2015 jyldyng qorytyndysy boyynsha dýniyejýzindegi aliternativti energiya kózderin zertteuge jәne dayyndaugha tartylatyn investisiya 380 milliard dollardy qúraghan. Songhy 10 jyldyng kólemindegi atalghan sektorgha salynghan salym 4 esege ósken. Al Qazaqstannyng atalghan naryqqa ótui ýshin EKSPO-nyng manyzy erekshe bolmaq, -dep habarlaydy ranking.kz sayty.

Janartylghan energiya kózderin dayyndaugha jәne zertteu maqsattaryna tartylghan jahandyq investisiya kólemi – 2015 jyl

Songhy 10 jyldyng ishinde  (2005-2015) janartylghan energiya kózderin (JEK) dayyndaugha jәne zertteu maqsattaryna tartylghan jahandyq investisiya kólemi – 3 trillion dollardy qúraghan.  Eger 2005 jyly atalghan sektorgha dýniyejýzi boyynsha 99 mlrd. dollar  tartylsa, 2015 jyly búl kórsetkish 380 mlrd. dollardy qúrapty (4 esege ósken).

2012-2013 jyldardaghy jahandyq daghdarys dendegen tústa JEK tartylghan investisiya kórsetkishi azayghanymen, songhy eki jyldyng ishinde atalmysh saladaghy dinamikalyq ósim bayqaluda. Bloomberg New Energy Finance (BNEF) mәlemtterine sýiensek, 2015 jyly ósim dinamikasy 5 payyzdy qúrap, investisiya mólsheri ótken jyldarmen salystyrghanda 20 milliard dollargha artqan.

Keyingi on jyldyng ishinde JEK sektoryn zertteu jәne dayyndau maqsatyna tartylghan investisiya qúrylymy aitarlyqtay ózgergen. Sonday-aq, jel energetikasy salasyna tartylghan salym kóleminde ózgerister kóp bayqalmaydy (40 payyz kóleminde). Al kýn energiyasyn óndiruge tartylghan salymnyng ýles salmaghy 22 payyzdan 56 payyzgha deyin artqan.

Sonymen qatar, biootyn jәne qaldyqtardy óndeu arqyly alynatyn energetika qúrylymy songhy on jylda dýniyejýzi investorlary ýshin manyzdylyghynan aiyrylghan. Mysaly, 2005 jyly atalghan sektorgha barlyq investisiyanyng 13 payyzy tartylsa, qazirgi tanda búl kórsetkish bar bolghany 1-2 payyzdy qúraydy. Dәl osy sekildi kishi gidroelektrostansiya salasy da edәuir tómendep, investisiyalyq salym mólsheri 10 payyzdan 1 payyzgha deyin azayghan. Sonymen qatar, zertteuler nәtiyjesine kóz jýgirtsek, dýniyejýzi investorlarynyng qyzyghushylyghyn tudyra qoymaghan sektorlargha – geotermaldy jәne múhit energiyasy salasy kirgen. Songhy 10 jyldyng nәtiyjesinde búl salalargha tartylghan investisiya kólemi tómengi shekti kórsetken.

JEK sektoryn zertteu jәne dayyndau maqsatyna tartylghan investisiya kartasynyng geografiyalyq ornalasuy  jahandyq trendti kórsetti. Mysaly, songhy 10 jyldyng kórsetkishi boyynsha Europa elderining ýles salmaghy 46 payyzdan 17 payyzgha deyin azayghan. Dese de, atalmysh sektorda Qytaydyng ýlesi 11 payyzdan 36 payyzgha deyin artqan. QHR JEK sektorynda kóshbasshylyqty ýsh qatarynan ústap keledi. 2015 jyly JEK sektoryndaghy qytaylyq investisiyanyng mólsheri 103 milliard dollardy qúrapty (2014 jylmen salystyrghanda 17 payyzgha artqan). Búl kórsetkish Europada – 48 mlrd.dollar (-21 payyz), Aziyada (Qytay men Ýndistandy eseptemegende) – 47,6 mlrd.dollar (-2 payyz), AQSh-ta 44,1 mlrd.dollardy (+19 payyz) qúraydy.

Sonday-aq, atalmysh sektordaghy ósim Qytay men AQSh investorlarynyng ýlesine tiyesili bolghan. Ósim dengeyi artqan ózge de aimaqtar kóshbasshy eldermen salystyrghanda JEK salasyna investisiya tartuda artta keledi jәne jahandyq investisiya statistikasyna yqpal etpegen. Dese de, songhy jyldardaghy kórsetkishter boyynsha Tayau Shyghys pen Afrika elderinde ósim edәuir bayqalghan. Búl elderde ósim 58 payyzdy qúrap, 12,5 mlrd.dollardy, Ýndistan 22 payyz ósimmen 10,2 mlrd.dollardy qúraghan. JEK salasyna investisiya tartuda Braziliya daghdarys kezeninde aitarlyqtay ósimdi azaytyp, 10 payyzdyq kórsetkishpen 7,1 mlrd.dollar kóleminde salym salghan. Búl saladaghy ózge de Amerika elderining (AQSh pen Braziliyany eseptemegende) ýlesi – 12,8 mlrd.dollardy qúraydy (3 payyz).

Qazirgi tanda janartylghan energiya kózderin zertteuge jәne dayyndaugha qyzyghushylyq tanytyp otyrghan әlemning kóshbasshy elderi tolyqtay 2017 jyly Astana qalasynda ótetin EKSPO-2017 Halyqaralyq kórmesine qatysatyndyqtaryn mәlimdedi. Astanadaghy EKSPO-2017 kórmesining negizgi taqyryby «Bolashaqtyng energiyasy» dep atalady. Sonymen qatar, Qytay, Ýndistan, Germaniya, Shveysariya men Tayau Shyghystaghy múnay alpauyttary men aliternativti energetika sektory boyynsha ýlken tәjirbie iyegerleri Elordadaghy kórmege qyzyghushylyq tanytyp otyr. Búl óz kezeginde Qazaqstannyng atalmysh salagha әlemdik investorlardy tartugha ýlken jol ashatyn mýmkindik tudyryp otyr.

Aysúlu Túrsynbaeva

Abai.kz