Birlesken baghdarlama: Ýkimet iske kiristi
Qazaqstan qazirgi kýrdeli әlemdik ekonomikalyq landshaftysynda beyimdeludi ghana emes, týbegeyli janghyrtudy kózdeytin jana strategiyany iske qosuda. Búl jol Últtyq bank, Ýkimet jәne Qarjy naryghyn retteu agenttigining (ARFRR) birynghay ýshjyldyq baghdarlamasymen belgilendi — olardyng sayasy jәne qarjylyq sheshimderi endi bir-birine qarama-qarsy túryp qalmay, sinhronmen jýzege asady.
Osynyng ózi manyzdy: elimiz búryn-sondy kiriktirilgen makroekonomikalyq sayasatty osynshama terendikpen jýrgizgen emes. Búl baghdarlama — tek inflyasiyany retteu nemese budjetti shekteu emes, ekonomika qúrylymyn qayta jasaqtau, investisiyany belsendi týrde tartu, óndiristi damytu, jәne eng bastysy — halyqtyng naqty tabysyn túraqty týrde arttyru.
Osy jana arhiytekturanyng jýregi — naqty tabystyng ósui. Ýshjyldyq baghdarlama 2026–2028 jyldary halyq tabysyn inflyasiyadan joghary — jylyna 2–3 %-gha ósirudi kózdeydi. Búl jay ghana jospar emes, eseptelgen ekonomika modeli. Inflyasiya tómendeydi, budjet tapshylyghy retteude bolady, memlekettik qaryz qoljetimdi dengeyde saqtalady — bәri halyqtyng әl-auqatyn arttyru ýshin «ekonomikalyq salmaqty» qoldaydy.
Sóz joq, ekonomikanyng naqty sektoryn damytu — osy modeliding taghy bir manyzdy tiregi. Qazir Qazaqstandaghy ósimning jyldamdyghy jalpy ekonomikamen salystyrghanda naqty salalarda — qúrylys, tau-ken, óndeu ónerkәsibinde — anaghúrlym joghary. Búl sifrlar strategiyanyng tiyimdiligin rastaydy: investisiya tek «jәy aqshagha» emes, óndiristing naqty negizine baghyttalghan. Jana jobalar, joghary qayta óndeu óndiristeri, mashina jasau, himiya, metallurgiya — osy sala elementteri elding eksporttyq әleuetin nyghaytyp, ishki óndiristi keneytudi qamtamasyz etedi.
Infrastruktura jәne energetika janghyrtuy — búl baghdarlamanyng úzaq merzimdi «yakorileri». Memleket 2029 jylgha deyin últtyq infraqúrylymdy janartu josparyn jýrgizedi — logistikadan kommunaldyq jelilerge deyin. Búl tek ekonomikany damytu ýshin ghana emes, halyqtyng kýndelikti jaghdayyn jaqsartugha baghyttalghan: janartylghan energetika, senimdi jeliler — búl tarifterding túraqtylyghy men bolashaqta quat tapshylyghynyng bolmauyn qamtamasyz etedi.
Jana baghdarlamanyng taghy bir aiqyn baghyty — kredit naryghyn qalypqa keltiru jәne ony jauapkershilikke negizdeu. Tútynushylyq nesiyelerding limitteri men GESV-ding tómendeui, úzaq merzimdi kepilsiz qaryzdargha shekteu engizilui — búl azamattardy artyq qaryzdan qorghau ýshin jasalghan naqty qadamdar. Sonymen birge, MSB (shaghyn jәne orta biznes) ýshin nesiyening qoljetimdiligi artpaq: sifrlyq rәsimder, keneytilgen kepil talaptary, subsidiyalanghan jәne «damytugha» baghyttalghan kreditter — barlyghy bizneske dúrys baghytta qarjy aghynyn qúrugha mýmkindik beredi.
«Bәiterek» holdingining róli de manyzdy týrde ózgertiledi: ol endi tek qarjy taratushy organ emes, strategiyalyq investor retinde 15–20 jýielik jobany qoldaydy. Búl tek tabys alu ýshin ghana emes, tehnologiya engizu, eksportty damytu jәne ónimdilikti kóteru ýshin manyzdy
Múnyng bәri — eldegi makroekonomikalyq sayasatty «yzaly jauap» rejiyminen «bekem, aldyny kóretin basqarugha» auystyru әreketi. Valuta baghamy naryqtyq týrde qalyptasady, biraq ýlken sekirulerge jol bermeu ýshin memlekettik mehanizmder qoldanylyp, kvaziymemlekettik qúrylymdardyng valutalyq operasiyalary ýilestiriledi. Búl tengeni túraqtandyruda jәne senimdilikti arttyruda ýlken ról atqarady.
Qoryta kelgende, Qazaqstan ýsh negizgi instituttyng ýilesimdi qyzmetine negizdelgen jana ekonomikalyq dәuirge kirude. Búl sayasat — jalghyz maqsatqa: halyqtyng әl-auqatyn úzaq merzimdi jәne naqty ósim arqyly kóteru. Baghdarlama tek sandarda emes, ómirde seziletin ózgeristerge baghyttalghan. Eger osy strategiya tabysty iske asyrylsa, ol bolashaqta Qazaqstan ekonomikasynyng túraqtylyghy men halyqtyng layyqty ómir sýru dengeyin qamtamasyz etetin myqty qúrylym bolady.
Abai.kz