( ... Shaghyn aqparat kózderine jariyalandy.

Oqyrman pikir aituda ...)

(SANA MEN ELES,ÝREY MEN ÝMIT... JÝREK PEN JYR...

JETI QAT JER, JETI QAT KÓK... JETI SAZ... JƏNE JETI BÓLIMNEN TÚRATYN ÓMIRZAYa-TOLGhAU. )

Teledidardan halyqaralyq habar berip jatty. Alyp elderding aigha qala salmaqshy bolghany da estir qúlaqqa ekiúshty əser qal- dyrdy. Əlemning Qalta-Mandary men Qaltalylary jəne sayasat- kerleri men óndiris iyeleri Júmyr jer men Kók aspandy əldede iygere týsu kerek ekendigin aityp, ýlken qúlshynys tanytyp jatyr dep habarlady. Səlden son, əngime tabighat jayyna oiy- syp,qyzyq-qyzyq oqighalar men oqshau kórinisterge úlasty. Jur- nalisterding jeke pikirimen de ərlenip jatty. Bir ghalym: qara- qúrttar jayynda oy tolghady. Olardyng uyn alyp, paydalanu ke- rek dedi. Endi biri qaraqúrttardyng amal-əreketterin bayan etti.

1 Ksenofobiya – beytanys, ózge zattargha, adamdargha qatysty qorqynysh nemese jek kórushilik, ózgeni týsiniksiz, qauipti jəne jau retinde qabyldau (Diyp.term. Avt. A.B. / R.J.)

TELEDIDARDAN HALYQARALYQ HABAR:

–  Asa uly jəndikting biri – Qaraqúrt. Ol ystyq qúrlyqtarda ejelden bar kórinedi. Biraq, býgingi qaraqúrttardan aiyrmashy- lyghy dandaysyp, úya-torlarynan alystap, ózgelerge úrynyp, ajal uyn shashyp óreskeldikke barmaytyngha úqsaydy. Sebebi, ejelgi dəuirde: sol qaraqúrttardy izdep jýrip, tiriley denesine jú- myrtqa salatyn qyzyl qonyz bolghan kórinedi. Əlgi, júmyrtqa: qyzyl qonyzdyng balasyna ainalyp, qaraqúrtty tiriley ishinen jep, jetilip, onyng uyna pysqyryp ta qaramaytyn jau bolyp shyghady eken. Qaraqúrt ólip tynady. Sol qyzyl qonyzgha tap bolamyn dep qorqyp, qaraqúrttar úya-torynan attap shyq- pay, búiyrghan nesibesin in týbinen kýtip, eshkimmen jaulaspau- dy oilaytyn dərejege jetken. Azgha qanaghat shýkir etken. Biz- ding dəuirimizde de qaraqúrttar bar, biraq, qyzyl qonyz joq. Sony biletin qaraqúrttar ayaghyn alshang basyp, kóringendi sha- ghyp, bilgenin jasap jýr... Halyqtyq qaghidalar joyylyp, últ- tyq ýrdister búzylyp, zansyzdyq ornaghan jerding kórinisi búl. Últtyq sananyng jazylmasa da, mýddesinen janylmaytyn qa- siyetteri, təlim-tərtipteri qayda!?.. Qyzyl qonyzdar joyyl- dy. Adamzattyng qolymen jasalghan las-əreketterding saldary- nan joq bolghan. Tənirim tepe-tendik qalyptastyrdy. Biz, Adam- dar, sonyng barlyghyn da búzyp-jaryp «Órkeniyettimiz!..» – dep betpaqtanyp jýrmiz. Mine, osylay, bir ghalym kýiip-janyp te- ledidardan sóilep jatty. Biraq, ony tyndaghan jas pen jasa- mystar tym az edi.

QARAQÚRT-SANA

Qaraqúrttay qara sening qylyghyn, Betin basyp, belden qashty úly kýn.

Sen shayqadyng tirshilikting túnbasyn, Bolmas endi qyzgha tyiym, úlgha syn.

Niyetterding qaraqúrty taltandap,

Bir-birine saqtap jýrsing baltandy ap.

Senen azdy mynau əlem jylady, Óz úlynan jer arasha súrady.

Sening toryng qara niyet, qara bau, Sendik maqsat: obalyna qaramau.

Kózinnen qúrt, sózinnen qúrt tarbandap, Tek torlaudy jýrsin, əne, armandap.

Sen adamsyn, jan boyynda qaraqúrt, Shynghyrady shyrmauynda baba júrt.

Shyrmap alghan mendik sana baylauly, Sendik zərden miym suday qaynauly.

Aspan anau qaraqúrt bop tónude, Adaldyqty jer týbine kómude.

Sening ayar qara qúrsau shyrghalyn, Torgha týsken shybyn menen bir janym.

Qorqyt Atam qyl qobyzyn saylady, Tyghyldy kep tughan jer men ailaghy.

Júldyzdardyng bar jaryghyn sóndirgen, Qaraqúrttay – qara niyet kórdim men.

Júmyr jerdi orap alghan, menmendik, Qashyp bara jatyr, əne, elden qút.

Maqtanysh pen kórseqyzar, pighyldar, Qalay ghana súlulyqty qidyndar.

Qaraqúrt bop u men zərden jaralghan, Ghalam qorqyp ketpek alys adamnan.

Toqta!..Toqta!.. Ay men kýnim asylym, Tau jylaydy, tas jylaydy jasyryn.

Súlulyqtyng kózin oiyp qaraqúrt, Payda boldy jer betinde jana jút.

Janasynyng týri mynau jyn-oynaq, Bir jazasyn tarttyrady Qúday-Haq!

Ey, dýniye, aru eding appaq núr,

Myng qaraqúrt saghan toryn saqtap túr.

Mening móldir janym qayda, qazaghym, Qyldy onyng aq niyetin qaza kim?!

Qaraqúrttyng shyrmauynda últtyghym, Últtyng janyn, últtyng qanyn jútty kim?!

Jyr shyrmauda, saz shyrmauda, el eges, Tang atpay ma!?..Nege týn men nege kesh!?

Týn-qaraqúrt, kýn-qaraqúrt, kóp shalys, Qútylam ba ketsem sonau kókke alys!?..

Kirpiginen jas sorghalap ay túrdy, Sosyn onyng janazasy aityldy.

On segiz myng ghalam jatyr torynda, Bir qaraqúrt últ sanasyn soruda.

Sendik baylyq – sendik emes qúrttiki, Dýniyeni tərki qylghan úrttiki.

Qaraqúrttyng arany bar, qandy kól, Óz qolynmen apardaghy jandy ber.

Óz niyeting qaraydy da tor boldy, Óz pighylyng óz basyna sor boldy.

Ózin-ózi kemiredi adamzat, Qaraqúrtsyn!..Qayyr-sauap saghan jat.

Yndyndar túr ala qorjyn, paydashyl, Angha ainalghan mynau sonda qay ghasyr!?

Bizding qúrttar, bizding «bekter» býlikshil,

«Qoy» – deytúghyn qojasy joq, dúrys jýr»

Bilgenderin jasap jatyr jerine, Əy deytúghyn Əjesizding kerime!?

Jaudy kórse jampandaghan jarbaqy, Kimge qanday bar bəsi.

Qarttarymnyng qaghidasy janylghan, Zaman boldy qaghynghan.

Opyryldy oisyz bastan kəri qúz, Asau boldyq er saldyrmas bərimiz.

Óz halqyna qyr kórsetip zildengen, Búl dalada kimderine kimder jem.

Andysamyz bir kemening ýstinde, Al búrqyra, óz demine pisting be!

Tógip kórshi, tóske salyp qaHardy, Tónker nar men atandy.

Sening halqyng kimge kerek ózing bil, Oisyn meyli, etin kýng men kózin qúl.

Arashalap ne jyny bar basqanyn, Jer seniki, el seniki, aspanyn.

Shaghyp óltir, baltyrynan jabys ta, Jýrgen erdi qorghan bolyp namysqa.

Tek ózing qal, tekti bitken joghalsyn, Adal ólsin, aitsyn bəri soghan syn.

Shóp basynda shirenip túr bir-bir qúrt, Ýndemeydi qúrghyr júrt.

Taban etin shónge jegen, shóp jegen, Kózin almay empendeydi ózgeden.

Etegine oratylyp, jyghylmaq, Bilip alghan syryn jat.

Mýnəyim bop, mýlgigendi jón kórmek, Qúrt penen syrt dəm tatyp jýr tórden kep.

Bizding qúrttar qalay-qalay taltandar, Jýgir Sen de qosylyp al, qalqam bar!?

TELEDIDARDAN HALYQARALYQ HABAR:

–   Ontýstik Amerikadaghy eldi mekenge jaqyn ornalasqan alyp jylandardyng ómir sýru ailaghyna adamdar qonystanyp, sharua- shylyq kózderin úiymdastyrghan. Kóp úzamay atalyq  jylan- dar jynystyq qatynastan son, júmyrtqalaugha sapar shek- ken analyqtaryn tauyp alyp ózderi óltire bastaghan. Daghdy- ly mekenin, tiyesili jerin adamzattyng balasy asqan qanaghat- syzdyqpen jaulap, tartyp alghannan son, əlgi, kiyeli-kerbezder (jylandar) dýniyege úrpaq əkeluding mən-maghynasyn joghaltqan. Solay, tabighattaghy jandy-jansyzdyng barlyghy adamnyng zú- lymdyghynan jenilip, óz ómirlerine qol sala bastaghanynyng dəleli shyghar, osy sharasyzdyq?!.. Qoghamdyq qarym-qatynastaghy ədi- letsiz maydan – últty osy sharasyzdyqqa əkelip jýrmesin!?.. Jylandar ózin-ózi jútuda. Jalpy kýlli Əlem daghdarysqa úshy- rauda. Tepe-tendik búzyldy dep, əlgi, ghalym jigit taghy da oi- pikirlerin aityp jatty. Biraq, oghan selt etken «Órkeniyet» bol- ghan joq.

JYLANDAR PATShALYGhYNYNG YDYRAUY

Kestelengen, órnektelgen, ór kilen,

Bir patshalyq jaylap jatqan tórdi ken.

Súlusynghan qara monshaq kózderi, Ónkey asqaq, ónkey asyl ózderi.

Mynau meken tek solargha tən edi, Qoghaly kól, sary samal ən edi.

Ordasymen kóship qonghan, el býtin, Adam keldi, zaual keldi, sherlisin.

Shyghyp alyp bir-bir qogha basyna, Jer túnshyqty kózden aqqan jasyna.

Súlu edi, biyshi edi búralghan, Endi ony ajal kýtip túr aldan.

Sol ajaldyng jendetteri adam-dy, Tu dýnie tyr jalanash talandy.

Qara ormannyng tamyrynan qan aldy, Qara jerding jýreginen jan aldy.

Jan bitkennen jan alatyn adam-dy, Qasarysqan qaytpaytúghyn nadan-dy.

Birin-biri adam jútyp óltirgen,

Jasap alghan kýnnen kebin, kór týnnen.

Endi, mine, patshalyghy jylannyn, Qayyrmasyn aityp kórmek búl ənnin.

Adam aitty ózin-ózi útudy, Jylandargha birin-biri jútudy.

Qu dýnie kil óneshke ainaldy, Kimder kimdi, júta salmaq, qay mandy.

Oybay, əne, ónesh qaptap keledi, Ol toyymsyz, jútudyng qas sheberi.

Bastary joq, ónkey ónesh kýlisti, Júta saldy últyng menen úlysty.

Jer dirildep tabanymnan ýn qatty, Kók dirildep bizden qashyp, zyr qaqty.

Soghys tilep, soyqan tilep, tapsynghan, Kele jatyr qara niyet asqynghan.

Adamdardy adam jútty, talmady, Jylandardy jylan jútty jalmady.

Tau men tasty bərin jútty ezgilep, Súlu əlem qyzyl qan bop bezdi kep.

Jútqan jylan jútylghanyn tolghady, Adamnan da ayaushylyq bolmady.

Patshalyqtyng susa boldy sýiegi, Súlu edi, əlem ən men kýy edi.

Birin-biri bəri shaynap tastady, Teri tósep, sýiekterin jastady.

Tu baylady jengen boldy, jenildi, Ónkey ónesh óz tuysyn kemirdi.

Óneshterding ishi aiqay, zar-múndy, Dəl sol múnnan ónesh shólin qandyrdy.

Adam jatty adam bolyp qas jauy, Jylan jatty jylan bolyp qas jauy.

Ózin-ózi jek kóretin kil ónesh, Óneshterge júta salu týk emes.

Orman óldi, gýl taqyrgha ainaldy, Jýzi súp-súr kórsenizde qay jandy.

Keshtiniz be ədiletsiz maydandy, Qater sodan, qauip bolsa qaydan-dy.

Búl dýnie – ishek-qaryn, irin-jyn, Ibilis bop kelip sen de simirgin.

Adam bolsang súlulyqqa ara týs, Aq joghalyp, basty jerdi qara týs.

Kókiregi qara sonau pendenin,

Qaldy appaq, halal sóiler er de kim!?

Jylan aldap júbyn jedi bassaldy, Adam aldap jer men jemek aspandy.

Adam – jylan, jylan – adam bop ketti, Qos óneshke bir qanaghat joq depti.

Súlulyqtyng qandy kózi kógerip, Basyn shappaq qoydy ortagha shógerip.

Súlu əlem óltir dedi shydamay, Óldi aru, óldi aqqu, qúralay.

Kól jylady kózderine qúm qúidy, El jylady janaryna u qúidy.

Tau jylady, ormandarym synsydy, Kózderinen qan siygektep yrshydy.

Súlu əlem ayaq asty taptaldy,

Al óneshter taghy qayda attandy!?

Suyq jylan súlu qyz bop kóringen, Aq sýt qúiyp shygharyp em tórimnen.

Kiyesi bop keng dalanyng ýskirdin,

Kýshti kórseng qaharlandyn, ysqyrdyn.

Aybatynmen alamangha sústandyn, IYesi edin, kiyesi eding ...Stannyn.

Sen de endi azaydyng ba, jenilip, Ózindi-ózing kemirip.

Bizding pighyl qorqytty ma dalany, Adamzattyng ashylyp túr, arany.

Jel men sarnap ordabasy jylanym, Jer týbinen səlem aityp jyladyn.

Saghan qoldy soza bilmes eldenmin, Men jerimdi bayaghyda bergenmin.

Han saltanat qara jylan, aq jylan, Ne kórdiniz al búdan.

Órnektegen ker jylanym, kerimim, Ordanyzdan quyp shyqty seni kim!?

Býiirine kýmis taghyp kýn qúshyp, Jaularyndy japyrghansyng bir qysyp.

Ata jylan qalqan qabyq, jebe til, Óz úrpaghyn jalmap alyp nege túr!?

Alty qúlash qaraghayday ding edi, Orda tikti... Ony da júrt biledi.

Ne bolghany, kim bolghany týk te emes, Osy menen tu qúlady, bitti eges.

Jylan jylap, adam kýlip aqsidy, Ata jylan janarynan jas siydi.

Ózin-ózi tisteledi, shaynady, Ghalam jylap, bitti erding sayrany.

Kiyik óldi anau jyly kiyeli, Jylan óldi mynau jyly úyaly.

Kiyesi joq qu mediyen júmyr jer, Qayghysyna qamsau bolar bir úl ber!?

Súlu jylan, hanshayymmen, hanzada, Ordaly el ghúmyr keshti az ghana.

Jer astynan shyqty jylan anasy, Atalyqpen aryzdaspaq shamasy.

–  Qosh mekenim, jaryq kýnim, Ordalym, Beren qaru, bel sheshpegen qamalym.

Biz jýrgende baqa-shayan kýlmegen, Atabasy er men egiz jýrgen em.

Han shatyrym anau tastyng jaqpary, Qansha jaudan sardarlarym saqtady.

Esil erler altyn orda, aq orda, Bayaghyda bolghan bizge baq orda.

Atabasy Erim edi synarym,

Qúday saldy, qoshtasalyq shyraghym.

Dep synsydy ana jylan aru-dy, Ordasyna it penen qús saruly.

Altyn baldaq han túghyry qaraly, Hanzada men Hanshayym da jaraly.

Sabau qamshy sekildenip órilgen, Tiri adastym dep jylady tólimnen.

Jylap túrdy jylandardyng ordasy, Orda edi, endi, mine, qor basy.

Qorlyq degen sharasyzdyq, jenilu, Kóz jasyndy jeng men sýrtip egilu.

Han tórining qaghanaty býlindi, Adam bop kep ajal peri ýnildi.

Jayrap jatty qúm astynda Patshalyq, Qúrt-qúmyrsqa məre-səre bassalyp.

Eki jylan enkildedi bauyrlap, Endi qaytsin keshegiden dəuir jat.

Jylandarym en dalany jylatty, Qyrsyq qúshyp qarap túrdy qyratty.

Analyqtyng aq tamaghy qúrghady, Atabasy boyyn tolghap yrghady.

Týspey túryp óleyin dep qarmaqqa, Eki jylan ketti ainalyp Əruaqqa.

Ey, Adamzat jylandy da jylattyn, Əreng túrghan bolar kókte shydap kýn.

Orman óldi, dala óldi qanyrap, Atpay qoydy ertesine tang úzaq.

Sodan song ba?!.. Jylandardy kórmedim, Ólgening ghoy, kóngenin.

Jylan bildi adamdy da, zamanyn, Izdep jatty kek aludyng amalyn.

TELEDIDARDAN HALYQARALYQ HABAR:

– Bir ormanda shaghyn memlekettik mekeme túrghyzylyp, ýi- ler salyp, asta-tók tegin tamaqpen qamtamasyz etilipti. Ar- tyq tamaqtyng qoqysy orman ishin shiritipti. Qasqyrlardyng mekeni bolsa kerek. Dayyn azyq, mol qoqystan tamaqtanyp ósken bóltirikter óse kele, qasqyrlardyng ata saltyn búzypty. Újymdyq, qauymdyq ghúmyr-tərtibin joqqa shygharyp, ata-ene- lerin talap, kósemderin óltirip, bauyrlarynan bezip, jeke-je- ke odaghaysyp, barlyq tərtip pen jýieden attapty. Adamdargha shabuyl jasap, kóringenge shauyp, aqyr sonynda súr mergenderding qandy qaqpan, ontayly myltyghynan qyrghyngha úshyrapty. Biz- ding ruhany últtyq sanamyzdyng kók jaylauyna da ózgeler óz qo- qystaryn ayausyz tókti. Sayasattyng qoqysynan últtyq ruha- niyattyng ormany shiridi. Últtyq qúndylyqtargha úrpaq esiney qarap, tariyhqa ýstem pighylmen kóz jýgirtedi. Mine, osy ýzik-ýzik kórinister adamzattyng da jəne bizding qoghamnyng da týr men syr- sipatyn elestetedi. Tepe-tendik búzylghan... Əlem,  órkeniyet: ózi men ózi əlek. Biz kimdi kýtip jaghalauda qalghyp otyrmyz?!.. Oghan jauap beretin qaysyng bar!?..Bizge bitken últtyq sana- ny qoqystan aiyratyn amal bar ma!? Sanany dertten aiyq- tyratyn halyq emshileri bolady, – deydi. Halyq bolsan, emshing qayda!?...Əlde, qúl siyip ketken qúrsaghyndy tazalau ýshin uaqyt kerek pe!?...Ólenim, aq perishtem: Sen ne deysin!?... Jo-joq, múnyng bəri keybir aqparat kózderining kóbik sóz, kópirtpesi bo- lar!?.. – dep, – Mening ishki týisigim shynghyrady. Ghalym jigit bol- sa kýnnen-kýnge súmdyq habarlardy jetkizip týnildiruli... Sen- beyin deseng bəri de kóz aldynda bolyp jatyr – óreskeldikter men ózimshildikter.

QAGhIDALY SALTYNAN ADASQAN QASQYRLAR

Ədil zangha ghúmyr bergen Tənirim! Zang ózgerdi, jasyng qaysy, kəri kim!?

Qúlaq tústan bolat tispen shaynady, Perzent qylghan, úya ústar aibary.

Óz Atasyn jaryp saldy azghynyn, Jalghyz baryp qoqys saydan qazdy inin.

Úlys ketti ydyrasyp, yryldap, Qanshyq qasqyr qansyrady shyryldap.

Ata-bóri jatyr əne ólmekshi, Bóltirigi óz qanyna shól depti.

Qaptap kelip bóltirikter qaraghan, Ata-eski, aghyp jatyr jana qan.

Shyn qasqyrdy endi qaydan tabasyn, Kil bóltirik qoqys jegen sanasyn.

Úyasynan ketti solay jarasym, Qanshyq jylap, dedi, qayda barasyn!?

Buyndyrdy atasyn da, anasyn, Qoqys-sana bir kórsetpek shamasyn.

Óldi atasy, ynyrsydy analyq, Qyldyndar dep balalyq.

Jalghyz-jalghyz ólesinder qúryp dep, Kóp jylady qangha basyn úryp kep.

Aqqan qanyn keship oinap bóltirik, Anasynda jaryp saldy óltirip.

Ata jau men iyt-qústargha tastady, Jalghyz-jalghyz ómir sýre bastady.

Ata salttan kór-sanalar jatsyndy, Jep ýirendi atty menen atsyzdy.

Biliksizder bilgenderin jasady, Ata-anasyn óltirgenge mas əli.

Týlki-qarsaq aidap salyp auylgha, Óz oljasyn qystyrghandy sauyrgha.

Birligi joq, qalay qasqyr atanbaq, Jalghyz-jalghyz óltirdi ony baqandap.

It úiyqty qanshyghyna mingilep, Erkegining enin aldy tilgilep.

It te emes qasqyr da emes yzdidy, Túqymyna toz-toz qylyp túz qúidy.

Ata saltyn ayaq asty qylghasyn,

Kim syilaydy azghyndardyng bir basyn.

Ərkimderge tosyp óldi jyrmasyn, Qarsaq aldy, qasqyr meken, qyr basyn.

Adam atty, esek tepti, týlki jep, Adasqandar óldi aqyry kýlki bop.

Shashau shyqpas kókbóriler qatal-dy, Úly armannyng patshalyghy ataldy.

Talay dəuren sýrip edi jelpinip, Təubasyna atajaudy keltirip.

Kókjaldardyng búl qúpiya zany dýr, Batsa kýni, atsa, sirə, tany bir.

Bólinbegen, bóltirigi, bórisi, Ýlgi bolghan, úya basy er isi.

Kópting kýshi, kókting tuy – jenisi, Əriden sol baba-salttyng kelisi.

Baba tegi, ana kórik atanghan,

Qasqyr qyldy úly tərtip, qatang zan.

Kýlli əlem moyynsynyp tanydy, Azularyn namysyna janydy.

Birlik qana qasqyr etti, qasqyrdy, Birlik ketti eki kózdi jas qyldy.

Orman ishi kuə boldy súmdyqqa,

«Birlik» atty bóri saryp túr qútqa.

Qaryn qamyn qoqys sheshti, juyndy, Toyghan qaryn izdemes ar, tuyndy.

Nege kerek ortaq namys, bórilik, Óz keudesin órshelendi tór úghyp.

Qarap jýrip qandasymen tiresti, Tabylmady «Tək!» – deytúghyn bir esti.

Qoqys jedi, maydansyz-aq as tapty, Azdy úrpaq, arazdasa bastapty.

Ata qaldy, anasyn da talady, Tuystan jat, jalghyzdyqty qalady.

Jalghyz-jalghyz jau izdedi toyyndy, Adamdargha salyp kórdi oiyndy.

Adam degen: qasqyrlardyng qasqyry, Jahandaghy jauyzdardyng bastyghy.

Bóltirik pen qyryp saldy kókjaldy, Qasqyr jayly sosyn jalghyz sóz qaldy.

Mine, solay, oqqa úshyp kómildi, Ózi baryp tandap aldy ólimdi.

Myng asqangha, bir tosqandy tap qyldy, Terisin ap, etin itke laqtyrdy.

Apan qúlap, arlandarym jenildi, Et-sýiegin kóringen it kemirdi.

Toyghan qaryn, sana menen dúshpan-dy, Jýrekke jau qaryn túrghan tústan-dy.

Jýrek sózin últym tyndap baghynsyn, Qandas kórse, kórip túryp saghynsyn.

Qaraqúrtym... óz balaghym... óz jauym. Oi-tasqyn da, ashu-dauyl, sóz-jauyn.

Otan-qazyq ərkim kelip yrghaydy, Ər keudede əlmisaqtan bir qayghy.

Birin-biri iship almaq, úrttamaq, Sarsang pighyl, sana shirik qúrttamaq.

Qúrt bilmeydi toyghanyn həm jegenin, Nening býgin, kimning erteng keregin.

Qúrt-sanamen qayda ketip barasyn, Azghan əlem kimning jazbaq jarasyn.

Anau túrghan qazekem be qalghuly, Boldy ótkizip yzy-qiqu, bar dudy.

Adamzattan jylandar da týnilip, Birin-biri jútyp jatyr, qúrydyq!..

Sen qaydasyng Alashymnyng úldary, Mynau dertke neler shipa, kim dəri?!

Ruhyndy qoqys qaptap alghasyn, Qolbaladay saghan endi bar ma syn.

Arzan azyq últ ruhyn ulady, Birin-biri itshe shaynap tulady.

U qútyrtyp, úrany da ózgerdi, Sonyng bərin mynau qara kóz kórdi.

Óz kóilegin sheship tastap jalanash, Óz-ózine qarap kýldi shala mas.

Bəri qaldy ata dəstýr, antynnyn, Kóshesinde jyrqyl menen jarqyldyn.

Əke sýiel, ana bezgek atandy, Jangha bermes asylymdy jat aldy.

It aralap, donyz búzdy nekemdi, Adal úrpaq qaydan shyqpaq, beker-di.

Kókjaldardyng bóltirigi azdy ma, Jýregime sarsu bolghan saz bú da.

Sanamyzdyng qúrsaghyna mola sap, Jau qolynda ingalaydy bolashaq.

Oyat meni, týrtip jiber sanamdy. Soqyr sana joldas qylar nadandy.

Bar zúlymdyq sýienip jýr nadangha, Saqta Qúday, sana bershi maghanda!?..

Kógereyin óz tamyrym nərlesin,

Aya meni, shyghar-shyqpas qaldy esim.

Ədilsing Sen, Jaratqanym , Jan-IYem, Soghan shýkir, bir Təuelsiz bar IYem!

IYem mening – Janym Alla, jan túraq, Qauyzyma tamsyn núryng tamshylap.

Býr jarayyn saghan sozyp moyyndy, Kórdim qansha kórge týsip oiyndy.

Jaryq səule – últymyzdy bastasyn, Oyan ,Sabyr, úiqyqúmar qasqasyn!?

Óleng maghan: Týnilmegin, Túr – dedi, Senen niyet, Tənirimnen núr – dedi.

IV

(JÝREK PEN JYRDYNG ULANGhAN SANANY, ADAMZATTY ESIRKEUI)

Jútyla bastaghan júmyr jer men ózin-ózi júta bastaghan on segiz myng ghalamdy qútqarmaq bop, sanany oyatyp, iman men ədepke, əsem ómirge jol bastaghysy kelip, JÝREK PEN JYR shyryldap kórdi. Biraq, nətiyje berer emes!.. Endi, ne istemek ke- rek!?..

Býlkildegen jýrek tamyr, jyr tamyr, Sen úiqynnan oyan, – deydi – Túr, Sabyr!

Óleng meni ayalady kýlimdep, Janaryma jan kózimen ýnilmek.

Jan kózinde tamshylaghan jas bar-dy, Ýn qatty ol əsem saz ben astarly.

Iman-ədep ingalaghan besik-ti, Jan-besikten jansebil saz esipti.

Adamzatqa jalbaryndy jýrek-jyr, Úlgha úyat, erge namys tilep jýr.

Ony taptap bara jatyr tabandar, Óz jolyna qaramaydy adamdar.

Kil kókirek astamsyghan, aqyryp,

Jyr-jýrekke týkiredi qaqyryp.

Jýrek jylap zayyr súrap qol jaydy, Ónkey maqtan onda zayyr bolmaydy.

Bar bileri baylyghy men mansaby, Aldap ketu, jalmap ketu ansary.

Jýrek jylap últ dəstýrin súrady, Qala týgel basyn shayqap túr əni.

Jýrek jylap beybit kýndi izdedi, Qay ghasyrdyng qaldyghysyz Siz dedi.

Jýrek bayghús mahabbatqa tyghylmaq, Qaytesiniz dedi uaqyt shyghyndap.

Jýrek sosyn keshpek ədil bir maydan, Jýrek ólse shyqpaq endi jyr qaydan.

Jýrek pen jyr aqiqattan núr ishpek, Bəri qashty: «Myna jolyng búrys» – dep.

Ketti uaqyt, ketti dəuir syrt berip, Ishin ústap kýldi ony qyrt kórip.

Bəri kýldi, qara týn men qara jym, Ózeginen qan qústyryp sananyn.

Jýrek pen jyr qúshaqtasyp jylasty, Jalbaryndy Jaratqangha syr ashty.

Ketti izdep bir Allasyn, Tənirin, Haq qalasa tóger iman jaryghyn.

Dýniyening bəri gýlge ainalar, Jyr-jýregim sayra bar.

Ey, adamzat, jýregindi tyndap kór, Bilgenindi bizshe sosyn jyrlap ber.

Jýrek pen jyr, tilek pen núr qabysqan, Bəri ózinde, baq izdeme alystan!

Óz jýreging – bar baqyttyng pernesi, Jýrek aitpay týzelmeydi er kóshi.

Ózindi-ózing endi taptay bermeshi, Adamzattyng aqyl-sana, zerdesi!?..

Kókireging qaraqúrtqa ainaldy, Qalybynnan jylan ýrkip, qayghy aldy.

Kókbóriler ýrdisinen janyldy, At esekke, arlan itke tanyldy. (Óli sana óleksege tabyndy)

Óneshterde qúlaq ta joq, kóz de joq, Oghan aitar sóz de joq!

Ólgen sana ónesh bolyp qaghyndy, Kim quantar janyndy!?

Adamzattyng jýrek kózi – bir daghy, Birge ashtyrmay sol bir kózdi shyrmady. (Ghalam azbaq sýiekterding qyrmany)

Búl qara jer – kók zengirding jýregi, Qan-qan bolyp býlkildeydi bir ózi.

Ketti bilem onyng kerbez kórigi, Jer-jýrekting qaldy qansha ómiri!?

Ónesh boldyq, sezim óldi, búl bir de!.. Jýrek pen jyr jylap otyr ýngirde.

Kýnirendi jyr jýrekti azalap, Qalanyzdan sol ýngiri tazaraq.

Sen qozghama!..

Jýrek pen jyr jylasyn!

Kimdi qayda jyghar eken, myna syn!?.

Ne isteydi?!..Qanday amal bar búghan!?.. Kim shyghady bolashaqtyng aldynan!?..

V

TELEDIDARDAN HALYQARALYQ HABAR:

(Ýshtik odaq)

Birin-biri jútyp Adamzattyng ekpini men tepkininen qorlyq kórgen tabighat atauly, Jylandar Patshalyghy óz-ózin jútyp jatty. Osy kórinisten shoshynghan on segiz myng ghalam Jylan Patshalyghynyng qol astyna kóship, erikti týrde búl maydangha ki- rudi jón kórdi. Adamzattan kek aludyng amalyn izdeuge kóshti. Adamzatty təubasyna týsirmese bolmaytynyn bildi. Barlyghy birdey qúritynyn kók aspan, qara jer týgel týsindi. Jylandar asqan ashu men yzagha berildi.Əri,bolashaq úrpaghynyng qamyn oilap, adam degen jauyzdardan saqtanbasa bolmaydy dep ýreylendi. Adam degen ziyankesting qara jer-kók aspannyng shenberinde birde- bireuin qaldyrugha bolmaydy – dep, jar saldy. Adamzattyng bar- lyghyn birdey kinəlaghandary dúrys emes edi. Biraq, ony qalay tý- sindiresin. Ksenofobiya dertine shaldyqqandar eshteneni estimey- di. ÝREY!.. ÝREY!..ÝREY!.. Dýniyeni ksenofobiya derti jalmay basta- dy. Ghalym jigit kezekti habaryn osylay bastady. «Órkeniyet» búl habardy essiz ghalymnyn, Ezbe pikiri dep, mazaq qyldy. Qarqyl- dap kýlip, jyndyhanagha qamap tastau kerek dep sheshti. Ghalym jigitti jyndyhanagha qamap qolyna jer sharynyng oiynshyq-kó- shirmesin berip qoydy. Ghalym jigit shyndyghynda jalghyz ózi jer sharynyng taghdyryn oilap, oiynshyqpen sóilesip jyndana bas- tady. Ksenofobiya derti búghan da jetti.

Kýlli əlemde jylan qúrghan Patshalyq, Adamzatqa qastanyp,

Úran saldy attanyp –

Dep, – úrpaqty saqtalyq!!!

– Adamdardyng beynesine kóshing – dep, Ishke kirip kemirinder tósin – dep, Qaraqúrt pen qasqyrdy,

Sózben arbap tas qyldy. Ótteri isip asqyndy. Qaraqúrt pen qasqyrlar, Jylanmenen birikti, Dýnie tik túrypty. Ayaushylyq degendi Shetterinen úmytty.

Adamzatty joq qylugha kelisti, Ajal qúshpaq jer ýsti. Jazyqsyzdar qaqsady,

Janyn ala bastady. Qútylmady qashqany. Adamzatqa bar tabighat Jau boldy!

BÚÚ-nyng da,

Basy qara dau boldy!..

Qaraqúrt, Jylan, Qasqyr birigip adam beynesine kóship aldy. Adamdarmen adam súlbasynda soghysyp, ishine enip alu eng tiyimdi jol edi. Ker Jylan osynyng barlyghyn úiymdastyrdy. Ýsheui bi- rigip adam beynesine enip, adamzattyng arasyna sinip, aralasyp ketpekshi. Búl bir tabylghan aqyl boldy. Jylandar adam túl- ghasynyng omyrtqa boyy júlyn men bas quysyndaghy jaylaugha ornalasty. Sebebi, adamzattan kegin alu ýshin onyng aqyl-para- satyn ulau kerek boldy. Qaraqúrttar adamdargha sheksiz əmir etuding danghyl joly – jýrekten bastau alatynyn týsindi. Son- dyqtan, olar: taltandap, emin-erkin kelip, jýrek degen mekenning jaylauyna ornalasty.

Al, qasqyrlar ata-dəstýr saltynan adasyp, sanasy qoqysqa

semirgendikten, qayda bararyn bilmey esiriktenip, sergeldenge tý- sip túrdy. Azdan song kópti kórgen Ker Jylan qasqyrlardy adam- dardyng qúrsaq túsyndaghy jaylaugha ornalastyrdy. Adamzat- tyng qúrsaghyna úrpaq bitetin bolsa, olardy jatyrda jatqanda qasqyrlargha shaynatyp óltirudi maqsat tútty. Sóitip, olar, ózara Ýshtik Odaq qúryp, adamzattan kek aludy bastap ketti.

Búl kekshil Odaqtyng kesiri Əlemge tie bastaghanyna da biraz ua- qyt boldy.Ýdep, ýlken kýshke ainalyp barady.

Ksenofobiya patshalyghy qúryldy! Ýrey qaptap qyryldy. Janalghyshtar janyqty,

Jer: qap-qara tabytty. Qara tabyt kóterip, Kóksau niyet jótelip, Jýrek bitken bylghandy. Ayaq asty jyr qaldy. Aqymaqtar semirdi, Aqyl kýtti ólimdi. Qarap túrsan:

Bəri adam!..

Adamy joq biraq ta, Órtendi orman, qúraq ta. Jer betine:

Tozaq shyqty shoqtanyp. Masayrady

Jyn-periler: Kózderinen ot tamyp.

«Órkeniyet» Ada boldy: Jalghan kýlki,

Syp-sypayy túrqynan. Qaydan qarghys,

Neden keldi, Ne ýshin!?

Dep jylady boqtanyp. Sosyn onyn

Súramaq bop, Sebebin:

Zyndandaghy ghalymdy, Izdep-qayta sabyldy, Mən bergen de joq halyq. Ksenofobiya – Tenseldirdi halyqty,

Orman úqty, tal úqty. Ghalym jigit Shynymenen jyndanyp,

Jer-oyynshyghyn qúshaqtap,

Jylap-jylap kózding jasyn aghytty. Adamzattyn

Tóbe shashy tik túrdy, Al, kórinbeytin, Patshalyghy jylannyn,

Adamdardy adamdargha júttyrdy. Óneshine,

Ózi órtegen Əlemnin,

Kýl-qoqysyn tyqtyrdy. Qala bitken

Molalargha ainaldy, Oiyp aldy

Kóshede: Qanaghatsyz, Toyymsyz –

Eki kózi shyqqyrdy. Kórinbeytin Patshalyghy Jylannyng –

Ksenofobiya dertimenen auyrdy. Kóringendi

Sýietúghyn:

«Órkeniyet-Adamzat» – Tastap qashty dəuirdi. Ksenofobiya – Adamzatty

Sanasynan shektedi. ÝREY!..ÝREY!..ÝREY torlap ketpedi. Oidan qúrap,

Kýsh pen búrap jasaghan–

Sayasatshyl, sandyraqtyng talqan boldy mektebi.

Ksenofobiya!.. Ksenofobiya!.. Ksenofobiya!..

Iya, sonymen kórinbeytin Odaqtyn, jylandar patshalyghy- nyng qyrghyny adamzattyng aqyl-Mandaryn zyndandaghy jyndy ghalymnyng auyzyna telmirtti.

Biraq, búl Odaqtyn, jylandar patshalyghynyng qolynan kel- meytin bir is bar edi. Olar: Óner ataulyny óltire almaytyn. Talboylaryn aralap ketetin, bir qúdiretti kýshten ólerdey qo- ryqty. Onyng aty – SAZ ÓNERI bolatyn! Iman men Qayyr-Qana- ghat, Zayyr men Bilim, Óner men Talap, Sýiispenshilik pen Mahab- bat, Parasat pen Senim jəne Tənir syilaghan sheksiz Talanttan jaralghan shynayy ónerdi jenu mýmkin emes ekendigin de týsinip ýlgerdi. Sebebi, saz ónerine tosqauyl qoyatyn, Qúdaydan basqa kýsh joq. Saz tolqyny Odaqtastardyng kez boyyn erikten tys aralap shyghatyn qasiyetke iye. Al, syryndy bilip, erkinnen tys ishindi aralaghan jaudan asqan qauipti dúshpan joq ekenin, Ýshtik Odaq sezdi, bildi.Siqyrly saz-jylan patshalyghynyng sardarla- ryn tətti sezimge shaqyryp, boylaryndaghy ayaushylyq qasiyetti oyata beretin edi.

Sondyqtan,Olar:QORQYTATANY,QÚRMANGhAZYNY,ABYL- DY, QAZANGhAPTY, TƏTTIMBETTI, MOSARTTY, PAGANINIYDI,

BETHOVENDI jəne bərin-bərin jek kóredi. Dəstýrli ónerdi az- dyrumen ainalysyp jatyrghan da, sol, Ýshtik Odaq! Adamzatty Ksenofobiya dertinen saqtaytyn úly kýsh – Iman men Ədepke suarylghan ÓNER! Əu basynda Jaratqan IYem Adamnyng keudesine jan salghanda jeti týrli sazben salypty degen de sóz bar. Saz ónerining qúpiyasy men quaty – tylsym dýniyege ten. Alla óz qala- uymen tuyndatqan saz ónerinde – bolmysqa kýsh, sanagha súlulyq pen serpin beretin núr bar. Adamzat  baqytty  ózining  jany- nan emes, ózgening qanynan izdeudi daghdygha ainaldyrdy. Ózimshil alpauyttardyng óreskel təkapparlyghy – ózderin de, ózgeni de Kse- nofobiya dertine úshyratty. Barlyq baqyttyng bastau-saghasy, Bir ALLA! Allany sýiip, dostaryn qadirle! Últtyq salt-dəs- týrindi, babalarynnan qalghan kiyeli úghym, qasterli qasiyet, dana- lyq-daghdylardy kózinning qarasynday saqta! Topyraghynan kókte- gen aghashtyng jemisi men sayasy – barsha jolaushygha ortaq. Últ besiginen nər alyp, adamzattyng asyl perzentine ainalghan Túl- ghalar qanshama!.. Úly sazgerlerding Tənirlik tuyndylarynda sol núrly shuaqtyng Iman-səulesi bar. Kókireginde Iman-səulesi joq qaranghy qoghamda, ksenofobiya derti beleng alyp, órshy týsedi.

Ksenofobiya jalmady. Barlyq sana úshyndy, Dəl qaraqúrt pishindi. Ishim-syrtym,

Týgel jau bop ózime, Qayrap aldym tisimdi. Ýrey qaptap súrlandy, Shashty qargha qyrmandy, Shashty adam imandy, Ar-úyattyn

Terisinen,

Jasap aldy shilandy. On segiz myng ghalam túr, Bir-birinen dir qaghyp. Jýreginde jylan túr, Boyyn tolghap yrghalyp. Qúrsaq tústa Qorqaular,

Bolashaqty jýr baghyp. Ksenofobiya dertine – Sayasat ta shalyqty. Bərin-bərin jau kórip,

Oghan taghy sendiredi halyqty. Besik qyldy dýniyege,

Sanagha:

Ýrey degen tabytty!.. Barlyq jýrek – Barlyq jerde ýreyli,

Bir-birining joq bolghanyn tileydi. Oy qanjaryn

Onashada janyp ap,

Qiyaly men qúrlyqtardy ireydi. Endi, mine,

On segiz myng ghalamgha, Júqty derti adamnyn, Týrin qara zamannyn!? Ayyryp kór,

Al, qane,

Aram qaysy, adal kim?! Barlyq taban astynda, Bir-bir or bar qazylghan. Qútylmaysyng jazymnan. Sendik ghúmyr

Ózge jangha kóp arzan, Bir shaynaytyn saghyzdan. Ksenofobiya dertine – Sana qorqyp berildi. Kirpigine kek ildi. Kólenkesin kórip qalsa Qaru ala jýgirip,

Atyp, shauyp, Óltirmek bop tebindi. Esirik bop elirdi. Aspan men jer,

Ot pen su,

Kýlli ghalam derttendi,

Barlyghy da birin-biri jep kórdi. Sýiip jýrme

Adam ghoy dep Qúr teri,

Jyltyraghan betterdi. Tórt qúbyla –

Týgel ýrey, Qorqynysh,

Birin-biri andymaq.

Ksenofobiya – býginge tən, jalghyz at. Qúrlyq bitken,

El bitken!

Seni de sol bir qorqynysh óksheler, Kýnge deyin dem bitken.

Ey, dýniye, ýrey baqqan tangha úzaq. Ksenofobiya – býginge tən, jalghyz at. Imandy jan

Amanatyn ayalap,

Allasyna kýlim qaghyp jolyghar. Ash jýrekter toryghar.

Qanaghat pen qayyrdan, Mahabbat pen meyirden, Alshaqtaghan jandardyn, Mandayynyng sory bar. Ksenofobiya

Qaqpanyna týsip ap,

Ózin-ózi dargha asyp qorynar. Adam azdy aqyldan,

Aqyl azdy talaptan, Sana óship, oy kemip, Iman ketti tabystan, Er ólmedi namystan. Qanaghat óldi,

Minez-ot,

Qalghyghan halyq kóz júmdy. Sóz qylmasty sóz qyldy. Altynnan kesek jasady, Jibekti jyrtyp bóz qyldy. Jeti shərip,

Əuliyem,

Jeti birdey qazynam, Asylymnan adastym. Qaraqúrt bop tang astym, Ker jylan bop kenestim, Qasqyr bolyp qaljastym, Aqyl-esten aljastym, Kólenkemmen egestim.  Adam bop kelip sanamdy, Ajdaha jylan san aldy. Qaraqúrt niyet elirdi, Jýrekting túsyn kemirdi. Qúrsaqtan aldy qasqyryn, Səby de – obal, jas-múnym. Ózin de ózi jalmady,

Adam bop kelip aldady. Sanasy bar

Úl bolsa,

Birinshi sony tandady.

Jaghalap jýrip azdyrdy, Ózine kórin qazdyrdy. Ýreyge baylap

Pendeni,

Ýmitin jannyng az qyldy. Shyny qaysy adamnyn, Shyrghaly qaysy zamannyn!? Óz qolymmen

Keudemnen,

Men solay, mine, jan aldym. Eles kelip endedi,

Sanany u men jemdedi. Jýrek tústa – Qaraqúrt,

Qúrsaq tústa qasqyryn, Sen qylghandy –

Men qyldym,

Adamnyng jauy Men dedi. Ker jylan bop kerlendi,

Adam etin azyq qylmaq jer de endi. Qaraqúrt təksiz qashanda,

Sazayyn jannyng berdi endi. Qúrsaqtyng ishin oirandap, Qandy qasqyr jeldendi. Bitimge keler

Týri joq,

Ayyrdy solay eldi endi. Qaraqúrtqa qayyrsyz, Qaghanat-senim artqan kim?! Qasqyrgha berip qoqysty,

Qarghysyn syrttan taqqan kim?! Jónine jatqan jylannyn, Qúiryghynan tartqan kim?!

Jau jasaghan ózinsin!.. Adamnyng ishi ala dýr, Ózine-ózing qara bir!? Iman-ədep, salt-dəstýr, Qughyn kórip sana jýr.

Tógildi saz kep, tógildi. Qorqyt bop sosyn egildi. Qúrmanghazy

Jan Babam,

Səuleli núr bop órildi. Mosart shyghyp múng basty, Ýreyding otyn kim basty!? Patshalyq qúryp Shalghaydan,

Paganiny syrlasty. Saz terbedi, kólbedi,

Jaryqqa janym shóldedi. Tiriltti qayta úly saz, Jatyr edi kómgeli. Jýrekting basy qaraqúrt, Sazdan qorqyp búghyndy. Júlynnyng boyy ker jylan, O da qashyp tyghyldy. Qúrsaqtyng ishi

Qorqau-dy,

Esinen tanyp jyghyldy. Tamyrdyng boyyn saz aldy, Aydyndy aqqu-qaz aldy. Ózim bop kelip

Búl ghalam,

Bermekshi Mening jazamdy. Saz toqtasa ólermin, Səuleli saz ben kógerdim. Keshir meni

Tabighat,

Ziyansyz zəre ólenmin!..

Adamzattyng jan boyy men tən boyyn, on segiz myng ghalamdy sazben terbep, jyrmen alastap, qanatymen qausyryp, qarly- ghash-bauyrymen qúshqysy keletin, alyp jýrekti aq perishtening aty – DƏSTÝRLI, ÚLTTYQ ÓNER! Adamzat, aqyl-esinen adasty. Ólerdey  qorqyp,  ýreyden  qaltyrap,  dirildep  jyndandy.  Jy-

landar patshalyghy kýnnen-kýnge jaqynday týskenin sezindi. Al- lagha jalbarynyp jan saqtap, pende bayghús kýn keship jatty. Ata-babalardyng əruaqtaryna dúgha baghyshtap, sadaqa berdi. TƏUBƏ!.. TƏUBƏ!.. ShÝKIR!.. ShÝKIR!.. – dep jalbarynyp, zar iyledi. Bireuler: On segiz myng ghalamdy, jer men kókti SAZÓNERI men alastap baqsygha ainaldy. Eger jylan patshalyghyna on se- giz myng ghalam, múhittar men taular, dýley dauyldar men tas- qyndar, órt pen zilzalalar,kók pen jer qosylsa adamzattyng kýni ne bolmaq!?.. Onda, əp-sətte kýli kókke úshady. Jandaryn qoyargha jer tappady. Azuyn aigha bilegen maqtan-kókirekter bir sətte-aq mysh boldy.Týkke de túrmaytyndyghyn úqty.

Meyirim men mahabbattyng sheksiz iyesi, keshirimshil Bir ALLA ghana, Qorghaushy! Əlde de, adamzatty, ózining sýiip jaratqan qúl- daryn arashalap, qorghap túrghanyna, Allagha Shýkirlik qylsyn, PENDELER!.. Basqa, ne keledi qoldarynan, PENDELERDIN!?.. Tozanday da salmaghy joq pendeler, ənsheyinde, myqtymsyp maqtanugha sheber. Osyndayda tyshqannyng inine tyr jalanash kirip ketuge dayyn túrady! ...Alla ózining Qúldaryn topyraqtan jan salyp jaratqaly keshirumen keledi. ...Alla keng jəne keshi- rimdi. Allagha shýkirlik qylamyz! SAQTA-SAQTA, SAQTAY GÓR, ALLA!.. ALLA TAGhALA ADAMNYNG KEUDESINE JETI SAZ BEN JAN SALGhAN. ÚLY SAZDA – ALLANYNG NÚRY BAR. ANANYNG ƏLDIY-ƏUEZINDE-ALLANYNG UYZ-NƏRI BAR. AYaT- DÚGhALARDY QYRAGhATTAP, ƏSEM DAUYSPEN OQYGhANDA, JANDY-JANSYZDYNG BALQITYNY SONDYQTAN. Úly Saz

Ónerining quatymen taulardy kóterip, jerding tartylys kýshin azaytugha bolady. Alla taghala dəstýrli saz ónerine, mine, sonday qúdiret pen quat bergen. (ALLA QALASA BARLYQ KÝSh-QUAT ADAMZATTYNG IYGILIGINE JÚMYS JASAYDY) ÚLTTARDYNG SANASYNDA QALYPTASQAN SALT-DƏSTÝR – HAQTYNG QA- LAUYMEN, BABALARDYNG BATASY SINGEN JƏNE JÝREK PEN JADYGhA ORNYQQAN, RAHMANY QAGhIDALAR!.. ONYNG OZYGhYNA ALLA ÓMIR BEREDI, TOZYGhYN ShEKTEYDI. Adam-

zat Alladan keshirim súrap: Keshir, Keshire gór, Alla!? ...Biz, bərin- de ózimshildikpen, órkókirektikpen úmytyppyz, teris jasappyz dep jylap-enirep jalbarynyp jatty.

Keshir Alla!?...Keshire gór, Jan Alla!? Senen basqa men qamqorshy tabam ba!?

Keshire gór, jan Alla?!..

Janym Alla, jalbaryndym, jyladym, Bəri sendik: anau aspan, myna kýn!

Sen bolmasang – soqyr bolyp qúladym. Sen qalasang – jandy kóz bop shyraghym! Janym Alla, keshire gór, adamdy! Qoldy jayyp dúgha qyldym, tang aldy. Keshir Alla, keshire gór, qúldardy, Senen basqa arashalar kim bar-dy!? Qaytara gór patshalyghyn jylannyn, Qan jylatty, qan jýrekti múnar kýn. Bir ashuyn qisyn bizge tabighat,

Səjde qylyp jylap otyr jamighat. Keshire alsa, keshsin bizdi tabighat!?..

Al, jylan patshalyghy on segiz myng ghalamnyng tilin adamdargha qaraghanda týsingish te, tapqysh edi. On segiz myng ghalamgha jy- landar patshalyghy adamdargha qaraghanda syily da, mýddeles edi. Sebebi, adamzattyng balasy sheksiz ýstemdikke úmtylyp, tabi- ghat pen bolmystyng aldynda barlyq qadyr-qasiyetten júrday bolghan,qanaghatsyz, toyymsyz ÓNESh beynesinde elesteytin.Təni- rimnen tin tartqan, Allanyng núr-tamshysynan jaralghan dəs- týrli SAZ ÓNERI ghana jylan patshalyghynyng ashuyn qaytaryp, adamzatty apattan qútqaruy mýmkin edi. Sebebi, Saz qúdireti sonda, eshbir kedergisiz jýrek pen sanagha ene beretin edi.Núrly Saz – Allanyng ruhaniyatqa salghan sheksiz, san myng sara joly men kiltinin, qúpiya shipasy men nərining biri edi.

Adamzattyng balasynyng ýreylenip qoryqqany sonshalyqty, jýrek pen jýikege kirip alyp ashu men yzany qozdyratyn Ibilis- ting úrpaqtaryn, jyn-shaytandardy saz ónerining quatymen alastap, júmyr jerden quu ýshin barlyghy birdey ÓNER men ÓNERPAZ ataulyny izdep ketti. Jylandar patshalyghynyng jý- regine de osy saz óneri arqyly jol tauyp, týsinistik pen senimge shaqyrudyng amalyn qarastyrdy, Adamzat!.. Baylyghy men man- saby búl joly paydasyna, qadege jaramady. Mýjəlsiz, mýsəpir kýy keship, adamzattyng qorqynyshy men ýreyi kózinen sora bo- lyp aghyp túrdy... Ýshtik Odaq adam beynesine enip alyp dýniyeni kedergisiz aralay bastaghan kez edi, búl!.. Adamzattyng balasy: Óner men Ónerpazdy izdep auyl men qalany, say men salany kezip

bosyp jýrdi. Jan tətti, jylan patshalyghyna jútylyp ke- tuding qaupi bar bolatyn. Haqtyng núry dəstýrli saz ben jýrekke jetetinin, bəle-jəleden qorghap túratynyn endi moyyndady. Adamzat aqylgha kele bastady. Dəstýrli Óner men ónerpaz tórge shyghyp, qúrmet kóre bastady. Mine, Allanyng qúdireti! Alla ózi- ning núrly óner, ómirsheng jaratylysyn qorlatpaydy.

ALASTAU

Alas!..Alas!..

Kýy aghylsyn jyrmenen, Alas!..Alas!..

Saz aghylsyn syrmenen. Alas!..Alas!..

U ishedi bilmegen. Kəmil Iman Bolashaqqa jol basta,

Joldas bolam Senen basqa, Kimmenen!?..

Əldiy-əldiy,

Əy, bóbegim, júmyr jer,

Kók aspan men júmyr jerge ghúmyr ber. Alas!..Alas!..

Jan boyyna myng alas! Alas!..Alas!..

Tən boyyna myng alas! Iman kelsin,

IYgilik pen ar kelsin,

Jyn-periler jan men tənnen túra qash. Alas!..Alas!..

Ýilesim ber, ghalamgha!

Qanaghat ber, qayyr menen zamangha. Dostyq penen tuystyq ber,

Aqyl ber,

Danalyq ber, adal enbek adamgha! Alas!..Alas!..

Bəle ketsin, dertpenen,

Yndyn ketsin ne bersende jetpegen. Qúrdym ketsin

Qúl bitkendi azdyryp,

Mansap kórse, baylyq kórse bettegen. Alas!..Alas!..

Últyn, halqyn satqandar!

Elin ezip, eren baylyq tapqandar. Alas!..Alas!..

Nadandyq pen soqyrlyq, Dilin-dinin,

Óz salty men dəstýrin,

Joqqa balap, jatqa qarap jatqandar. Alas!..Alas!..

Jyn-periler, bar endi, Adastyrghan, soghystarghan Əlemdi! Alas!..Alas!..

Týsinbestik, Týnilu, Alas!..Alas!..

Ýrey menen qorqynysh,

Ket endeshe, adamzattan, qal , endi!.. Janym Alla!..

Jaratqanym, Jan-Núrym!

Qorgha endi, qúldarynnyng barlyghyn. Kesher endi,

Qúldaryndy keshe gór,

Saghan aitar sahar tannan zar-múnym!?.. Óz qúlym dep,

Mórindi bas mandaygha!

Saghan ayan, iman-ədip jan qayda. Payghambarym,

Əuliye-Pir, Sahaba,

Beketimning uyzy bar tandayda! Tylsym sazdy

Men estidim Otpannan,

Esken samal Qobyz bolyp sarnay ma!? Alas!..Alas!..

Qyrsyq ketsin!.. Qydyr jetsin!.. Atameken, Atajúrt,

Bostandyghym, Təuelsizdik Túghyrym! Bodan qylmaq kim úlyn!?

Kózi ashyq El: Taptatpaydy tarihyn,

Tauyp alar kýzesining synyghyn. Qanaghat ber,

Kónilime jetedi, Han taghynan qadirli,

Tughan eldin, tughan jerding etegi. Ýsh jýz alpys

Əuliyeli – Manghystau,

Saghynysh pen úly sazdyng mekeni. Abyl qayda,

Qazanghap pen Təttimbet!?

Bethovenge kórgenim joq jatsyng dep. Sazben birge

Sanam mening oyansyn,

Saghynysh pen sary ala tan, atsyn kók. Alla bergen

Mahabbat bar janymda!

Sen de kelip meni qúshqyn, saghyn da. On segiz myng ghalam bizben bir tuys, Aydy sýiip, kýndi qúsh,

Iman emgen jýregine baghyn da! Qazaqstan:

Haqtan izde baq qúsyn,

Birlik, bilim, enbegine tabyn da!

Osy kezde: Məngi baqy bastary birikpegen, ekeui qatar úshyp kórmegen, sayaq sauysqandar jinala qalyp Adamzatty keleke- kýlki qyldy. Ózderining jalghyz-jalghyz sekemshil ghúmyryn əlemge ýlgi etkisi keldi. Ashy shyndyq – adamzattyng jýregin aighyzdap, qany men irinin aghyza týsti.

(SAUYSQANNYNG KÝLKISI)

Sayaq úshqan sauysqan, kýldi, mine, saq-saq! Tandaylary taq-taq. Ala qanat

Sekemshil,

Birligi joq qús edi,

Kýlki qyldy aqyry tóbemizden attap. Sauysqan:

– Ei, Adamdar!..

Deysiniz be: «Birlik Qút!», Berekesiz tirlik qyp,

Sen emes pe en, Júmaqtan da quylghan, Úrlyq qyp!..HA-HA-HA! Ei, Adamdar!..

Sening qolyng bosaghan joq jaghannan.

...Ólermen men shabarman. Bir-birindi

Aldap-arbap qan iship,

Kózderine qara, əne, agharghan. HA-HA-HA. Kýlkim keldi!..

Jýrsing jerdi lastap.

Jer betinen tastasam ba sypyryp, Qanatymmen qúlashtap.

Ey, Adamdar!.. Zúlymdyqqa kelgende, Senen, sirə, kim aspaq!?.. Ózindi-ózin

Aldaumenen kelesin, Qanaghatsyz atau menen keresin. Kókiregin

Kýrke bolyp Shaytangha,

Jyn-perige eresin. Mynau sorly

On segiz myng ghalamnyn,

Mandayyna qaghylghan bir shegesin. Kókireksin,

Alpauytsyn, Qúrlyqtardy kemirgen.

Qúrsaghyna altyn, kýmis, temir jem. Sen taghyda:

Qatigezsin,

Soghysqúmar soyqanshyl,

Aqsha-qorsyng aryn satyp elirgen. Sen Qúdaydy úmytyp:

Əmir etip,

Dýniyeni kýl qyldyn. Sening sózing qúbyldy Terisindey qúndyzdyn. Bir-birine

Tozaq jasap Tirlikte,

Ibilisting sayasatyn jýrgizdin. HA-HA-HA!..

Satyp ketu, Atyp ketu,

Buyndyru joqtyqpen,

Senen qorqyp su ýrkedi, ot bitken. Serting de joq,

Uədeng de joq, Antyng da,

Dýniyeni baghalaysyng qaryn qamy toqtyqpen. Sen senbeysin:

Júmaqqa da, tozaqqa!

Janyng ýiir janshyp taptau, mazaqqa! Qúryq salghyn

Kelip túrar qashanda, Ar-Imany azatqa! Sen týlkige kýlesin:

Al, niyeting myng týlkiden aldamshy. Batar kýndi

Ótkinshi dep

Qarghaysyn,

Senen qashyp bara jatyr jalghanshy. Qanaghatsyz

Qaltyrauyn sekildi, Qorqynyshty janynyz, Al, osyghan tandanshy!?.. Tandanbaysyn!..

Sebebi, Sen, sondaysyn. Jasap alyp jauyzdyqty, Jalbarynyp sorlaysyn. Yndynynnyn

Bəri tesik Jamausyz,

Toymaysyng da, tolmaysyn!

...Sen sondaysyn!

Jan bererde jaghalasyp, Aytpaq bolyp shynyndy, Bir bilesing qúnyndy.

Qu sýiekke Itshe jýrip Talasyp,

Adam bolyp sýrdim deysing ghúmyrdy.

HA-HA-HA!

...Ýiretesing taghy soghan úlyndy.

...Qyzyndy da búrymdy! Mensinbeging keledi, Bərin-bərin basqanyn,

Taudy taptap, taghasynyz tasqa min. Oi-merezin

Qútyrtyp,

Múhittardy keship ótking keledi, Orman kórseng qyrqyp alyp bastaryn. Bərin taptap,

Otyrghyng kep túrady, Qúday biraq qyraghy. Adam bitken Azdyrdy,

On segiz myng ghalamdy,

Tas tóbennen Tənir bir kýn úrady! (Sol sauysqan:

Kóp úrysty, kek qyldy.

Júqa jannyng jýregine jetkizdi) Men sosyn da,

Sayaq úsham bilding be?!.. Bilmeseng sol, dep kýldi!.. Ha-Ha-Ha-lap,

Ketti sosyn: «Adam degen Qúrdym» – dep. Bilip qoysyn, búl bir dep.

Jinalyp ap: «Dostyq»

Jayly Hattaghan,

Qaulynyz ben qararyndy úrdym dep.

...Keshiriniz Sauysqan!? Ókpeniz kóp qús ekensiz adamgha! Birlik kerek maghan da!

Haq núrynan

Jaratylghan shyn qúldar, Oyanady sanasy,

Birigedi bauyr bop, Əyteuir bir zamanda!

VI

Jə, sonymen biz adamdar tabighatty yzalandyryp óshiktirgen son, olar da qorghanysqa kóshti. Jylan, qaraqúrt, qasqyralar adam beynesine ainalyp ózimizben soghysa bastady. Osy tústa ÚLY SAZGhA tyghylghan Jer men Kók adamnan kórgen qorlyghyn ai- typ, Jaratqan– IYege, bir Allagha jalbaryndy.

Jeti ghalam-jermin Men, Kýndi sýiip erdim Men. Júldyz kórsem Terbetip,

Aygha qonaq berdim Men. Súlusyndym shyghyspen,

Balqyp jattym batyspen, Soltýstigim aq qar-dy, Ontýstigim baqtan-dy. Jer astynda bir qala, Zamannyng kýtpek aqyryn, Jýr ýstinde myng qala, Ulap ta jatyr aqylyn. Jogharyda kók zengir,

Jol tartyp jolay kezgen jyr. Perishtege

Qol berip,

Pendenizden bezgen jyr. Aqiqat týbi

Haqtan-dy,

Haq búiryghyn sezgen jyr. Men – Jer edim, Anamyn! Soqpaydy sary samalym. Adamnyng tisi – jegi qúrt, Jan Alla semip baramyn! Adamzat qayda búrynghy!? Imangha bayla qúlyndy!? Jahangha Ie –

Jan Allam, On segiz myng Búl ghalam,

Qanaghat ketip, býlindi. Azuyn bilep

Aydy jep, Kózimen týrtip Kýndi jep,

Kýnde kenes kýbindi. Synsyghan anau Ormandy,

Syndyrghan qol kimdiki!? Qoparyp anau taulardy Qúm qylghan qol kimdiki!? Qoghasyn órtep

Aydyndy,

Kýl qylghan qol kimdiki?! Kókti bylghap shapshyghan, Qu taqyr bop qaqsyghan, Bir aramza bez shyqty, Adamgha bitken jýrektin,

Ayyqpas dert bop, astynan!.. Jan Alla ózing saqtay kór!? Núryng men sylap baptay kór. Jan Allam Bizdi saqtay kór!?

VII

Osylay adamzattyng balasy jantalasyp ózderi qoldan qi- ratqan dýniyeni qalay qalpyna keltirerin bilmey aqyldary airan- day tógilip, dang boldy. Jylandar da tabighattyng kiyeli jara- tylysy. Olar: Ózderi qúrghan qaghanattyng kýsh-quatyn arttyra týsti. Týsiniksiz joyqyn zaualdar mansap-masy, baylyq-masy shirindi – niyet, shirkeuli jýzderdi qoy toghytqanday jútyp jatty. Astan-kesten bolghan aqyl men sananyng qúrbandaryna qol úshyn bermek bolyp, babalar ruhynyng elesteri saharany kezip jýrdi.

BABALAR RUHY JƏNE AQ BATA

Qan tamyry Halaldan,

Jýrekting basyn saz alghan. Et pen sýiek

Tal boyym,

Saz benen jyrdan jaralghan. Tilek ashty perdesin,

Jýrek ashty irgesin. Jýrek pen

Syrlas qayran jyr, Aynymaytyn dos boldy, Imannyng dəmin bilgesin.

Qúlyng edim Jan Alla, Qúlyndy ózing saqtay kór!? Úlyng edim Jan Baba, Batandy babam shappay ber?! Jýrek pen jyr

Qosyldy,

El senimin aqtay kór?!.. Aq núrynnan

Jan Alla,

Aqyrdyng tany atpay ber!?.. Adamzatty azdyrghan Shaytandardy taptay sal! Qúldarynnyng jýregin, Iman-ədep,

Salt-dəstýr,

Núrly talap, ghylymmen, Qanaghat berip, qaptay sal. Daq týsirmey jýrekke, Qaranghy kórge aqtay sal!? Əuliyeli Manghystau,

«Əumiyn!» – desin Pir Beket.

Ótkenderge Óreuil,

Ketkenderge salauat, Taptyrmas endi izdesek. Imannyng sózi jýrekte, Jýrekting sózi – tilge sep!.. Əruaqtar sonda sóiledi:

– Qúlynym menin, qúlynym! Qirady ma shyny-kýn?! Qiyndysy qol kesip, Qiyrdan qarap jol kesip, Dýbirli

Jalghan qym-qighash,

Jatyr ma janym sor keship!? Qoshtasar túsyng – qara jer!.. Ot basar túsyng – tozaq-ty!

Núrlanar túsyng – júmaq-ty! Ýmiting bolyp – tang atty. Ómiring bolyp – kýn aqty. Kýn bolyp kókten kýldirdi, Týn bolyp sosyn jylatty. Aydamay jelip

Arangha,

Aq kiyik taghdyr keledi, Solay da – solay qúlatty. Ózinnen kór, kýnəndi,

Haq sýigen qúl shydamdy. Sendik pighyl

Tughyzghan,

Patshalyq qúrghan jylandy. Aq batamdy bereyin: Haqtan bolsyn, keshirim! Halaldan bolsyn, ósimin! Imannyng shamy jol bastap, Júmaqtan bolsyn, esigin! Tabighat berip

Ashuyn,

Alla bersin keshirim!

Babam bolyp kelip ýn qatqan: Esimnen ketpes esil ýn!..

TELEDIDARDAN HALYQARALYQ HABAR:

Aqylynan adasqan adamzattyng bar bileri – BÚÚ-nyng qauly, qarary edi.Taghy da ulap, shulap jinaldy. Kórinbeytin JYLAN- DAR PATShALYGhY ÝSh KÝN BOYY SÓZ BOLDY. Aqyl tappa-

dy. Bir bilse osy biledi – dep, zyndanda jatyp, jer-oyynshyqpen əure bolyp otyrghan ghalymdy alyp kelip emdeuge, onymen qalay da tildesuge talap jasady. Qúdaydyng qúdireti men ghalym jigitting beti beri qarady. Kenet esi kirdi. Esi kirgen boydan, BÚÚ-nyng minberine shyghyp adamzatqa amanat aitqysy keletinin bildirdi. Tyndamaugha bolmaytyn edi, basqa amal tausylghan. Kórinbey qira- typ bara jatyrghan Jylandar Patshalyghynyng zaualy – ghalym jigitti BÚÚ-nyng minberine shygharugha məjbýrledi. Taghy da jiyn!.. Taghy da Əlem, ýmit pen kýdikting arasynda qúlaq tosyp otyr- dy. Ghalym jigit: «Alladan keshirim súranyzdar!? ...Əruaqtargha sadaqa berinizder!?... Últtyq salt-dəstýr men dəstýrli ónerdi, iman men ədepten janylmanyzdar!?... Jylan Patshalyghynyng jýregi men sanasyna əser etip jəne rayynan qaytaryp ashuyn basatyn bir-aq kýsh bar, onyng aty – Allanyng aq núrynan jara- lyp, jýrekting qalybyna qúiylyp, ómirge kelgen – dəstýrli SAZ ÓNERI!... Múny mening qúlaghyma perishteler sybyrlap túr!..» – dep aitty da, qayta qúlap, baqigha attandy. Amanatyna, ghylymgha adal jan eken, əlemning kóz aldynda jan tapsyrdy.

Ghalym óldi, oiy qaldy, ornyqty, Aq sóz ýshin, kórdi qansha qorlyqty. Adamzattyng biletini – zorlyq-ty!.. Ghalym óldi, amanat jan jóneldi, Jany núr bop, təni shóp bop kógerdi.

Ghalym óldi – qorghamaq bop zamandy!.. Ghylym-Haqtan, sana qayta janardy.

– BÚÚ-nyng kóshbasshylary kóp oilandy. Ghalym jigitting sóz- deri kónilderinen ketpedi. Moyyndamayyn dese basqa jol joq, tyghyryqqa tirelip keledi.Sodan sayaq sauysqandardyng syn-sózi ótti me, əlemning oishyl túlghalary qayta-qayta jinalyp, aqyl- gha keldi. BÚÚ-nyng janynan dəstýrli SAZ ónerine negizdelgen, əlemdik últ-aspaptar ORKESTRI qúryldy. Ol: dýniyeni aralap, adamzat- ty beybitshilik pen birlikke, Iman men Ədepke shaqyrmaq. HAQTAN KEShIRIM súrap, Halyqtardy qanaghat pen sýiispenshilikke ýnde- mek. Adal enbek pen bilimge, tendikke sýienbek. Ərbir últ Allanyng aldynda birdey dərejege ie ekendigin týsindirmekshi. Súlu bola- shaqtyng syrghaly ýmiti edi, búl.

SÚLUGhA MADAQ – JYR

Qayran óner, últtyq óner, Tənirlik! Senimenen tirlik tətti, janym qút. Sen qaydasyn?..

Saghyndyq!

Núrly sazgha, eljiredik, tabyndyq. Últtyq óner – últtyng jany, armany. Últyng ólse: tirlikting bar ne məni?!.. Núryma-núr qosylsynshy qandaghy. Qiya qanat jyr-jýregim samghady. Súlu Əlem!..

Qanday aru, qara jer!

Anau qyrat, mynau qolat, anau ór! Sen Súlusyn!..

Mening asyl mekenim!

Jyrly júmaq, gýlge tolghan etegin. Adam súlu, on segiz myng ghalam da, Jylan-patsha ókpemiz joq saghanda! Ashuyndy bas tabighat, keshirgin!?.. Bosqa ótipti, Haq syilyghy esil kýn. Keshir Meni!?..

Sen súlusyng dýniye!

Jyrym menen salyp aldym kýiime!..

Orkestrding bayandy orny, bastau saghasy – ASTANA qalasy bo- lyp bekidi. ASTANA JƏNE QAZAQ HALQY ózining aq jýrek kendi- gimen, osy qúrmetke layyq dep sheshildi. BÚÚ-nyng əlemdik ókiletti jəne últtyq ókildikter alqasy búl úsynysty birauyzdan qol- dady. Əriyne, Aq jýrektik pen aq peyildilik – ózin-ózi qadirley biletin últtyng sanaly, súlu, mədeniyetti amal-əreketining jemisi  bolsyn,  dep  tileymiz!  Orkestrding  aty:   «OT-MAN» dep atalatyn boldy. Sebebi, Adamzattyng birlik pen mədeny ómirge, sanaly tirlikke ayaq basuy – osy taudan, otty iygeruden bastalghan edi. OT-MAN – Qazaqtyng qarashanyraghy Manghystau ólkesindegi kiyeli oryn. OT-QUAT PEN KÝShTING KÓZI. Ony: IMAN men Qanaghat qana basqaruy tiyis. Ejelgi anyzdar osylay syr shertedi. Sóitip, úly sazgerler qayta tirilip júmyr jer men kók aspandy, adamzatty ýmitpen semirtti. Adamzattyng jýregine ornalasyp alghan jauyzdyqtan ózderin arashalaugha kirisip ketti. Əriyne, barlyq on segiz myng ghalamnyng jandy-jan- syz jaratylysy – Bir Allagha təueldi. Meyirimdi Alla búl joly da adamzatqa keshirimmen qarap, Təubəshil qúldaryna meyirimin tóge  bastaghanyn  sezgen  son,  jylandar  patshalyghynyng  ashu-

yzasy da sabasyna týse bastady. Sóitip, ASTANA QALASY – SÚLULYQ PEN MEYIRIMNING JAHANDYQ ORTALYGhYNA AY- NALDY. ÓNER QAYRATKERLERI BÚL AYTULY MƏDENY ShARA JÓNINDE  ƏLEMGE  AQPARAT  BERUGE  BÚÚ-NYNG  KEZEKTI

JINALYSYNA ATTANYP KETTI. Bir qyzyghy: Osy úly qadam Qazaq Elining Təuelsizdigine jiyrma bes jyl toluyna sayma-say keldi. Jan shuaq armanymdy, shygharmashylyq enbegimdi – Təuelsiz Qazaq elining úly merekesine shashu qylmaqpyn!

(SERPIN-SAZ)

TELEDIDARDAN HALYQARALYQ HABAR:

«Ot-Man» – býkil əlemdik etno-mədeny foliklorlyq últ-as- paptar orkestrining ashylu saltanaty ótti. Býkil Əlem: ASTANA qalasyndaghy osy ruh tazalyghy men súlulyq patshalghynyng mere- kesine kóz tikti. JARATQAN IYEMNING mahabbaty men núrynan jaralghan ýnin, on segiz myng ghalammen ýilesim tapqan ÚLY SAZYN óz qúlaqtarymen estidi. Kýlli Əlem halyqtary baqyttan basy ainalyp jylap otyryp, teledidardan kórip, tyndady.Əlemdik últ-aspaptarynyng arasynan dombyra men qobyzdyng ýni erek- she estilip jatty. Qayran mening dombyram men qobyzym,ýning qanday, ýning balday, shyryn ghoy!.. Endeshe, biz de birge tyndayyq!.. ÚLY SAZ – KÝLLI ƏLEMDI ALLANYNG QÚDIRETIMEN BIR TAL GÝLDING QAUYZYNA SYIGhYZYP JIBERGENDEY ƏSERDE BOLDYQ.

Qúlaq týrdi,

Sol bir sətke adamzat!

Astana túr aq jýregin kórsetip, Saryarqa da samaldap.

On segiz myng ghalam tylsym kýige endi, Jýreginen ən arnap.

Alty qúrlyq, Jeti qat kók, Jer-jahan,

Bolmaq emes maghan jat.

Gýl bop ketti,

Saz tógildi, núrlandy,

Búlbúl alyp bara jatyr qyrgha əndi. Iman-ədep,

Senim menen sert keldi,

Bata berip barlyq Əruaq túrghan-dy. Jasyl orman,

Jasyl jelek synsydy, Qanaghattan kýlli əlem tynshydy. Qyran úshty,

Aqqu qondy aidyngha,

Sayrap otyr sary tannyng shymshyghy. Adam bitken

Dosqa ainaldy kýlimdep,

Birin-biri sýiip jatyr: «Kýnim!..» – dep. Ər jýrektin

Qúrmet qyp últyna,

Shyraq jaghyp perishteler jýr ýrlep. Jaryq kýnnin

Təttisin-ay, təttisin!

Kel, kele ghoy, senshi maghan aq qúsym!? Kórsetpeydi,

Jauyz da joq, Jau da joq,

Tek bolghany niyet qúbyla, aqpysyn?! Mynau sazdyng əsemin-ay,

Əuezin,

Jan boyymdy jasartyp-aq barady. Boydan dertim,

Oydan ýrey tarady. Meyirimmen, Mahabbattan nər berip,

Qúday ózi qúldaryna qarady. Dýniyeni

Súlu saz ben órnektep,

Kele jatyr baqsha gýldep, jer kóktep. Ótip jatyr

Barlyq últ pen barlyq jan,

Birin-biri sýiip, qúshyp tórge eptep. Barlyq adam

Saghynyshtan simirdi,

Beybit aspan, appaq tilek bir ýlgi. Birin-biri

Bir quantyp qalsam dep,

Adamgha adam jýregin ap jýgirdi. Oinap jatyr

Bal búlaqtar balasha,

Ómir qanday tamasha edi, tamasha! Kip-kishkentay niyet edi

Jetpesi,

Endi, mine, bəri qaldy jarasa. Adamdargha –

Adam qonaq, az ghana.

Jalghap jatyr jýrekterdi saz ghana. Gýlge qonghan

Kóbelektey shalyqtap,

Arulargha ghashyq bop túr, boz bala. Bəri súlu,

Súlulyqtan basqa joq,

Janarlarda qayghy da joq, jas ta joq. Ol da saghan til qatady:

«Janym!..» – dep,

Kýni keshe bedireygen tas ta kók. Dýniyeni qúshqym kelip barady, Əlem maghan

Əldy aityp qarady. Úly Saz ben Úrandasyp, serttesip,

Kýlli adamzat bauyr bolyp tarady.

...Saryarqanyng esip túrdy samaly. Sheksiz ləzzat, jeti qat jer, aspan ƏN!.. Últtyq sazdan qauyz jardy – Astanam!!!

Búl bir ertegige bergisiz ghajayyp týs edi. Týs..., kədimgi týs kórip oyandym! Əsem sazdy tynday bergim kelip qayta kóz júmdym. Alayda, kýibeng tirlikting qamy tósekten eriksiz túrghyzdy. Aynala súp-súr ómir, ózgergen eshtene de joq. Súnqyldaghan sauysqandar da kórinbeydi. Bireu-bireuge yzalanyp qaraydy. Tildese qalsang tóley almay jýrgen qaryzyn aitady. Orkestrding ýni dep jýrgenim – Qazaqtyng ənúrany eken, Shəmshining ənderi eken. Oghan da shýkir! Adamdar shynayy ómirden góri, týs kórgendi únatatyn bolyp jýr. Degenmen, sol týsti jaqynda qayta kórdim, əsem saz janymdy terbedi.

Taghy kórdim, osy týsti saghyndym!

«Men-Qazaqpyn!» – Jýzi jarqyn, aq úlmyn!..

Taghy kórdim osy týsti – bir ghajap! Kýlli əlemge qúshaq ashyp túr qazaq!

Týsim mening – myng shyndyqqa ainaldy! Tuys bolyp: Barlyq jýrek jaylandy.

Təuelsizbin: Jiyrma beste jasym bar! Məngi bizge qorghan bolsyn, asyl, JAR!

Saryarqanyng sary samaly esip, orkestrding asqaq ýnine úla- syp, súlulyq shaharyna ainalghan Astananyng saltanat sarayyn- da: «Qazaq halqynyng Təuelsiz el bolghanyna jiyrma bes jyl bol- dy», – dep, «Təuelsizdik tolghauyn» oqyp, əlem halyqtaryn mere- kelik sheruge shaqyryp jatyp oyandym. Óng men týsting arasyndaghy osy bir saltanatty sətti kirpik qaqpay kóre bergim keledi. Qazaq degen halyqtyng úly ekendigimdi aita bergim keledi. Biraq, týs- ting de iyesi bar. Men yntyghyp, yntyzar bolghan sayyn: ol da kórin- bey siyrep, múnarly múngha úlasyp barady. Jiyrma beste kóz qua- nyshymyzgha, kónil júbanyshymyzgha ainalmaghan Təuelsizdik, bizdi, qashan quantady? Úran salyp, Últ bolyp bir quanayyqshy, agha- yyn!.. Osy kýndi ansap ótken barlyq babalardyng qúrmeti ýshin, quanayyq!?... Quana bilgen elding baq-berekesin, yrys-nesibesin Qú- day molynan qylady. Qazaqqa Alla jar bolsyn! Orkestrding əsem sazynyng ayasynda eselep jyr tógip, eljirep shattanyp túr eken- min. Búl da týsim be, bilmeymin!? Ónim shyghar!?... Saz óneri – esh- bir tilmashty talap etpeytin adamzatqa ortaq, on segiz myng ghalamgha ortaq, týsinistik pen syrlasudyng qúraly.