Osydan birneshe apta búryn «Abai.kz» aqparattyq portalynda AQSh Preziydenti Donald Tramptyng komandasy Qazaqstan men Qyrghyzstandy shatastyryp alghany turaly maqala jariyalandy. Maqalanyng aty «Tramptyng jobasy: Qazaqstan ba, Qyrghyzstan ba?..» edi.

Atalghan maqalada AQSh Preziydenti Tramptyng Ortalyq Aziyagha baghyttalghan biznes jobasy jariyalanghany sóz bolghan. Esterinizge sala keteyik, Tramp myrzanyng jobasyn Preziydent әkimshiligi jariya etken-di. Alayda jobada Qazaqstan kartasynyng ýstinen «Qyrghyzstan» degen bizben kórshi elding aty badyrayyp túryp kórinis tapqan-dy. Sonda búl qalay bolghany?! Tramptyng biznes jobasyndaghy el Qazaqstan ba, әlde Qyrghyzstan ba?

Jer kólemi jóninen dýniyejýzinde toghyzynshy memleketpiz. Qazaq jerining qazba-baylyqtyng qoymasy ekenin basqa bilmese de, AQSh biledi. Odan qala berdi AQSh pen aradaghy qarym-qatynastyng jolgha qoyylghanyna biyl shiyrek ghasyrgha juyqtaydy.  

Biz jogharydaghy jayttyng mәn-jayyn bilmek niyetpen osydan birer kýn búryn AQSh-tyng Qazaqstandaghy elshiligine (Astana qalasyndaghy kense) habarlastyq. 

Elshiliktegiler rasymende kartada qate ketkendigin aityp, onyng dereu týzetilgenin eskertti.   Sonday-aq elshilik,  «Ol «Associated press» agenttigi jibergen qate. Sondyqtan, birden sol jaqqa habarlasqanynyz dúrys» dep jauap hat jazyp jiberdi. Onyng da izi tabylar dep túrghanda taghy bir týitkildi mәselening sheti shyghyp qaldy. 

Meyram sayyn tek qazaq tilinde qúttyqtau jasap, elimizding batysyndaghy babalar ziratyna tәuap jasap jýrgen Jorj Krolldyng elshiliginde qazaq tilinde sóileytin tiri jan tabylmady. Olay deytinimiz, telefon tútqasyna әuelde «aghylshyn tilinde» sóileytin operator jauap berdi.  Biz aitar oiymyzdy býge-shýgesine deyin býkpey jetkizu ýshin «qazaq tilin» biletin mamandy súradyq. Sәlden son, telefon tútqasyna kelgen qyz  «oryssha» sayrap qoya berdi. Biz tiyisinshe, orys tilindegi qyzmetten bas tarttyq ta, әri qaray әngimeni «aghylshyn tilinde» jalghastyrdyq.

Preziydenti Tramp, elshisi Jorj mynau elshilikting ersi әreketi Tәuelsiz Qazaqstan Respublikasy azamaty retinde bizdi qatty oilandyrghandyqtan, olargha eskertu jasaugha tura keldi. Qazaqstan deytin derbes elde bóten memleketting tilinde qyzmet kórsetu, qala berdi Qazaqstandaghy memlekettik tildi mensinbey (qazaq tilin), kórshi memleketting (oryssha) tilinde jauap beru – Konstitusiyany basynu emey nemene?  Tildi mensinbeu – Egemendikti elemeu emes pe?..

Qazaqstanda Memlekettik til – qazaq tili. Al orys tili – Reseyding Memlekettik tili. Búl RF Konstitusiyasynda taygha tanba basqanday jazylyp túr. Sonda men Astanadaghy elshilikke emes, Mәskeudegi kensege habarlasyp túrmyn ba? Joq, Astanagha. Onda ne?

Qazaqstan Respublikasynyng kartasyn shatastyryp shatylyp jýrgen AQSh Preziydenti apparatynyng sayasy sauatsyzdyghy bar, endi oghan elshilikting QR Konstitusiyasyn moyyndamauy qosyldy. Biz alghash ret eskertu jasaghanda elshilik qyzmetkerleri resmy jauap jazyp, onda bizding eskertuimiz eskeriletinin aitqan. Arada uaqyt ótti. «Qazaqstandaghy memlekettik tildi elshilik qyzmetinen ysyryp qoyghan Jorj Kroll kensesi ne tyndyrdy?» dep býgin elshilikke qayta habarlastyq. Bayaghy jartas - bir jartas. Elshilikte eki til: aghylshyn jәne orys tili. Biz eskertu jasaghanymyzdy aittyq. Operator jigit túp-tura erteng habarlassaq «qazaqsha» sóileytin maman bolatynyn aityp sendiruge tyrysty. Siz búghan sener me ediniz?

Búl sonda Donald Tramptyng Ortalyq Aziyadaghy Qazaqstan deytin derbes memleketti әm onyng tilining Konstitusiya boyynsha memlekettik mәrtebesi bar ekendigin bilmeytindigining belgisi me? Joq, bilgende qanday!.. Sebebi, Donald Tramp AQSh preziydenti bolyp saylanbastan búryn kәsipker bolghan. Qazir de solay. Al onyng sheteldik investorlarynyng qatarynda qazaqstandyq oligarhtar órip jýr.  Ony da jazghanbyz. Álde Mashkeevichter men Hrapunovtar Tramptyng qúlaghyna "Qazaqstandaghy AQSh elshiligi qazaq tilin qoldanbasyn, qazaqty qorlay týssin" dep kenes berdi me eken?   

Sózding qysqasy, Qayrat Ábdirahmanov tizginin ústaghan Qazaqstannyng Syrtqy ister ministrligi AQSh-tyng Astanadaghy elshiligindegi jaghdaydy baqylaugha aluy kerek. Búl bizding talap!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz