BAS PROKUROR JAQYP ASANOV,

JOGhARY SOT TÓRAGhASY

QAYRAT MÁMY MYRZANYNG NAZARYNA!

Bizding 2014-jyly 11-qazanda satyp alghan ýiimizdi qyzyl syzyq ýstine salynghan dep Almaty qalasy «Tospa Su» memlekettik kommunaldyq kәsipornynyng (әri qaray-«Tospa Su») bas diyrektory N.Jarbolov 2017 jyly 20-qantarda bizding jer telimindegi kәriz qúbyry jelisin óz qarajatymyzben basqa jaqqa shygharuymyzdy talap etip Almaty q. Alatau audandyq sotyna әielim ekeuimizdin  ýstimizden  talap-aryz týsirdi. Maqsattary qúrylysty bir tiyn tólemey sýruge jiberu. Sebebi, qúbyr jelisin basqa jaqqa shygharatyn jol joq. Manaydyng bәri ózgening menshigindegi jerler. Olar ony biledi. Nәtiyjesinde qújattarymyz tolyq әri «Ádilet ministirliginde resmy tirkelgenin», zang búzugha bizding qatysymyz bolmaghandyqtan, sot olardyng talap-aryzyn qanaghattandyrusyz qaldyrdy. Sotqa deyingi jәne sot barysyndaghy jalghan aighaqtar men jalghan qújattar, qúqyq búzghan zansyzdyqtary negizinde «QR azamattyq kodeksi», 9-bap, 1-shi, 4-shi tarmaqtaryna jýginip, 2 jyl 8 aidan beri mazamyzdy alghan «Tospa Sudyn» ýstinen moralidyq shyghyn talap etip, 25-mamyrda Bostandyq audandyq sotyna talap aryz týsirdik. Dәlelimiz tolyq әri naqty. Sózim dәiekti bolu ýshin tómende «Tospa Sudyn» tarapynan jasalghan zansyzdyqtar tizbegine toqtala keteyin.

1. Bizge jýktelmeytin jauapkershilikti moynymyzgha ilu ýshin sotqa jalghan aryz týsirdi. «2016-jyldyng 31-qantarynda injenerlik kommunikasiyasyn tekseru barysynda «Tospa Su» iyeligindegi kәriz qúbyr jelisi ornalasqan Fadeev k. 2«b» meken-jayynda QR zanyna qarama-qayshylyqty taptyq» – deydi de, bizding 20.07.2015-jylghy jazghan ótinishimizge 31.07.2015-jyly ózderi jazghan jauap haty sotqa tapsyrghan. Bizde búdan basqa da olar jazghan onnan asa jauap hattar túr. «Tospa Su» biz osy ýidi satyp alardan 2 jyl 7 ay (31.01.2016-jyldan 3 jyl 10 ai) ilgeri osy ýiding búrynghy menshik iyelerining atyna 2012-jyly 15-nauryzda AKT jazghan. Osy aighaqtyng bәri ózderi kórsetken uaqyttan búryn búl qúrylystardy biletinine dәlel.
2. «Tospa Su» sotqa týsirgen aryzdarynda: «Qalalyq kәriz jelisining D=150mm ýstine túrghyn ýy túrghyzylghan...», – dep jazyp, ýy astynan ótip jatqan qúbyrdyng kartasyn aryzben birge sotqa tapsyrghan. Biz:«Olay bolsa, qúnyn tólesender, sýruge qarsy emespiz» dedik. Olar aqsha tóleuden qashyp, jer asty qúbyryn tek uaqytsha baspananyng (vremyanka) astynan ótip jatqan etip qayta ózgertken.
3. 3. Sot jýrip jatqanda, yaghni, 2017 jyly 31-nauryz kýni «Tospa Sudyn» injenerleri kelip, taghy bir AKT jazdy. AKT bizge jaza túra, qol qoydyryp alghan song kóshirmesin bermey ketti. Sóitsek, AKT-te jazylghan «jiloy dom» degen sózdi, «ne jiloy dom» dep ózgertipti. Sot barysyndaghy jalghan sózderin dәleldeu ýshin, AKT-ke taghy birneshe sóilem qosypty. Qanyq kók siyamen jazylghan jazulardyng sonyna ashyq kók siyamen jazylghany aiqyn bilinip túr. Sot barysynda dәleldemelerdi búrmalau «QR qylmystyq kodeksi», 416-bap, 1-tarmaghyna qayshy әreket.
4. 2015-jyldyng qantar aiynda «Tospa Sudyn» injeneri S.Inchakov kelip:«Búl qúrylys zansyz salynghan. AKT jazamyn. Qol qoyyp berinder. Qúrylystyng bәrin sot arqyly sýruge jiberemiz. Eger 1 million tenge bersender qalghanyn ózimiz retteymiz», – dedi. Kәriz jelisin birinshi ret estip túrghan biz AKT-ge qol qoydan bas tarttyq. «Búrynghy iyelerine nege AKT jazbaghansyndar» degenimizde:«olargha da AKT jazdyq» dedi. Biz: «kórset» dedik. Arada kóp ótpey «myna AKT» dep bir AKT alyp keldi. Qarasaq, «2014g» degen sifrdy 2012 dep qolmen ózgertipti. «2014 nege 2012 dep jazylghan» degen súraghymyzgha: «búrynghy jazylghan AKT-ny taba almadyq. Búl tirkeuge alynghan AKT. Sol uaqyty boyynsha dublikatyn jasap әkeldim» dedi. Sotta ol osy AKT-ty ózi jazghanyn moyyndady. Alayda, «Tospa Sudyn» ókili Nadyrkulova:«Múnday AKT tirkelmegenin aityp, búl AKT-ny moyyndamaymyz» dep otyr. Mine, búl bizdi qyspaqqa alu ýshin «Tospa Sudyn» injeneri óz betinshe jalghan AKT jasaghanyna taghy bir dәlel.   
5. 2016-jyly 9-nauryz kýni ýy qújattaryn alyp, shiyettey bala-shaghamyzben «Tospa Sudyn» bas diyrektory N.Jarbolovqa bardyq. Kóp balaly otbasy ekenimizdi, bolyp jatqan jaydy aittyq. Ýy qújattaryn kórsetip, «qúrylysty sýrgizemiz deseniz, shyghynyn tóleniz»,– dep balalardyng qúqyn taptamauyn ótindik. Biraq, ol senderge kók tiyn tólemeymiz, kelispesender sotqa beremiz. Sotta sózsiz biz jenemiz dep sózimizge qúlaq aspady. Bala qúqy turaly Birikken Últtar Úiymynyng Bas Assambleyasy 1989 jylghy 20 qarashada qabyldaghan konvensiyasynyng 3-bap, 1-tarmaghyna, QR «Balanyng qúqyqtary turaly» Zanynyng 6-baby, 2-tarmaghyna, osy 2-tarmaqtyng 1-tarmaqshasyna, 45-babyna, 50-baptyng 1-tarmaghyna qayshy әreket jasap, Halqaralyq konvensiyagha, QR zang aktilerine qarsy balalarymyzdyng qúqyn búzdy.
6. Qayta-qayta mazamyzdy alyp, júmys jasauymyzgha kedergi keltirip, otbasylyq tabysymyzdan aiyrdy. Balalarymyzdyng baspanasyna alandap, 2015-jyly 1-qazan kýni júmys ornymnan óz erkimmen ketuge mәjbýr boldym. Qazir júmyssyzbyn. Jalgha berip, azdy-kópti kiris kirgizip túrghan vremyankamyzdy da qyr sonymyzdan qalmay qoyghan «Tospa Sudyn» shuynan qorqyp bos qaldyrdyq.
7. «Ádilet ministirliginde» tirkelgen zandy menshik qúqymyzgha zansyz aralasyp, zandy mýddemizdi búzdy jәne ony jýzege asyrugha kedergi keltirip, zansyz mindet jýktep, bizdi sotqa negizsiz sýirep, zansyz jauapqa tartyp, «QR azamattyq prosestik kodeksi» 293-bap, 1-tarmaghyna qayshy әreket jasap qúqymyzdy taptady.
8. Búl ýy bizding atymyzgha 30.10.2014 jyly «Ádilet ministirliginde» resmy tirkelgen. Al, búrynghy menshik iyelerining atyna 09.08.1989-jyly tirkelgen. Zang boyynsha alghashqy zandyq kýshine engen mýlikti keyingi zanmen joqqa shygharugha bolmaydy. Demek, «Tospa Sudyn» sotta, QR Últtyq ekonomika ministirligining 2015-jylghy 28-aqpandaghy № 163 búiryghyn kóldeneng tartuy zangha qayshy.
9. QR «Sәulet, qala qúrylysy jәne qúrylys qyzmeti turaly zan», 17-bap, 4-tarmaghyna sәikes, qúrylystaghy qatelik ýshin qújat bergen mekeme jauaptylyqta bolady. Al, «Tospa Su» qúrylysqa qújat bergen mekemege eskertip, qúrylystyng salynuyna der kezinde tosqauyl qoymaghan. Búl ýiding 28 jyl túrghan búrynghy menshik iyelerine zang boyynsha shara qoldanbaghan. Sotqa tartsa, Almaty qalaqúrylys basqarmasyn nemese búrynghy menshik iyelerin tartuy kerek. 1974-1999-jyldary aralyghynda salynghan qúrylystyng astynda kórinbey jatqan qúbyrdy bilmey, ýidi 2014-jyly ghana satyp alghan bizdi sotqa sýireui auyr qúqyq búzushylyq. Ózgening jauapkershilikterin bizding moynymyzgha qisynsyz qiyp salu, jala jabu.

Al, qazir jýrip jatqan sotta «Tospa Su» naqty aighaqtardy elemey, «memlekettik mekememiz» dep sot barysynda bastan-ayaq memleketting atyn jamylyp, tipti, súratqan qújattarymyzdy tolyq әkelmey, jauap bersin degen adamdarymyz kelmey otyr. Qazir jýrip jatqan sotta bizding talap-aryzgha qarsy jazghan 5 bettik jauabynyng ózinde sotqa «qúlaghyna altyn syrgha» degendey osy sózdi on neshe mәrte qaytalaghan. Memlekettik mekeme bolsyn, jeke túlgha bolsyn zang aldynda bәri ten. Ózderining óreskel óktemdigin kórsetetindey kimning kólenkesinde kekie kerdendep, kósile sóilep otyr?! «Tospa Su» dese býkil halyqtyng shulap:«Kәriz qúbyry joq eldi sotqa sýirep, tólemaqy tóletetin «Tospa Sugha» tosqauyl joq. Jolama, jalghan qújatpen jalmannan týsiredi» degen sózderin endi týsindim. Memlekettik mekemening atyn jamyluy halyq pen biylik arasyna syna qaghatyn qaterli qadam. «Tospa Su» ylghy da osynday qoghamdyq arandatu tudyryp keledi. Jalghan «dәleldemege» sýienip, kәriz jelisi joq zannan sauaty tómen talay elden sot arqyly tólem aqy tóletip alghanyn bir ghana Alatau audanynyng ózinen qanshama otbasy aityp otyr. Olar maghan:«Siz kómektesiniz, isti aqparat qúraldary arqyly jogharygha jetkizip beriniz. Sot sheshimin qayta ózgerteyik»,–deydi. Býkil qala boyynsha osynday opyq jegen jandar qansha ekeni әzirge belgisiz.

Memlekettik mekemening atyn jamylyp tayrandaghan «Tospa Sudyn» tosyn «syiy» EKSPO-da elding jәne Elbasynyng bedeline kólenke keltiretin kelensiz kórinisterding biri bolmasyn degen oimen ashyq hat jazyp, aldyn aludy ótinip otyrmyn. Osy isting sony kózge kórinip túrghan dәlelge qaramastan qate sheshim qabyldaugha әkelip soqsa, qarap qalmaytynym anyq. Azamattyq sotta aqparat qúraldaryn zandy paydalanugha azamattyq qúqymyz bar. Oghan mening qalamymnyng qarymy da, qabiletim men qayratym da jetkilikti. Sebebi, men otbasymnyn, bala-shaghamnyng qúqyn zang ayasynda qorghaugha mindettimin. Zang ayasynda qúqymyzdy qorghau degenimiz – zandy qorghau degen sóz. Zandy qorghau – Otandy qorghau bolmaq. Memlekettik mekeme bolsyn, qarapayym halyq bolsyn bәri QR Zanynyng qorghauynda. Memleketting basty baylyghy – halyq. Endeshe, zang bәrine ortaq.

Qúrmetti Bas prokuror, qúrmetti joghary sot tóraghasy,  Elbasymyzdyng 2017 jyldyng 31 qantarynda «Qazaqstannyng ýshinshi janghyruy: jahandyq bәsekege qabilettilik» joldauynda qúqyq ýstemdigine jәne barshanyng zang aldynda tendigin qamtamasyz etuge baghyttalghan reformalar, jeke menshik qúqyghyn qorghaudy kýsheytuge qatysty býkil zannama reviziyasyn jýrgizudi basym baghyt retinde belgilegenin eskere otyryp, «QR azamattyq kodeksi» 9-baby, 1-tarmaghyndaghy jәne 4-tarmaghyndaghy negizder boyynsha bizding azamattyq qúqymyzdyng zang ayasynda qorghaluyna yqpal etip, sot zalynda kórine bastaghan «Tospa Sudyn» tayrandauyn toqtatyp, isting óz mәnimen әdil qaraluyn qamtamasyz etudi súraymyn! EKSPO-day әigili sharada әlem aldynda әdil biylerimiz salyp ketken әdilettilikting әpsana emes, aqiqat ekenin anghartsaq degen asyl armanymdy da azamattyq arymmen aldarynyzgha aqtaryp otyrmyn.

Qúrmetpen: Birlik TOQAY, teolog, aqyn-jurnalist.

Abai.kz