Senbi, 13 Jeltoqsan 2025
Pikir 1492 0 pikir 13 Jeltoqsan, 2025 saghat 20:09

Qasym-Jomart Toqaevtyng jahandyq bastamalary: Qazaqstannyng beybit diplomatiyasy men ónirlik kóshbasshylyghynyng jana kezeni

(Suret:https://www.akorda.kz/)

Álemdik geosayasy túraqsyzdyq kýsheyip túrghan shaqta Qazaqstan halyqaralyq qatynastardaghy jauapkershilikti, kópvektorly diplomatiyany jәne ónirlik túraqtylyqty nyghaytudy basty maqsat etip otyr. Preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng BÚÚ reformasynan bastap, Ortalyq Aziyadaghy kólik dәlizderin damytugha, su qauipsizdigi men ekologiyalyq diplomatiyagha deyingi bastamalary elimizding jana jahandyq rólin aiqynday týsude. Halyqaralyq qatynastar salasynyng sarapshysy, Qoja Ahmet Yasauy atyndaghy Halyqaralyq qazaq-týrik uniyversiytetining qauymdastyrylghan professory Amirbek Aydarbek Preziydentting halyqaralyq bastamalarynyng mәni men strategiyalyq manyzyn tarqatyp berdi.

- Preziydent Toqaevtyng BÚÚ-ny reformalau jónindegi bastamasyn qanshalyqty ózekti jәne uaqytyly dep esepteysiz?

Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaevtyng BÚÚ-ny reformalau bastamasy әlemdegi qazirgi geosayasy túraqsyzdyq kezeninde asa ózekti, әri uaqytyly úsynystardyng biri dep esepteymin. Jahandyq instituttargha degensenimning tómendep, halyqaralyq qúqyq normalary jii búzylyp jatqan jaghdayda BÚÚ-nyng tiyimdiligin arttyru jәne búl úiymdy reformalau mәselesi búrynghydan da manyzdy bolyp otyr. Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaevtyng bastamasymen Qazaqstan Respublikasy kópvektorly syrtqy sayasat ayasynda shiyelenister men dau-janjaldardy kýsh qoldanbay, tek halyqaralyq qúqyq pen diplomatiyalyq kelissózder arqyly sheshudi qoldap otyr. Preziydentimiz dәl osy prinsipterdi BÚÚ-nyng janghyruyna negiz bolugha tiyis dep esepteydi. Preziydentimizding reformalyq kózqarasy úiymdy shynayy inkluzivti, ókildiligi keng jәne memleketterding teng qúqyghyn qamtamasyz etetin alangha ainaldyrudy kózdeydi. Búl bastama Qazaqstannyng jahandyq dialog mәdeniyetin qoldau jónindegi túraqty syrtqy sayasatynyng jalghasy. Sondyqtan Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaevtyng úsynysyn halyqaralyq tәrtipting әlemdegi jana geosayasy jaghdaygha beyimdeluine baghyttalghan pragmatikalyq jәne strategiyalyq manyzdy qadam dep esepteymin.

- Almatyda BÚÚ-nyng Túraqty damu maqsattary boyynsha ónirlik ortalyghyn qúrudyng strategiyalyq manyzy nede jәne búl baghyttaghy Preziydent Toqaevtyng bastamasy qanday?

Almatyda BÚÚ-nyng Túraqty damu maqsattary jónindegi ónirlik ortalyqtyng qúryluy strategiyalyq týrghydan Qazaqstan Respublikasynyng halyqaralyq úiymdar jýiesindegi bedelin aitarlyqtay kýsheytedi. Búl ortalyq Ortalyq Aziya elderine klimat, su qauipsizdigi, jasyl ekonomika jәne әleumettik tendik mәseleleri boyynsha ýilestirilgen syrtqy sayasat jýrgizuge mýmkindik beredi. Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaevtyng bastamasy memleketimizding úzaq merzimdi syrtqy sayasy strategiyasyna say keledi, óitkeni elimiz әlemdik kýn tәrtibindegi BÚÚ Túraqty damu maqsattaryn ónirlik integrasiyanyng negizgi elementi retinde qarastyruda. Osy túrghydan elimiz Túraqty damu maqsattary boyynshaónirlik saraptamalyq jәne ýilestirushi habqa ainalyp, elimizge jәne aimaqqa halyqaralyq qoldau men investisiyalyq qyzyghushylyqty arttyra alady. Búdan bólek, búl ortalyq ónir elderining jahandyq bastamalargha qatysuyn jýieleuge mýmkindik beredi. Qazaqstan Respublikasynyng halyqaralyq jauapkershilikti bólisuge dayyn ekendigi,onyng dialogqa ashyq jәne túraqty damu qaghidattaryna senimi mol memleket ekenin kórsetedi. Búl bastama elimizding aimaqtaghy kóshbasshylyghyn odan әri nyghaytatyndyghy sózsiz.

- Ónirlik túraqtylyqty nyghaytugha baghyttalghan Toqaev bastamalary ayasynda Qazaqstannyng ShYÚ men Aziyadaghy ózara is-qimyl jәne senim sharalary kenesi júmysyna belsendi qatysuynyng manyzy qanday?

ShYÚ men AÓSShK ayasyndaghy Qazaqstan Respublikasynyng belsendi ústanymy Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaevtyng ónirlik qauipsizdik pen senim sharalaryn kýsheytuge baghyttalghan syrtqy sayasatynyng jýieli jalghasy. Búl úiymdar strategiyalyq dialog, terrorizmge qarsy is-qimyl, ekonomikalyq baylanys jәne gumanitarlyq yntymaqtastyq salalarynda manyzdy kópjaqty diplomatiyalyq alang qyzmetin atqaruda. Qazaqstan Respublikasy búl úiymdarda tek qatysushy ghana emes, kóbine konsensus qalyptastyrugha yqpal etetin mediator rólin de atqaruda. Preziydentimizdin búl úiymdar ayasynda algha tartqan bastamalary ónirde shiyelenister men dau-janjaldardyng aldyn alu diplomatiyasyna, ózara yntymaqtastyqty kýsheytuge jәne sayasy senimdi arttyrugha negizdelip otyr. Búl elimizding kópvektorly syrtqy sayasatymen tolyq ýndesip, Ortalyq Aziyany túraqty, boljamdy jәne yntymaqtastyqqa beyim aimaq retinde qalyptastyrugha mýmkindik beredi.

- Qasym-Jomart Toqaev Ortalyq Aziyanyng kólik jýiesin damytu jónindegi keshendi strategiyany әzirleuge Qazaqstannyng belsendi qatysuyn atap ótti. Ekonomikalyq baylanystardy kýsheytu, logistikalyq túraqtylyq pen kólik ózara baylanysyn arttyru túrghysynan búl bastamanyng ónirlik jәne jahandyq dengeydegi manyzy nede?

Ortalyq Aziyanyng kólik jýiesin damytugha baghyttalghan strategiya Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaevtyng ónirlik ekonomikalyq integrasiyany kýsheytuge baghyttalghan sayasatynyng manyzdy elementi. Qazaqstan Respublikasy geografiyalyq ornalasuyna baylanysty iri tranzittik hab retinde Euraziyadaghy kólik-logistikalyq prosesterding ortalyghyna ainaludy kózdeude. Múnday strategiya Ortalyq Aziya aimaghynda saudany arttyryp, balamaly kólik dәlizderi arqyly syrtqy naryqtargha shyghu mýmkindigin keneytedi. Al búl óz kezeginde elimizding jәne aimaq elderining tәuelsizdigining kýshengine ong әser eteri anyq. Búghan qosa logistikalyq túraqtylyqty qamtamasyz etu jahandyq jetkizu tizbegindegi tәuekelderdi azaytyp, ónirdi halyqaralyq seriktester ýshin senimdi baghytqa ainaldyrady. Preziydentimiz búl bastama arqyly Qazaqstan Respublikasynyng infraqúrylymdyq jәne tranzittik әleuetin tiyimdi iske asyrudy maqsat ústanuda. Nәtiyjesinde ónir elderi arasynda ekonomikalyq integrasiya terendey týsedi,Euraziya kenistigindegi jana kólik arhiytekturasy qalyptasady, Qazaqstannyng tranzittik hab retindegi әleueti tolyq iske asady. Týptep kelgende búl bastama Preziydentimizding últtyq mýddege negizdelgenpragmatikalyq ekonomikalyq diplomatiyanyng aiqyn kórinisi.

- Ukraina mәselesi boyynsha keng auqymdy dialogty bastau ýshin iri derjavalardyng sayasy erik-jigerining qajettiligi turaly Toqaev jariyalaghan Qazaqstannyng ústanymyn qalay baghalaysyz?

Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaevtyng búl ústanymy Qazaqstan Respublikasynyng halyqaralyq qaqtyghystardy beybit jolmen sheshu prinsiypine tolyq sәikes keledi. Preziydentimiz Ukrainadaghy daghdarysty sheshu ýshin eng aldymen iri derjavalardyng sayasy erik-jigeri men ózara jauapkershiligi qajet ekenin atap ótip, halyqaralyq qauymdastyqty konstruktivti dialogqa shaqyrady. Qazaqstan búl ústanymy arqyly ózin beytarap, biraq dialogty qoldaytynbelsendi aktor retinde tanytyp, qaqtyghystardy tek qana beybit jolmen retteuge baghyttalghan jahandyq kýsh-jigerding seriktesi retinde tanytyp otyr. Preziydentimizding úsynyp otyrghan ústanymy qaqtyghys saldaryn jenildetuge jәne kelisimge keluding jana mýmkindikterin ashugha baghyttalyp otyr jәne elimizding syrtqy sayasy túraqtylyghy men halyqaralyq bedelin kýsheytude.

- QR Preziydentining BÚÚ janynan Halyqaralyq su úiymyn qúru jónindegi úsynysyna baylanysty Aziya elderi ýshin qanday mýmkindikter ashylady? Jalpy, Aral men Kaspiy tenizderin saqtau mәselelerin qosa alghanda, ekologiyalyq kýn tәrtibin ilgeriletude Toqaev basqaratyn Qazaqstannyng róli qanday dep oilaysyz?

BÚÚ janynan Halyqaralyq su úiymyn qúru turaly Preziydentimizding úsynysy Aziya elderine transshekaralyq su resurstaryn әdil, qauipsiz jәne túraqty basqarudyng jana mehanizmin qalyptastyrady. Úsynylyp otyrghan búl úiym su tapshylyghy mәselesin ónirlik dengeyden jahandyq kýn tәrtibine shygharyp, memleketter arasyndaghy kelissózderdi institusionaldyq dengeyde nyghaytady. Múnday úiym aimaq elderi arasyndaghy su tengerimin ýilestiruge, daulardy aldyn ala boljaugha jәne ortaq strategiya әzirleuge mýmkindik beredi. Preziydentimiz Aral men Kaspiy mәselelerin kópjaqty formatqa shygharyp, ekologiyalyq qauipsizdikti ónirlik emes, jahandyq taqyrypqa ainaldyrugha kýsh salyp keledi. Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaevtyng ekologiyalyq diplomatiyasy klimat, su tapshylyghy, bioaluantýrlilik jәne túraqty damu siyaqty baghyttarda ónirlik jauapkershilikti arttyrady. Búl Qazaqstandy ekologiyalyq mәselelerdi sheshude bastamashyl, әri bedeldi memleket retinde tanytady. Sonymen birge úsynylghan úiym Aziyadaghy úzaq merzimdi su qauipsizdigining institusionaldyq negizin qalyptastyrady. Búghan qosa Preziydentimizding bastamalary klimattyq qauipterdi, sudyng azangyn jәne ekojýielerding degradasiyasyn ónirlik túraqtylyqpen tikeley baylanystyrady. Osy arqyly Qazaqstan ekologiyalyq diplomatiyany syrtqy sayasattyng manyzdy qúramdas bóligine ainaldyryp, ónirdi túraqty damudyng jana modeline baghyttaydy.Nәtiyjesinde Qazaqstan ónirdegi ekologiyalyq kýn tәrtibin algha jyljytatyn әlemde yqpaldy aktor retinde bekem ornyghady.

 

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

46 - sóz

Shoqannyng әkesine joldaghan sәlemi

Qúltóleu Múqash 1363