Franshizalyq kompaniyalar  – óz elinde tanymal tauar belgisine ainalyp, ózge elderding naryghynan oiyp oryn alugha úmtylghan kompaniyalar.  Elimizdegi barlyq franshizalyq kompaniyalardyng 35%-y –  sauda-sattyq, yaghny reteyl, 30%-y – tamaq ónerkәsibi, naqtyraq aitqanda fastfud, qoghamdyq ashanalar, al qalghany – qyzmet kórsetu jәne biznes salasynda júmys isteydi.

Qazirgi tanda Qazaqstanda batys pen shyghys elderinde ýzdik dep tanylghan tauarlar men qyzmet kórsetushi kóptegen kompaniyalar óz ókildikterin qúryp, júmysyn jemisti atqaryp otyr.  Elimizde halyqaralyq franshizalyq kompaniyalardyng kóbengi otandyq bizneske kedergi keltire me degen saual kópshilikti mazalaytyny ras. Sebebi, sheteldik kompaniyalardyng ónimderi sapaly, әri arzan, sondyqtan joghary súranysqa iye.

 «Qazaqstan Franchayzing qauymdastyghynyn» mәlimetinshe, elimizde barlyghy 495 franshizalyq kompaniya tirkelse, sonyng 80%-y  halyqaralyq franchayzingtik kompaniyalardyng enshisinde, al qalghany otandyq kәsiporyndardyng ýlesine tiyesili. Mamandar  elimizde sheteldik franshizalardyng boluy jaqsy ýrdis, jahandanu jaghdayynda ýirenshikti qúbylys deydi.

Franshizalyq kompaniyalar negizinen Almaty men Astanagha shoghyrlanghan. Mamandar búl qalalardyng infraqúrylymyn jaqsartugha,  sәuletin arttyrugha, halyqaralyq qalagha ainaluyna әser etetin jaghymdy jayt dep sanaydy.

«Halyqaralyq brenderding kóbengine birinshi sebep, әriyne Qazaqstandaghy kәsipkerlikke qolayly jaghdaydyng jasaluy. «McDonalds», «Starbucks»,  «Burger King» jәne ózge de әlemdi moyyndatqan brendterding otandyq kompaniyalarmen birlesip júmys isteui sheteldikterding bizding el ekonomikasyna degen senimin bildiredi», – deydi Qazaqstan Franchayzing qauymdastyghynyng preziydenti Beknúr Qisyqov.

Degenmen, sheteldik kompaniyalardyng Qazaqstanda óz ókildikterin ashuyna kedergi keltiretin jayttar bar.  «Birinshiden, sheteldik kompaniyalardy  kóp jaghdayda naryq pen súranys qyzyqtyrady.  Alayda bizding eldegi halyq sany 17 milliondy qúraydy, ortasha qalalardaghy túrghyndardyng  sany 300 mynnyng tónireginde.  Al, halyq neghúrlym tyghyz bolghan sayyn, naryq ta soghúrlym tartymdy әri tabysty bola týsetini dәleldengen.  Ekinshiden, Qazaqstannyng geografiyalyq jaghdayy teniz ben múhittardan alshaq ornalasqandyqtan, elimizding logistikalyq-transporttyq mýmkindikteri de shekteuli.  Ýshinshi mәsele, franchayzerler franshiza alushy kompaniyanyng atauyna kir keltirmeytinine, isti joghary dengeyde jýrgize alatynyna senimdi boluy kerek.  Osy túrghydan alghanda, keybir kompaniyalar sheteldik  talaptargha say bola bermeydi», – deydi  qauymdastyq preziydenti. 

Halyqaralyq franshizalardy bylay qoyghanda, әsirese otandyq franchayzingterding qalyptasuy jәne damuy kóbirek alandatady. Osy rette, arzan әri naryqqa shydamdy sheteldik brendterding kóptep kelui bizding eldegi endi ghana ensesin tiktep kele jatqan tauar belgilerine teris әser etpey me degen oryndy súraq tuyndauy sózsiz.

Bizding elde qanat jayyp ýlgergen sheteldik kompaniyalardan otandyq biznes ókilderi ne ýirenui kerek? Áriyne, ózge elding tauar belgileri bizding naryqqa engende óz ónimderimen, qyzmet týrlerimen birge dayyn biznes-modelin, logotiypin, qyzmet kórsetu erekshelikterin, jana tehnologiyalary men innovasiyalaryn birge ala keledi.  Sondyqtan, osy nәrselerdi janadan órken jayyp kele jatqan otandyq biznes ókilderi ýirenip, óz tәjiriybelerinde qoldanuy tiyis.

 Búl mәsele tónireginde Beknúr Qisyqov: «Biznes bastau onay emes.  Key jaghdayda bizding kәsipkerler biznes-jospar jasau, brendting ataulary men ony naryqqa úsynu erekshelikterin, marketingtik jәne menedjmenttik jýieni dúrys bilmeydi.  Bankrottyq jaghdaylardyng jiyileui sodan. Sol sebepti otandyq kәsiporyndar franchayzingtik kompaniyalardan biznesti basqaru men brend qalyptastyru mәselesin ýirenui kerek dep oilaymyn. Osy túrghydan alghanda, franshizalyq mekemeler  tәjiriybe  jinap, ózgelermen bәsekelese otyryp,  jergilikti brendterdi qalyptastyruy tiyis. Qazirding ózinde naryqty baghyndyrghan otandyq franchayzerler boy kóterip keledi.  Mәselen, «Súnqar» medisinalyq ortalyghy Qazaqstanmen shektelip qalmay, Reseyde bólimin ashugha talaptanyp otyr.  Al «Medlen» kofehanalary elimizding әr týkpirinen ashyluda. Ayta bersek jetistikter kóp», –deydi.   

 Memlekettik ekonomikalyq sayasattyng shaghyn jәne orta biznesti damytugha jasap otyrghan jaghdayy otandyq franchayzingtik jәne franshizalyq kәsiporyndardyng kóbengine alyp kelude.  Búl maqsatta memlekettik arnayy baghdarlamalar da jasalghan. Mәselen, 2016 jyldan bastap «Damu» qorynyng bastamasymen franshizalyq biznesti ekinshi dengeyli bankter arqyly qarjylandyru qolgha alyndy.  Ázirge tek Almaty jәne Almaty oblysyn qamtyghan búl qanatqaqty jobagha eki ay ishinde biznes ókilderinen 22  úsynys kelip týsken. Atalghan baghdarlama boyynsha start-ap jobalardyng 3 millionnan bastap 30 mln tengege deyin 14% jyldyq kórsetkishpen nesie alugha mýmkindigi bar.     

Qoryta aitqanda, sheteldik franchayzerlerding Qazaqstan naryghyn   baghyndyruy qiyn sharua  emes. Al kýn tәrtibinde ótkir túrghan negizgi mәsele  – jergilikti franchayzingtik kompaniyalar qataryn arttyru. Qazaqstandyq franchayzingting kóbengi – elimizding biznes ahualynyng jaqsarghandyghynyn  birden-bir belgisi.  

«Franchayzing qauymdastyghynyn» basty maqsaty – otandyq franshizalardyng kóbengine meylinshe jaghday jasau.  Eger memleket  tarapynan qazirgidey qoldau kórsetilip, elimizde biznesting damuyna mýmkindik  jasau jalghasa beretin bolsa, otandyq franchayzingterding qatary artatyny sózsiz»,– deydi Beknúr Qisyqov.

Abai.kz