فرانشيزالىق كومپانيالار  – ءوز ەلىندە تانىمال تاۋار بەلگىسىنە اينالىپ، وزگە ەلدەردىڭ نارىعىنان ويىپ ورىن الۋعا ۇمتىلعان كومپانيالار.  ەلىمىزدەگى بارلىق فرانشيزالىق كومپانيالاردىڭ 35%-ى –  ساۋدا-ساتتىق، ياعني رەتەيل، 30%-ى – تاماق ونەركاسىبى، ناقتىراق ايتقاندا فاستفۋد، قوعامدىق اسحانالار، ال قالعانى – قىزمەت كورسەتۋ جانە بيزنەس سالاسىندا جۇمىس ىستەيدى.

قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا باتىس پەن شىعىس ەلدەرىندە ۇزدىك دەپ تانىلعان تاۋارلار مەن قىزمەت كورسەتۋشى كوپتەگەن كومپانيالار ءوز وكىلدىكتەرىن قۇرىپ، جۇمىسىن جەمىستى اتقارىپ وتىر.  ەلىمىزدە حالىقارالىق فرانشيزالىق كومپانيالاردىڭ كوبەيۋى وتاندىق بيزنەسكە كەدەرگى كەلتىرە مە دەگەن ساۋال كوپشىلىكتى مازالايتىنى راس. سەبەبى، شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ ونىمدەرى ساپالى، ءارى ارزان، سوندىقتان جوعارى سۇرانىسقا يە.

 «قازاقستان فرانچايزينگ قاۋىمداستىعىنىڭ» مالىمەتىنشە، ەلىمىزدە بارلىعى 495 فرانشيزالىق كومپانيا تىركەلسە، سونىڭ 80%-ى  حالىقارالىق فرانچايزينگتىك كومپانيالاردىڭ ەنشىسىندە، ال قالعانى وتاندىق كاسىپورىنداردىڭ ۇلەسىنە تيەسىلى. ماماندار  ەلىمىزدە شەتەلدىك فرانشيزالاردىڭ بولۋى جاقسى ءۇردىس، جاھاندانۋ جاعدايىندا ۇيرەنشىكتى قۇبىلىس دەيدى.

فرانشيزالىق كومپانيالار نەگىزىنەن الماتى مەن استاناعا شوعىرلانعان. ماماندار بۇل قالالاردىڭ ينفراقۇرىلىمىن جاقسارتۋعا،  ساۋلەتىن ارتتىرۋعا، حالىقارالىق قالاعا اينالۋىنا اسەر ەتەتىن جاعىمدى جايت دەپ سانايدى.

«حالىقارالىق برەندەردىڭ كوبەيۋىنە ءبىرىنشى سەبەپ، ارينە قازاقستانداعى كاسىپكەرلىككە قولايلى جاعدايدىڭ جاسالۋى. «McDonalds»، «Starbucks»،  «Burger King» جانە وزگە دە الەمدى مويىنداتقان برەندتەردىڭ وتاندىق كومپانيالارمەن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋى شەتەلدىكتەردىڭ ءبىزدىڭ ەل ەكونوميكاسىنا دەگەن سەنىمىن بىلدىرەدى»، – دەيدى قازاقستان فرانچايزينگ قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى بەكنۇر قيسىقوۆ.

دەگەنمەن، شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ قازاقستاندا ءوز وكىلدىكتەرىن اشۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن جايتتار بار.  «بىرىنشىدەن، شەتەلدىك كومپانيالاردى  كوپ جاعدايدا نارىق پەن سۇرانىس قىزىقتىرادى.  الايدا ءبىزدىڭ ەلدەگى حالىق سانى 17 ميلليوندى قۇرايدى، ورتاشا قالالارداعى تۇرعىنداردىڭ  سانى 300 مىڭنىڭ توڭىرەگىندە.  ال، حالىق نەعۇرلىم تىعىز بولعان سايىن، نارىق تا سوعۇرلىم تارتىمدى ءارى تابىستى بولا تۇسەتىنى دالەلدەنگەن.  ەكىنشىدەن، قازاقستاننىڭ گەوگرافيالىق جاعدايى تەڭىز بەن مۇحيتتاردان الشاق ورنالاسقاندىقتان، ەلىمىزدىڭ لوگيستيكالىق-ترانسپورتتىق مۇمكىندىكتەرى دە شەكتەۋلى. ء ۇشىنشى ماسەلە، فرانچايزەرلەر فرانشيزا الۋشى كومپانيانىڭ اتاۋىنا كىر كەلتىرمەيتىنىنە، ءىستى جوعارى دەڭگەيدە جۇرگىزە الاتىنىنا سەنىمدى بولۋى كەرەك.  وسى تۇرعىدان العاندا، كەيبىر كومپانيالار شەتەلدىك  تالاپتارعا ساي بولا بەرمەيدى»، – دەيدى  قاۋىمداستىق پرەزيدەنتى. 

حالىقارالىق فرانشيزالاردى بىلاي قويعاندا، اسىرەسە وتاندىق فرانچايزينگتەردىڭ قالىپتاسۋى جانە دامۋى كوبىرەك الاڭداتادى. وسى رەتتە، ارزان ءارى نارىققا شىدامدى شەتەلدىك برەندتەردىڭ كوپتەپ كەلۋى ءبىزدىڭ ەلدەگى ەندى عانا ەڭسەسىن تىكتەپ كەلە جاتقان تاۋار بەلگىلەرىنە تەرىس اسەر ەتپەي مە دەگەن ورىندى سۇراق تۋىنداۋى ءسوزسىز.

ءبىزدىڭ ەلدە قانات جايىپ ۇلگەرگەن شەتەلدىك كومپانيالاردان وتاندىق بيزنەس وكىلدەرى نە ۇيرەنۋى كەرەك؟ ارينە، وزگە ەلدىڭ تاۋار بەلگىلەرى ءبىزدىڭ نارىققا ەنگەندە ءوز ونىمدەرىمەن، قىزمەت تۇرلەرىمەن بىرگە دايىن بيزنەس-مودەلىن، لوگوتيپىن، قىزمەت كورسەتۋ ەرەكشەلىكتەرىن، جاڭا تەحنولوگيالارى مەن يننوۆاتسيالارىن بىرگە الا كەلەدى.  سوندىقتان، وسى نارسەلەردى جاڭادان وركەن جايىپ كەلە جاتقان وتاندىق بيزنەس وكىلدەرى ۇيرەنىپ، ءوز تاجىريبەلەرىندە قولدانۋى ءتيىس.

 بۇل ماسەلە توڭىرەگىندە بەكنۇر قيسىقوۆ: «بيزنەس باستاۋ وڭاي ەمەس.  كەي جاعدايدا ءبىزدىڭ كاسىپكەرلەر بيزنەس-جوسپار جاساۋ، برەندتىڭ اتاۋلارى مەن ونى نارىققا ۇسىنۋ ەرەكشەلىكتەرىن، ماركەتينگتىك جانە مەنەدجمەنتتىك جۇيەنى دۇرىس بىلمەيدى.  بانكروتتىق جاعدايلاردىڭ جيىلەۋى سودان. سول سەبەپتى وتاندىق كاسىپورىندار فرانچايزينگتىك كومپانيالاردان بيزنەستى باسقارۋ مەن برەند قالىپتاستىرۋ ماسەلەسىن ۇيرەنۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. وسى تۇرعىدان العاندا، فرانشيزالىق مەكەمەلەر  تاجىريبە  جيناپ، وزگەلەرمەن باسەكەلەسە وتىرىپ،  جەرگىلىكتى برەندتەردى قالىپتاستىرۋى ءتيىس. قازىردىڭ وزىندە نارىقتى باعىندىرعان وتاندىق فرانچايزەرلەر بوي كوتەرىپ كەلەدى.  ماسەلەن، «سۇڭقار» مەديتسينالىق ورتالىعى قازاقستانمەن شەكتەلىپ قالماي، رەسەيدە ءبولىمىن اشۋعا تالاپتانىپ وتىر.  ال «مەدلەن» كوفەحانالارى ەلىمىزدىڭ ءار تۇكپىرىنەن اشىلۋدا. ايتا بەرسەك جەتىستىكتەر كوپ»، –دەيدى.   

 مەملەكەتتىك ەكونوميكالىق ساياساتتىڭ شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا جاساپ وتىرعان جاعدايى وتاندىق فرانچايزينگتىك جانە فرانشيزالىق كاسىپورىنداردىڭ كوبەيۋىنە الىپ كەلۋدە.  بۇل ماقساتتا مەملەكەتتىك ارنايى باعدارلامالار دا جاسالعان. ماسەلەن، 2016 جىلدان باستاپ «دامۋ» قورىنىڭ باستاماسىمەن فرانشيزالىق بيزنەستى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر ارقىلى قارجىلاندىرۋ قولعا الىندى.  ازىرگە تەك الماتى جانە الماتى وبلىسىن قامتىعان بۇل قاناتقاقتى جوباعا ەكى اي ىشىندە بيزنەس وكىلدەرىنەن 22  ۇسىنىس كەلىپ تۇسكەن. اتالعان باعدارلاما بويىنشا ستارت-اپ جوبالاردىڭ 3 ميلليوننان باستاپ 30 ملن تەڭگەگە دەيىن 14% جىلدىق كورسەتكىشپەن نەسيە الۋعا مۇمكىندىگى بار.     

قورىتا ايتقاندا، شەتەلدىك فرانچايزەرلەردىڭ قازاقستان نارىعىن   باعىندىرۋى قيىن شارۋا  ەمەس. ال كۇن تارتىبىندە وتكىر تۇرعان نەگىزگى ماسەلە  – جەرگىلىكتى فرانچايزينگتىك كومپانيالار قاتارىن ارتتىرۋ. قازاقستاندىق فرانچايزينگتىڭ كوبەيۋى – ەلىمىزدىڭ بيزنەس احۋالىنىڭ جاقسارعاندىعىنىڭ  بىردەن-ءبىر بەلگىسى.  

«فرانچايزينگ قاۋىمداستىعىنىڭ» باستى ماقساتى – وتاندىق فرانشيزالاردىڭ كوبەيۋىنە مەيلىنشە جاعداي جاساۋ.  ەگەر مەملەكەت  تاراپىنان قازىرگىدەي قولداۋ كورسەتىلىپ، ەلىمىزدە بيزنەستىڭ دامۋىنا مۇمكىندىك  جاساۋ جالعاسا بەرەتىن بولسا، وتاندىق فرانچايزينگتەردىڭ قاتارى ارتاتىنى ءسوزسىز»،– دەيدى بەكنۇر قيسىقوۆ.

Abai.kz