Naryq zamanyna ilesemiz dep últtyq qúndylyqtarymyzdan da aiyrylyp baramyz. Agha buyn «jastar kitap oqymaydy, sonday-aq neshe týrli diny aghymdargha erip ketken» dep renishterin bildiredi. Qazaq kinosynyng jaghdayy tym mýshkil. Osy jәne basqa da mәdeniyet salasynda tuyndap jatqan mәseleler «Jas qazaqtyn» kezekti konferensiyasynda talqylandy. Konferensiyanyng býgingi qonaqtary: dramaturg Súltanәli Balghabaev, sayasattanushy Núrlan Erimbetov, T.Jýrgenov atyndaghy Qazaq Últtyq Óner Akademiyasynyng rektory Arystanbek Múhamediyúly, ónertanu kandidaty, dosent  Baqyt Núrpeyis, әdebiyet synshysy Áliya Bópejanova, «Arman» kinoteatrynyng diyrektory Bauyrjan Shýkenov.

Arystanbek Múhamediyúly: Ónerge salystyrmaly týrde bagha beretin bolsaq, TMD elderining ishinde Reseyden keyin mәdeniyeti damyghan el - Qazaqstan. Týrkitildes eldermen salystyrsaq ta bizding mәdeniyetimiz әldeqayda joghary. Biraq býginde kýn sanap tehnologiyanyng damyp jatqanyn eskersek, mәdeniyet salasynda enbektenu kerek. Gharyshqa úshamyz, - dep jatyrmyz.

Núrlan Erimbetov: Gharyshqa úshu ýshin de mәdeniyet kerek. Býginde mәdeniyet, kino degenimiz - әlsirep túr. Búryn biz kitaptardy jarysyp oqitynbyz. Kitap oqymaghandar ortagha qosyla almay shettep qalatyn. Tipti kitap oqymaghandardy «nadan» dep baghalap jatty. Ýkimettegiler basqa salany tolyq qamtysa da mәdeniyetke kónil bóletin emes.

Naryq zamanyna ilesemiz dep últtyq qúndylyqtarymyzdan da aiyrylyp baramyz. Agha buyn «jastar kitap oqymaydy, sonday-aq neshe týrli diny aghymdargha erip ketken» dep renishterin bildiredi. Qazaq kinosynyng jaghdayy tym mýshkil. Osy jәne basqa da mәdeniyet salasynda tuyndap jatqan mәseleler «Jas qazaqtyn» kezekti konferensiyasynda talqylandy. Konferensiyanyng býgingi qonaqtary: dramaturg Súltanәli Balghabaev, sayasattanushy Núrlan Erimbetov, T.Jýrgenov atyndaghy Qazaq Últtyq Óner Akademiyasynyng rektory Arystanbek Múhamediyúly, ónertanu kandidaty, dosent  Baqyt Núrpeyis, әdebiyet synshysy Áliya Bópejanova, «Arman» kinoteatrynyng diyrektory Bauyrjan Shýkenov.

Arystanbek Múhamediyúly: Ónerge salystyrmaly týrde bagha beretin bolsaq, TMD elderining ishinde Reseyden keyin mәdeniyeti damyghan el - Qazaqstan. Týrkitildes eldermen salystyrsaq ta bizding mәdeniyetimiz әldeqayda joghary. Biraq býginde kýn sanap tehnologiyanyng damyp jatqanyn eskersek, mәdeniyet salasynda enbektenu kerek. Gharyshqa úshamyz, - dep jatyrmyz.

Núrlan Erimbetov: Gharyshqa úshu ýshin de mәdeniyet kerek. Býginde mәdeniyet, kino degenimiz - әlsirep túr. Búryn biz kitaptardy jarysyp oqitynbyz. Kitap oqymaghandar ortagha qosyla almay shettep qalatyn. Tipti kitap oqymaghandardy «nadan» dep baghalap jatty. Ýkimettegiler basqa salany tolyq qamtysa da mәdeniyetke kónil bóletin emes.

Súltanәli Balghabaev: Biz songhy kezde elimizde memlekettik iydeologiya bolu kerek degen mәseleni kóterip jýrmiz. Memlekettik iydeologiya tenizding arghy betinde jatqan Amerikada da bar. Al iydeologiyany qalyptastyratyn mәdeniyet pen әdebiyet ekenin úmytpaghanymyz abzal. Memlekettik iydeologiyany qalyptastyrudy qoldamaytyndar - últtyng birligin oilamaytyndar.

Baqyt Núrpeyis: Qay memlekette bolmasyn, mәdeniyet pen әdebiyet birinshi kezekte túruy kerek. Memlekettik iydeologiya bolmaghandyqtan, jastarymyz bizde әr nәrselerge auytqyp túrady. Jastarda «biz qazaq halqynyng balasy, úrpaghymyz» degen namys óship bara jatqan siyaqty. Býginde telearnalardy kәris pen týrik filimderi jaulap aldy. Osy túrghyda nege qazaq filimderi kórsetilmeydi degen mәseleni oilanuymyz kerek.

Áliya Bópejanova: Elimizde memlekettik iydeologiya joq degenge tolyq qosyla almaymyn. Qazir Mәdeniyet ministrligi qabyldanghan baghdarlamalardyng jappay iske asuyn qadaghalap otyr. Biraq onyng mehanizmi dúrys qarastyrylmaghan. Odan keyin bizde kәsiby mamandar jetispeydi. Óner adamdary tarapynan da belsendilik bolu kerek. Naryq zamanyna oray әr ortalyqty basqarudy jana tetikterin oilastyru qajet.

Bauyrjan Shýkenov: Búryn auyl kluby, audandyq mәdeny ortalyq, oblystyq mekemeler, odan keyin Mәdeniyet ministrligi. Býginde osy jýie joq bolghandyqtan, mәdeniyetimiz aqsap túr. Sol auyldan bastaytyn mehanizm qalyptaspaghan. Ótken joly bir maqala shyqty. Onda elimizdegi birde-bir teatr ministrlikke baghynbaydy dep jazylghan. Bәri oblys әkimining qolynda. Men osyny týsinbedim.

Núrlan Erimbetov: Mәdeniyet ministrliginde myndaghan bilikti maman isteui mýmkin. Biraq olardyng qoghammen baylanysy joq. Olardyng dengeyi elimizge syrttan kelgen qonaqtargha sauyq kesh úiymdastyrumen ghana shektelip qoyady, qoghammen esh sharuasy joq. Kitaptardyng baghasy óte qymbat. Oghan eshkim bas auyrtyp jýrgen joq. Júmyssyz jýrgen júrtty bylay qoyghanda, keybir kitaptardy mening qaltam kótermeydi. Arystanbek, siz ministrding orynbasary boldynyz, Preziydent әkimshiliginde qyzmet jasadynyz. Mәdeniyet salasynda tuyndap otyrghan mәselelerdi joiy ýshin qanday qadam jasauymyz kerek?

Arystanbek Múhamediyúly: Óner adamdarynan basshy shyqpaydy degen pikir bar. Bar pәlening bәri osynda jatyr. Búryn Ózbekәli Jәnibekov bolghan. Óner salasynan shyqqan adam mәdeniyetting bar salasyn mengeredi. Odan keyin zandy rettemesek, býgingi aitylghan sózimiz jay aitylghan kýii qalady. Ónerge ghylymy túrghydan qarau kerek. «Kóshpendiler» filimin bәrimiz jabylyp týsirdik. Sәtti shyqpay qalyp edi, qazaqtardyng qolynan týk kelmeydi degen pikirler aityldy. Ghylymy túrghyda saraptalmaghan song búl filim sәtsiz shyqty. «Qazaqfilimge» biraz mulitfilimder týsiruge tapsyrys berildi. «Qanbaq shal», «Er Tóstik» degen búrynnan kele jatqan mulitfilimder. Sodan ary asa almaydy. Býgingi jastardyng kózqarasyn zerttep jatqan eshkim joq. Býginde kóptegen rejisserlerding oilau qabileti biz ben sizden joghary emes. «Qyz Jibek» filimi óte joghary dengeyde shyqty. Sebebi, oghan arnayy ssenarist retinde Ghabit Mýsirepovti shaqyrdy. Kamal Smayylov ta atsalysty.

Bauyrjan Shýkenov: Kezinde auyldarda avtoklubtar bolatyn. Mәdeniyetting negizi sodan bastalady. Býginde sol avtoklubtar atymen joq.  Auyldaghy klubtar meyramhana, qoymagha ainalyp ketken. Búryn barlyghy memleketting qolynda boldy. Mәdeniyetti, iydeologiyany qalyptastyratyn osy auyldaghy mәdeny oshaqtar.

Súltanәli Balghabaev: Bizge eng bastysy, myna mәseleni sheship alu kerek. IYdeologiya bolmasyn, ol qalyptaspasyn dep jýrgender - boyynda últtyq qasiyeti joq azamattar. Kez kelgen damushy, damyghan memleketterde iydeologiya bar. Qytaydyng iydeologiyasy qanday, Amerika Qúrama Shtattarynyng bar basqaru jýiesi iydeologiyadan túrady. Býgin bizding rejisserler, óner adamdardary iydeologiya kerek joq, bizde demokratiya dep jýr. Búl - qate pikir. Bizding eldi qorghaytyn - iydeologiya. Qansha әskering bolsa da, iydeologiya bolmay qorghanu beker. Sheteldik kinolarmen úrpaghymyzdyng sanasyn ulap jatyrmyz. Bizde iydeologiyamen ainalysatyn bilikti maman da tapshy. Búl mәselemen tek preziydent әkimshiliginin  ishki sayasat bólimi ghana ainalysady.

Núrlan Erimbetov: Jana әriptesterim úrpaqtarymyz әr dinning ishinde jýr dep aityp ketti. Ol jastarda immuniytetting joqtyghy dep týsinemin. Sanaly adam kóshede qanday dinning adamy jýrse de, qolyn bir siltep ary kete beredi. Onday adamda immuniytet bar degen sóz. Ol óz dinine berik bolady.

Baqyt Núrpeyis: Áu basta, teatr ashylghan kezde qanday iydeologiya ústaytynyn anyqtap aldy. 1926 jyly teatr ashyla salysymen, kenestik iydeologiyany ústandy. Eger de kenestik iydeologiyany ústanbasan, jauyp tastaydy. Bizde býgingi tanda saraptau joq. Songhy ýsh jyldyng ishinde elimizding birshama aimaqtaryndaghy teatrlardyng repertuarlarymen tanysyp shyqtym. Sonda mening bayqaghanym, sol teatrlar balalardyng últtyq ruhyn oyatatyn qoyylymdar qoyyp jatqan joq. Nege sol teatrdy basqaryp otyrghan diyrektor, rejisser osy mәselege mәn bermeydi? Qoyylymdar bolghan kezde sondaghy adamdar  aitylghan әr sózden quat alady. 1926 jyly eng alghash ret Júmat Shaninning «Arqalyq batyr» spektakli qoyyldy. Sonda ol tәuelsizdik iydeyasyn Arqalyq batyr arqyly kórsete bilgen. Ol sol ýshin de oqqa úshty. Býginde bir mekemede qazaq teatry men orys teatry birlesip otyr. Dayyndyq jasayyn dese, talasyp qalady. Barlyq oblystaghy teatrlar jay teatr emes, kәsiby teatr. Biraq sol «kәsibi» degen ataugha eshqaysysy jauap bermeydi. Ony qadaghalap otyrghan eshkim joq. Oblys, audandaghy teatrlar jergilikti әkimshilikke qarasty. Sharuashylyqpen ainalysatyn azamattar ónerdi qaydan týsinsin?

Núrlan Erimbetov: Songhy jyldary әkimderding júmysy reyting boyynsha baghalanady. Sol reyting talaptaryna osy mәdeniyet salasyn da qostyru kerek. Sonda әkimge mynaday talaptar qoysa bolady: kitap qory qansha kitapqa tolyqty? Teatrda qansha spektakli qoyyldy? j.t.b.

Áliya Bópejanova: Kenes odaghynyng myqtylyghy ol jaqsy menedjer boldy. Tәuelsizdik alghannan keyin, ol kezdegi qalyptasqan myqty jýie qúldyrady. Biraq odan keyin biz jana jýieni qalyptastyra almadyq. Býginde bәri - kózboyaushylyq. Mәselen, bir kitap jaryq kórdi delik. Biraq ol kitaphanagha týsip jatyr ma? Ony oqyrmandar oqyp jatyr ma? Qadaghalap jatqan eshkim joq. Zandylyqty bir jolgha keltirmey, búl mәsele sheshilmeydi. Odan keyin «BAQ»-tardy da qatty syngha alar edim. Ásirese telearnalardy. Elimizde dramaturgiya, rejissurada «syn joq» dep aityp jatady. Sol syndy, rejissurany kóteretin sol  BAQ. Memlekettik telearnalar da, teatr da qanday jana qoyylymdar bolyp jatqandyghyna qyzyqpaydy. Bir salany jetik mengergen jurnalister kerek.

Núrlan Erimbetov: Mәdeniyet salasynda bekitilgen standarttar bolu kerek. Densaulyq salasynda standarttar bar. Bir auylda jýz adam bolsa, mindetti týrde dәrigerlik punkt bolady. Bes jýz adam bolsa, dәrigerlik-felidsherlik bólimder bolady. Bes myng adam bolsa - emhana. Mәdeniyet salasynda múnday standart joq. Eger múnday standart bolsa, mindetti týrde ýkimet tarapynan qarjy bólinedi.

Arystanbek Múhamediyúly: Biz ózge elderden ýlgi aluymyz kerek. 20 jyldyng ishinde biraz jetistikterge jettik. Qazir esimizdi jinap, naqty isterge kóshetin kez keldi. Mәdeniyetting әr salasyn jeke qarastyryp, zang jasau qajet. Reseyding mәdeniyeti óte jaqsy qalyptasqan. Olar 1996 jyly kino turaly jaqsy zang jasady. Sol zannyng arqasynda teatr, kino degendering ayaghynan túryp aldy. Bizde sol siyaqty әreket jasauymyz kerek. Mening naqty úsynysym - ghylymy týrde oilanyp, jýieli týrde júmys isteuimiz kerek.

Jas qazaq: Súltanәli agha, siz elimizge belgili dramaturgsiz. Býginde qazaqtyng kóptegen rejisserleri «kino týsireyik desek, jaqsy ssenariyler joq», - deydi. Teatrlarda songhy kezderi jaqsy qoyylymdar shyqpay jatyr. Nege?

Súltanәli Balghabaev: Býginde bir adam barlyq salamen ainalysyp kete beredi. Teatrdy qúrtyp otyrghan da sol. Bir azamat býgin rejisser bolyp jýredi de, ertesine dramaturg bolyp alady. Árkim óz isimen ainalyssa, jaqsy bolar edi. Dramaturgiya tәueldi janr. Meni jas dramaturgterding joqtyghy alandatady. Onyng ýstine, eshqanday rejisser dramaturgti qajet etip otyrghan joq. Jylyna bir jana dramaturg shyghyp otyrsa, ol da jaman emes. Ýkimet osyny qolgha alsa. Jas dramaturgti tәrbiyelep jatqan joghary oqu oryndary da joqtyng qasy.

Jas qazaq: Arystanbek agha, búl syn pikirding sizderge de qatysy bar siyaqty.
Arystanbek Múhamediyúly: Ómirden tәjiriybe alghan adam ghana rejisser bolady. Bizge 30 jasqa kelip qalghan azamattar keledi. «Men ómirden talay nәrse kórdim. Myna telearnada rejisser boldym» dep. Biz oghan bir jyl oqu ýshin 400 myng tenge tóleysing deymiz. Sodan ol keri qaytyp ketedi. Bala-shaghasy bar adam onday aqshany qaydan tapsyn? Al olargha memleketten grant bólinbeydi. Býgingi zang - qoghamgha qarsy júmys isteydi. Endi ghana mektepti tәmamdaghan balalardy rejisserlikke qabyldap jatyrmyz. Olargha qansha aqsha ketip jatyr?! Reseyde 17 jasar balany rejisserlikke qabyldamaydy. Olar ómirlik tәjiriybesi bar adamdardan bilikti maman shyghatynyn jaqsy týsinedi.

Bauyrjan Shýkenov: Býginde kinoteatrlar azdap aqsha jinap jatyr. Ol aqshagha biz taghy bir kinoteatr salamyz. Odan keyin, Súltanәli agha syndy aghalarymyzgha baryp, sizde osynday shygharma bar edi, sonyng negizinde ssenariy jazayyq, - dep aitamyz. Sol ýshin aqsha tóleymiz. Bizding kino naryghy osydan bastau alu kerek edi. Qazir ministrlikke ontayly, bizge paydasyz zang qabyldady. Endi kinodan týsken paydany zannyng talaptaryn qanaghattandyru ýshin júmsaymyz.

Jas qazaq: Siz juyrda bir kinony qazaq tiline tәrjimalau ýshin 25-30 myng euro ketedi, - dep mәlimdediniz. Búl qaydan shyqqan aqsha? Osyny tarqatyp aityp berseniz?

Bauyrjan Shýkenov: Men olay aitqan joqpyn. Búny «Qazaqfilimnin» mamandary aitty. Olar tipti 60 myng AQSh dollary dep aitty. Mәselen, Reseyding studiyalary bir filimge eki million rubli ketedi - dedi. Biraq Reseyde eki myng kinozal bar. Sol sebepten de búl aqsha qaytady. Al bizde bary - 185 zal. Yaghny biz kerisinshe shyghyngha úshyraymyz. Biz aldaghy uaqytta ministrlikting talaptaryn oryndau ýshin, zalgha audarmashylardy otyrghyzamyz. Birshama studentterdi tartamyz, óner akademiyasynan. Sol arqyly talaptardy oryndaymyz. Ol sapaly shygha ma, sapasyz shygha ma, ony uaqyt kórseter. Memleket Amerikadan kelgen kinolardy tәrjimalaugha aqsha bólemiz, - dep otyr. Nege shetelding kinolaryna olar aqsha bóledi? Olar nege qazaqsha kino týsireyik demeydi? Shetel kinoónimderining jýrgizip otyrghan iydeologiyasy basqa emes pe? Bizding úrpaqtarymyz ózge elding iydeologiyasymen tanysyp jatyr. Ózimiz qazaq tilinde kino týsiruimiz kerek.

Súltanәli Balghabaev: Orta Aziyadaghy eng aqshasy kóp kinostudiya bizde. Biraq búl studiya halyqqa qyzmet etip jatqan joq. Qazaq tiline tәrjimalaugha 40 myng euro ketedi degen bos sóz. Búl studiya tek aqsha tabudy kózdeydi. Songhy kezde teatrgha qatty mәn berip jatyrmyz. Preziydent әkimshiligining kómegimen, songhy bes jylda teatrlar kimning qoyylymyn qoydy, qanday taqyryp, qansha aqsha júmsalghanyn anyqtadyq. Sony sarapta­maqshymyz. Saraptama jasap bitkennen son, ýkimetke tikeley shyghamyz. Biz arnayy kenes qúrdyq. Tóraghasy Quanysh Súltanov. Biz ónermen mәdeniyetke qalay kómektesemiz degen mәselelerdi kóteremiz. Osy otyrysta aitylghan mәselening bәrin talqylaymyz. Qazaqtyng aqshasy shetelge ketip jatyr. Olar bizding elge kelip kinolaryn kórsetetin bolsa, dublyajdyng aqshasyn ózi tólesin dep talap qongymyz kerek. Nege biz olardyng kinolaryn qazaq tiline tәrjimalaymyz?

Arystanbek Múhamediyúly: Súltanәli agha, siz qoghamdyq otyrysta osy mәselelerdi aityp sheshemiz dep otyrsyz ba? Sizder san myng ret otyrsanyzdar da sheshilmeydi. Mәdeniyet institutyna ótkizu kerek, jasalghan saraptamalardy. Olar ghylymy túrghyda zerttep, bir qorytyndy shygharady. Kino turaly zang bolmay, eshqanday mәsele sheshilmeydi. Jana sizder Amerikanyng kinosy sanany ulaydy dep jatyrsyzdar. Nege? Men olardyng kinosyn kórgim keledi. Al bizding elde týsirilip, kórsetilip jatqan «Janym» degen serial mening namysyma tiyedi. Bir ýide bir erkek ýsh әielmen túryp jatyr. Múnday kinolardy balalaryma kórsetuge tyiym salamyn. Odan da «Troya» siyaqty tarihy anyzgha qúrylghan kinolardy kórgenim artyq.

Jas qazaq: Býginde nege әuesqoy rejisserlerding kinolary qaptap ketti? Kәsiby mamandarymyz qayda qarap jýr?

Arystanbek Múhamediyúly: Zandylyq jýiesi joq. «Qazaqfilimge» tarihy filimder, bir animasiyalyq filim, balalargha arnalghan bir kino týsiruge tapsyrys berse, ony әuesqoy rejisser týsire almaydy. Ásirese, tarihy kinolardy. Sonda kәsiby rejisserlerdi shaqyrady. «Gollivud» kórkem filim, «Uolt Disney» animasiya, «Mosfilim» tek qana kino týsiredi. Olargha basqa janrdaghy filimderdi týsiruge tapsyrys berse, kelisim bermeydi. Sebebi, әrqaysysynyng moynyna jýktelgen janry bar. Al bizde bir studiya barlyq janrdy týsiruge әzir. Biraq nәtiyje joq.

Bauyrjan Shýkenov: Ýkimetten bólingen qarjynyng basym bóligi   «Qazaqfilimge» bólinedi. Bizde neshe týrli produserlik kompaniyalar bar. Aqshalardy solargha bólsek, dúrys bolar edi. Mәselen, Ardaq Ámirqúlov, Gýlnәr Sәrsenova degen azamattarymyz bar, osy salada. Solargha aqshany bólip berer edim. Biraq bir jylda kinony shygharmasandar әngime basqasha bolady degen talap qon kerek. Olarda dayyn jobalar bar. Bәrin jasap bitkennen son, olar jasaghan ónimderin «Qazaqfilimge» әkeledi. Sebebi, tehnikalyq baza  «Qazaqfilimde» ghana bar. Sol kezde memleket qarjysy nәtiyjeli isterge júmsalar edi.

Áliya Bópejanova: Produserlik kino degenimiz - 1990 jyldary bastalghan. Marqúm Oraz Yrymjanov búl salada jaqsy júmys istedi. Biraq ol kezde qogham dayyn bolmady. Sodan da bolar, produserlik kino degenimiz ózin-ózi aqtamady. Filimder ayaqtalmay qalyp, arty daugha ainaldy. Juyrda jaryq kórgen «Astana - mening mahabattym» degen kinony «Qazaqfilim» bir kompaniya­men birlesip týsirdi. Býginde kinomyzdyng ayaghy aqsap túr. Ózimizde qansha kino týsirse de, shyghyngha batady.

Arystanbek Múhamediyúly: Kim aitty sizge shyghyngha batady dep? Aqan Sataev «Reketirdi» týsirip, payda tapty. Eger myqty kino bolsa, ony kez kelgen telearna satyp alady. Jaqsy filim bolsa, Ózbekstan, tipti Qytay da satyp alady. Toqsan auyz sózding tobyqtay týiini - kinogha qolayly zang kerek. «Uolt Disneyge» balalarymdy apardym. Sonda balalarym mulitfilimdegi keyipkerlerin kórip, mәz-meyram boldy. «Uolt Disney» animasiyamen ainalysady. Qanday jetistikterge jetti. Bizde sonday ónimder shygharatyn bolsaq, tabysy óte keremet bolady. Men qazir balalaryma Narutonyng bar kiyimin alyp berdim. Sebebi, Japoniya izdene otyryp, sarapqa salyp, jaqsy mulitfilim shyghardy. Balalardyng bәri Naruto bolghysy keledi. Sebebi, ondaghy keyipkerler dostyqqa berik. Tәrbiyelik mәni zor. Qazaqtar da sonday keyipkerdi shygharsa, qúba-qúp bolar edi. Qazir Qaraqat degen әnshi quyrshaqtardy shygharyp jatyr. Ony eshkim almaydy. Bizding balalargha «Órmekshi adam» siyaqty mulitfilimning keyipkerleri kerek. Bizde basqa batyr bolmaghan siyaqty, qayta-qayta «Er Tóstik», «Qanbaq shal» degenderdi jasap shygharady. «Dastarqan» degen animasiyalyq filim bar. Ol da mening namysyma tiyedi. Bir dastarqan ýshin bәri qyrylysyp qalady. Eng sonyna, dastarqandy tóbelerine shygharyp alyp óleng aitady. Sonda býkil qazaqtyng sanasy tek bir dastarqanmen shektelip qalghan siyaqty oy tudyrady. Bizge býldirshinderimizding psihologiyasyn zertteytin animasiyalyq filimder kerek.

Baqyt Núrpeyis: Býgingi әngimeni týiindeytin bolsaq, óner men mәdeniyetke baylanysty ózekti mәseleler kóterildi. IYdeologiya mәselesin kóterdik. Bizde kórkem dýniyelerdi jasau ýshin bәsekelestikti kýsheytuimiz kerek. Kóptegen kórkem dýniyeler bolghan kezde ghana bәsekelestik bolady. Ol ýshin jaqsy piesalar, ssenariyler jazylu kerek. Ony saraptaytyn ortalyq qúrylghany abzal. Repertuarlyq kollegiyany kýsheytu qajet. Últtyq bolmysymyzdy, kelbetimizdi saqtap qalu ýshin balalarymyzdy úmytpayyq. Balalargha arnalghan ónimder joq. Shetelge auzymyzdy ashyp otyrmyz. Balalardyng estetikalyq talghamyn qalyptastyratyn qaharmandarymyz joq. Onyng bәri ainalyp kelgende, kәsibiylikke kelip tireledi. Ár adam óz júmysyna jauapty qarasa, jýie retteledi.

Súltanәli Balghabaev: Ádebiyet pen mәdeniyetti basqarudyng basqa jýiesin qarastyru kerek. Bizde aqsha bar. Tek sony dúrys iygere almay jatyrmyz. Zandy qayta jetildirip, sonyng negizinde basqarudy úiymdastyru júmysyn qayta qolgha alu kerek.

Arystanbek Múhamediyúly: Býginde syrttan neshe týrli diny aghymdar kelip jatyr. Telearnalarda neshe týrli sanany ulaytyn nәrselerdi kórsetip jatyr. Osynyng bәrin toqtatu qajet. Toqtatpasaq, memleket retinde joyylyp ketu qaupimiz bar.

Núrlan Erimbetov: Kinony «mәdeniyet» dep aitpay-aq qoyayyq. Mәdeniyetti naryqtyq salagha jiberuge bolmaydy. Búl - sala memleketting ekinshi orynda túratyn mәselesi. Búghan qarjyny ayamauymyz kerek. Býginde týrmedegilerding sany әsker qataryndaghylardan kóbeyip ketti dep jýr. Sebebi, ol adamdar temir torgha mәdeniyetten júrday bolghandyghynan týsti. Bala kezinde teatrdy kórmegen. Týrmede otyrghan adamdardyng tamaghyna bergen aqshany balalarymyzgha júmsauymyz kerek.

Konferensiyany jýrgizgen Eldos Ómirzaqúly

«Jas qazaq» gazeti