamdyq jәne parlamenttik pikirtalastar qyzu jýrip jatyr.

Biotehnologiyanyng jedel damuy da biraz súraq tuyndatady. Onyng saldary kýrdeli qúqyqtyq kolliziyagha jәne qalyptasqan etikalyq normalardyng eskiruine әkelip soghuda.

Zang shygharushylar halyqaralyq qúqyq jýiesin qayta qúru arqyly óz elining egemendigin saqtau mindetimen betpe-bet keledi.

Sondyqtan konstitusionalizm eshqashan bir orynda túrmaydy. Ol zang shygharu ýderisimen tyghyz baylanysty. Alayda oghan mýldem jana tehnologiyalyq, ekonomikalyq jәne geosayasy jaghdaylar әser etedi.

Búl mәseleni Qazaqstannyng kәsiby zangerler qauymdastyghy jan-jaqty zerttep, údayy nazarda ústaugha tiyis dep sanaymyn.

Últ zany – Konstitusiyamyzdyng jasampazdyq kýshi zor.

Óitkeni Ata Zannyng әr babynda barsha azamattarymyzgha ortaq qúndylyqtar men birtútas halqymyzdyng maqsat-mýddesi bar.

Konstitusiyalyq, sayasi, ekonomikalyq reformalardyn, halqymyzdyng orasan zor kýsh-quaty men әleuetinin, sonday-aq bilim, ghylym jәne mәdeniyet salasyna salynghan auqymdy investisiyalardyng arqasynda elimizde shyn mәninde jaqsy ózgerister jasalyp jatyr. Jaqsyny jaqsy dep aitu kerek. Búl da әdilettilik kórinisi.

Oqushylarymyz ben studentterimiz bedeldi halyqaralyq olimpiadalarda top jaryp jýr. Sportshylarymyz әlemdik sayystarda jenimpaz bolyp, elimizding mereyin asyruda.

Aldyna naqty maqsat qoyghan azamattarymyzdyng bәri bilim, ghylym, óner, biznes jәne basqa da kóptegen salada tabysqa jetude.

Qazaqstan halyqaralyq qauymdastyqqa ashyq memleket, bizde ghalamtor erkindigi bar ekenin eshkim joqqa shyghara almaydy. Elimizde birde-bir jelining negizgi arnasy jabylghan joq, barlyq azamattargha әlemdik janalyqtardyng kózderine jol ashyq.

Bizding azamattarymyz shetelge erkin baryp túrady. Al jastarymyz ózderi tandaghan uniyversiytetterde bilim aluda, olargha eshqanday tosqauyl, kedergi joq. Osynday memlekettik sayasat óz jalghasyn tabady.

Kóptegen elding jastary bizdi bolashaghy jarqyn memleket retinde tanidy, Qazaqstangha kelgisi keledi, kelip te jatyr.

Elimizding maqsaty – aiqyn, keleshegi – zor. Biz sifrlandyru men jasandy intellektini el iygiligine qoldanatyn ozyq memleket bolamyz dep belsendi týrde júmys istep jatyrmyz.

Qazir Qazaqstannyng barlyq aimaghynda myndaghan shaqyrym jol salynyp, jóndelude. Áuejaylar men kópirler boy kóterip, su nysandarynyng qúrylysy bastalyp jatyr. Túrghyn-ýy kommunaldyq sharuashylyghy jәne basqa da manyzdy infraqúrylym salynuda.

Jalpy Ýkimetke infraqúrylymdyq qúrylystyng sapasyna basa mәn beru qajet degen qatang núsqau berildi. Búl mәsele Ýkimetting jәne qúqyq qorghau mekemelerining baqylauynda bolady.

Elimizde jyl sayyn kóptegen óndiris oryndary ashylatyn boldy. Ásirese, joghary tehnologiya salasyndaghy kәsiporyndar iske qosyluda. Osylaysha, biz últtyq ekonomikamyzdyng myqty industriyalyq negizin qalap jatyrmyz. Investisiya tartyp, bizneske qolayly jaghday jasap, aimaqtardy qoldau ýshin jýieli júmys istelude. Sonyng nәtiyjesinde biylghy jeti aidaghy ekonomikalyq ósim 6 payyzdan asty.

Múnyng bәri ayaq astynan payda bolghan joq. Búl – qajyrly enbekting jәne tabandy týrde jasalghan týbegeyli reformalardyng nәtiyjesi. Jýieli jәne ýilesimdi júmys pen berekeli birlikting arqasynda elimiz jana kezenge qadam basty.

Bir sózben aitqanda, Qazaqstan birtindep damudyng danghyl jolyna týsip keledi. Endi bos sózge berilmey, jan-jaqty órkendeuge bastaytyn osy baghdarymyzdan ainymay, tek qana algha úmtyluymyz kerek. Sonda biz ozyq oily últ bolyp, tendessiz tabysqa qol jetkizemiz, biyik belesterdi baghyndyramyz.

Biz bәrimiz tól tarihymyzgha qazaqtyng qayta janghyru dәuirining ókili retinde enuge tiyispiz. Sebebi bәrimiz bir dәuirde ómir sýremiz, elimizding bolashaghyna birge jauaptymyz. Bizding úrpaq mindetti týrde ýlken jetistikke kuә bolyp, tabysqa jetui kerek. Balalarymyz ben nemerelerimizge damyghan, órkeniyetti, qúqyqtyq el qaldyruymyz qajet. Búl – bizding tarihy boryshymyz. Osy maqsatqa jetu ýshin biz qazir Ádiletti, Taza, Qauipsiz әri Quatty Qazaqstandy qúryp jatyrmyz. Týptep kelgende, búl – últtyq iydeologiya.

Bizding basty mindetimiz – ozyq oily, bәsekege qabiletti últ bolu, halyqtyng әl-auqatyn arttyru, eldegi túraqtylyqty saqtap, qoghamdyq kelisimdi qamtamasyz etu. Sondyqtan qazaq elining qasterli tólqújaty – Konstitusiyamyzdyng әr baby mýltiksiz oryndalady. Búl – barshagha ortaq mindet.

Bәrinizge mәlim, men 8 qyrkýiekte halyqqa Joldauymdy jariyalaymyn. Elimizding ekonomikalyq jәne әleumettik sayasatyndaghy manyzdy maqsat-mindetterdi aiqyndaymyn.

Ardaqty aghayyn!

Konstitusiyamyzdyng 30 jyldyghy – elimiz ýshin tarihy meje.

Býgin aramyzda Konstitusiyamyzdyng alghashqy jobalaryn әzirleuge qatysqan azamattar otyr. Songhy konstitusiyalyq reformany jýzege asyrugha belsene atsalysqan búrynghy deputattar men belgili ghalymdar bar.

Bәrinizge zor rizashylyghymdy bildiremin.

Men Konstitusiyanyng 30 jyldyghyna oray memlekettik nagradamen, sonyng ishinde merekelik medalidar bar, bir top azamatty marapattau turaly sheshim qabyldadym.

Barshanyzgha amandyq, tabys tileymin!

Konstitusiyamyzdyng aibyny asqaq bolsyn!

Abai.kz